Morgunblaðið - 22.02.1987, Blaðsíða 63

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 1987
63
með hótunum um vinnumissi eða
vinsamlegum fortöium eftir því sem
þeim þótti við eiga. Sumir gugn-
uðu, enda áttu þeir ailt sitt undir
því að halda vinnunni, en margir
verkamenn létu engan bilbug á sér
finna.
Á útmánuðum 1907 samþykkti
Hlíf kauptaxta fyrir verkafólk. Þá
var siður að verkalýðsfélög ákváðu
kauptaxta og auglýstu þá en fóru
ekki samningaleiðina við atvinnu-
rekendur. Réð hér nokkru um að
atvinnurekendur höfðu engin sam-
tök sín á milli og því ekki unnt að
semja við þá sem heild. I hinum
nýja kauptaxta fólst tölverð kaup-
hækkun, einkum fyrir kvenfólk sem
unnið hafði fyrir smánarlaun. Auk
þess greiðsla á sérstöku eftirvinnu-
kaupi sem þótti nýlunda.
Mótspyma gegn þessum nýja
kauptaxta varð minni af hálfu at-
vinnurekenda en búist var við. Var
þessi kauptaxti Hlífar í gildi í Hafn-
arfírði um 5 ára skeið, fram á árið
1912.
Starfsemi Hlífar gekk nokkuð í
öldum fyrstu árin eins og títt er
um félög. Talið er að dauft hafí
verið yfír félaginu og að starfsemi
þess hafí jafnvel legið niðri haustið
1908 og fram eftir vetri, en þá
hafí Sveinn Auðunarsson haft for-
göngu um að he§a félagsstarfið af
krafti á ný. Eins er þess getið að
árið 1911 hafí verið gengið í að
hressa félagið við og hefði þá verið
dauft yfír því útmánuðina veturinn
áður. Og í mars 1912 auglýsti Hlíf
nýjan taxta og hefur líklega fengið
hann viðurkenndan án árekstra.
Þar var kaup karla ákveðið aðeins
í tvennu lagi, 25 og 30 aurar, en
kaup kvenna 18 aurar allt árið.
Eftirvinnukaup var 5 aurum hærra
til kl. 23 en 10 aurum hærra eftir
það til morguns. Er þetta í fyrsta
sinn að næturvinnukaup kemur til
sögunnar. Jafnframt var sett sér-
stakt helgidagakaup, 50 aurar fyrir
karla og 30 aurar fyrir konur. Ann-
ars breyttist kaupgjaldið ekki mikið
á árunum fyrir heimsstyrjöldina
fyrri og sama mátti segja um vöru-
verð og annan framfærslukostnað.
Var og yfirleitt kyrrð yfír kjarabar-
áttu verkalýðs hér á landi á þeim
árum.
Þegar heimsstyijöldin fyrri hófst
1914 var Verkamannafélagið Hlíf
orðið fast í sessi í bæjarlífi Hafnar-
fjarðar, þó margir verkamenn þar
stæðu þá enn utan við það. Hér
verður saga Hlífar ekki rakin frek-
ar. Mikil barátta var framundan
fyrir bættum kjörum og atvinnu-
öryggi verkafólks. Þeirri baráttu
er ekki lokið.
- bó.
Unnið í stóra fiskstakknum hjá Einari Þorgeirssyni 1932. Á Thors-
plani má sjá kolabing.
Mikið undir því
komið að stjórn-
völd standi við sitt
Rætt við Sigurð T.
Sigurðsson vara-
formann Hlífar
„Ég gekk fyrst í Hlíf 1948
en var öðru hvoru á sjó næstu
árin eftir það og því ekki full-
gildur félagi," sagði Sigurður
T. Sigurðsson varaformaður
Hlífar.
„Ég gerðist virkur í félagsstarf-
inu eftir að ég hóf störf hjá ÍSAL
1972 en þar vann ég á vöktum f
kerskálanum. Þar þurfti að fá
ýmislegt lagfært varðandi að-
búnað á vinnustað og tók ég
virkan þátt í þeirri réttindabaráttu
ásamt kjarabaráttunni.
Ég vil taka það fram í þessu
sambandi að vinnuaðstæður voru
síst verri hjá ÍSAL en sumum
fyrirtækjum öðrum, t.d. hér f
Hafnarfirði. Með þessum málum
verður verkafólk sífellt að hafa
vakandi auga. Þar sem ertandi
vinnuaðstæður eru þarf að knýja
fram úrbætur og er þá sama hver
atvinnurekandinn er. Frá 1981
hef ég svo verið starfsmaður
Hlífar í fullu starfi.“
- Hvað hefur þér fundist um
árangur starfsins sfðan þú settist
í stjómina?
„Það hefur ekki gengið betur
hjá okkur en öðrum verkalýðs-
félögum. Hin seinni árin finnst
mér kaupránslögin, sem núver-
andi ríkissijóm setti 1983, bera
hæst ásamt hávaxtastefnunni,
sem hefur farið illa með láglauna-
fólk. Vaxtapólitík stjómvalda
hefur leitt til þess að nauðungar-
uppboðum hefur fjölgað fram úr
hófi og margir komist á vonarvöl.
Það olli mér miklum vonbrigðum
að verkalýðshrejrfíngin var ekki
þess megnug að vinna á móti
þessu.
Samningamir í febrúar á
sfðasta ári vom viðunandi. Þær
Igarabætur sem fengust í desem-
ber sl. vom spor í rétta átt en
lágmarkslaun þyrftu að vera
hærri og hjá þeim lægst launuðu
þyrftu að koma til eðlilegar starfs-
aldurshækkanir. Nú er mikið
undir því komið að stjómvöld
standi við sitt og þessar umbætur
verði varanlegar."
- Hvað um málefni Hlífar?
„Hinn almenni félagsmaður er
of óvirkur og það stendur félaginu
fyrir þrifum. Við höfum verið
heppnir með nokkum hóp ein-
staklinga sem hafa drifið félagið
áfram en fleiri þyrftu að fara að
þeirra dæmi. Við verðum að fínna
að félagsmenn styðji við okkur -
að þeir ýti á okkur og skammi
okkur ærlega ef því er að skipta.
Ef menn hafa ekki aðhaldið hætt-
ir þeim til að dotta, það er alkunn
staðreynd."
- Hvað um framtíðina?
„Ég er mjög bjartsýnn fyrir
hönd Verkamannafélagsins Hlífar
og Hafnarfjarðar. Þetta er dásam-
legur bær með bjarta framtíð —
við eigum að geta gert stóra hluti
héma og lifað í sátt og samlyndi."
" ' ''í' ii.
Morgunblaðið/Einar Falur
Sigurður T. Sigurðsson varaformaður og Hallgrímur Pétursson formaður Verkamannafélagsins Hlífar.
yerðum að taka inargt
til endurskoðunar
Rætt við Hallgrím Pétursson formann Hlífar
Hallgrímur Pétursson hefur
verið formaður Verkamannafé-
lagsins Hlífar síðastliðin 10 ár.
„Eg gekk í Hlíf 1950 og var þá
verkamaður í fiskvinnu," sagði
Hallgrímur í samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins. „Stór-
verkfall árið 1955 varð til þess
að ég gerðist virkur í félaginu.
Á þessum árum var oft barist
af hörku og árangurinn var oft-
ast eftir því góður.“
- Hvað er þér minnisstæðast frá
þessum árum?
„Þegar stórt er spurt verður oft
lítið um svör, eins og sagt, er.
Kannski er eftirminnilegast hversu
samstilltir menn vom í baráttunni.
Félagsfundir vom vel sóttir og flest-
ir tóku þátt í starfínu af lífí og
sál. Þá var lífsbaráttan líka harðari
- hér áður fyrr vom menn að beij-
ast fyrir tilveru sinni í bókstaflegri
merkingu og það þjappaði mönnum
saman. Hér áður fyrr var meiri
harka í þessu en menn vom óbijót-
andi í verkföllum sem því miður
vom tíð. Það sem ávannst tapaðist
venjulega í verðbólgu á skömmum
tíma - oft var samið stórt en árang-
urinn þurrkaður út með einu
pennastriki og aðgerðum ríkisvalds-
ins hveiju sinni. Menn vom þó
ávallt reiðubúnir að sækja fram á
ný.“
- Hefur þetta breyst mikið?
„Já, því miður hefur þetta breyst
mikið. Nú er mikil deyfð yfír starf-
semi okkar og það háir okkur mjög.
Stór hluti félagsmanna mætir ekki
á félagsfundi og er sinnulaus um
baráttumálin. Þetta leiðir af sér að
lítill hópur manna verður að taka
ákvarðanir fyrir meirihlutann og
það er ekki af hinu góða.“
- Hvað er til úrbóta?
„Eflaust er það skipulagsbreyt-
ing - skipulag verkalýðshreyfíngar-
innar er ekki í takt við tímann. Ég
loka ekki augunum fyrir því, að
verkalýðsfélögin hafa verið of
íhaldssöm í skipulagi sínu og starfs-
háttum. Við verðum að taka margt
til gagngerrar endurskoðunar og
leita nýrra leiða til að virkja hinn
almenna félagsmann. Við eram að
beijast fyrir mannsæmandi lífi, að-
búnaði og öryggi á vinnustöðum
og lífsafkomu manna. Það er að
okkur sótt úr ýmsum áttum. Sífellt
er reynt að ganga á þau réttindi
sem við höfum aflað með súmm
svita og harðvítugri baráttu. Við
verðum að standa traustan vörð um
réttindi okkar og veija þau með
oddi og egg.
Enn sem fyrr er höfuðstefnan
og meginmarkmiðið að launin fyrir
eðlilegan vinnudag séu þannig að
hægt sé að lifa af þeim.“
- Hvað um pólitíkina, því er
haldið fram af sumum að verkalýðs-
félög næðu meiri árangri með
samstarfi við stjórnmálaflokka."
„Ég vildi ekki standa frammi
fyrir því að mitt félag væri útibú
einhvers stjómmálaflokks, enda em
félagar í Hlíf með mismunandi
stjómmálaskoðanir, eins og gefur
að skilja. Við höfum verið blessun-
arlega lausir við alla pólitík innan
félagsins og því getað sent bæði
kaldar og hlýjar kveðjur til ríkis-
stjóma, hvort sem þær hafa talist
til vinstri eða hægri. Það er ekki
af því góða þegar stjómmálaflokk-
um hefur tekist að eigna sér
verkalýðsfélög og nota þau valda-
brölti sínu til framdráttar."
- En það hefur orðið ótvíræður
árangur af verkalýðsbaráttunni.
„Já, það hefur orðið gífurlegiír'—
árangur. Það sést ef litið er aftur
til ársins 1907 - þá var verkafólk
réttindasnautt og nánast eins og
þrælar. Eftir að samstaða náðist
meðal verkamanna varð gífurleg
breyting á þessu.
Þó litið sé til skemmri tíma eins
og t.d. ársins 1950 hafa réttindi
verkafólks aukist vemlega. Þó verð-
ur að viðurkennast að ekki hefur
tekist að gera nógu mikið fyrir hina
lægst launuðu. Laun þeirra em fyr-
ir neðan allar hellur og vantar mikið
uppá að þetta fólk geti lifað af eðli-
legum vinnudegi.
Það er sárt til þess að hugsa að
ekki hafi náðst meiri árangur í
verkalýðsbaráttunni og verkalýð^-
félögin eigi ávallt undir högg að
sækja. Launafólkið í landinu gæti
ráðið því sem það vildi ráða ef sam-
staðan væri meiri. Þó gerðir hafí
verið sæmilegir samningar oft á
tíðum hefur ríkisvaldið jafnan grip-
ið inní og gert þá að engu á
skömmum tíma. Þar hafa allir
flokkar átt hlut að máli. Atvinnu-
rekendur hafa þannig ekki verið
höfuðandstæðingar okkar. Ef við
hefðum jafnan haldið því sem sam-
ið hefur verið um í gegnum árin
stæðum við nokkuð vel núna.
I Útboð
"" Innveggjasmíði - Frágangur og kerfi
Hf. Ölgerðin Egill Skallagrímsson
óskar eftir tilboðum í smíði innveggja og fullnaðarfrágang
á skrifstofu og starfsmannaaðstöðu á 2. hæði í nýbygg-
ingu sinni að Grjóthálsi 9—11.
Stærðir: Gólfflötur 600 m2, veggir 700 m2.
Útboðsgögn verða afhent hjá Þorsteini Magnússyni,
verkfræðistofa, Bergstaðastræti 13, s. 19940, frá 18.
febr., gegn 10.000 kr. skilatryggingu. Skilafrestur tilboða
til 10. mars kl. 11.00.