Morgunblaðið - 12.04.1987, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. APRÍL 1987
MESTÖLL fjarskipti við bandaríska sendiráðið í Moskvu hafa verið
stöðvuð vegna svika tveggja varðmanna úr Landgönguliðinu, sem
áttu vingott við rússneskar konur og hafa verið ákærðir fyrir að
hafa oft hleypt starfsmönnum KGB inn í bygginguna að næturlagi
fyrstu þijá mánuði ársins í fyrra og leyft þeim að fara sínu fram að
vild. Þriðji sendiráðsvörðurinn hefur verið handtekinn, og sá fjórði
einnig, grunaður um njósnir, en ekki í Moskvu heldur í Leningrad
nokkrum árum áður, 1981-82. Fleiri landgönguliðar liggja undir grun.
*
Ottazt er að þetta hafi
gert Rússum kleift að
ráða skeyti til sendiráðs-
ins og afla sér svo
mikillar stolinnar vitn-
eskju að samningsstaða Bandaríkja-
manna hafi verið í hættu frá því
löngu fyrir Reykjavíkurfund Ronald
Reagans og Mikhail Gorbachevs í
haust og að fundurinn hafi beinlínis
verið skipulagður til að koma Reag-
an í bobba. Af 26 bandarískum
njósnamálum á síðustu þremur árum
er þetta talið hið alvarlegasta og
e.t.v. mesta njósnamál í sögu Banda-
ríkjanna.
Þar sem hlustunartækjum hefur
verið komið fyrir í fundarherbergi
sendiráðsins hefur verið gripið til
þess ráðs að senda sérstaklega út-
búinn húsbíl til Moskvu svo að
George Shultz utanríkisráðherra
geti ráðfærzt við samstarfsmenn
sína og Reagan forseta þegar hann
kemur til Moskvu til viðræðna á
morgun.
Nú fara öll mikilvæg skilaboð til
Moskvu um Frankfurt, þar sem boð-
berar taka við þeim og koma þeim
áleiðis. Stjóm Reagans hefur beðið
þingið um 25 millj, dala fjárveitingu
til að koma upp nýju öryggiskerfi í
sendiráðinu og Vín og rannsókn er
hafin á öryggisviðbúnaði 10 annarra
bandarískra sendiráða.
Nýtt bandarískt sendiráð hefur
verið í smíðum i Moskvu og mun
vera fullt af sovézkum hlerunartækj-
um, sem óvíst er hvort gera megi
óvirk, en það mundi kosta 20-40
millj. Bandaríkjadala. Reagan segir
að nýja byggingin verði ekki tekin
í notkun nema öruggt verði talið að
sovézkir verkamenn hafi ekki komið
þar fyrir hlerunartækjum.
Violetta
Svikararnir í sendiráðinu voru
Clayton Lonetree, 25 ára gamall lið-
þjálfi frá St.Pauls, og Amold Bracy,
21 árs gamall korporáll frá New
York. Lonetree starfaði í sendiráðinu
frá september 1984 til marz 1986
og átti vingott við Violettu Seina,
28 ára gamla þýðanda í sendiráðinu.
Bracy vingaðist við laglega rúss-
neska matreiðslukonu í sendiráðinu,
Galinu Golontina.
Violetta Seina er 26 ára gamall
Gyðingur frá Úkraínu, hávaxin, lag-
leg, gráeyg með sítt, skolleitt hár
og vakti athygli. Hún er sögð hægl-
át og fáskiptin og hafa góða stjóm
á sér, aðlaðandi, smekklega klædd
og lík fyrirsætu í útliti.
Ungfrú Seina starfaði fyrir sendi-
ráðið frá síðari hluta árs 1984 til
fyrri hluta árs 1986, fyrst í mótttöku
Spaso-bústaðarins, aðseturs sendi-
herrans, og síðan við þýðingar í
sendiráðinu. Hún hitti Lonetree „af
tilviljun" á neðanjarðaijámbrautar-
stöð í Moskvu í september 1985.
Mánuði síðar hittust þau aftur „af
tilviljun" á sömu stöð og spjölluðu
lengi saman.
„Við fórum bæði út á næstu stöð
og fórum í langa gönguferð, töluðum
um alla heima og geima, m.a. banda-
rískar kvikmyndir, bækur, mat og
það sem okkur var að skapi og geðj-
aðist ekki að,“ sagði Lonetree í
yfirheyrslu.
„Hún spurði mig um fjölskyldu
mína, ætt og uppruna, og lífið í
Bandaríkjunum. Við töluðum án af-
láts í um tvær klukkustundir, en
síðan fór hún heim til sín og ég
sneri aftur til sendiráðsins. Við ák-
váðum að hittast aftur. Eg lagði til
SendlráA Bandaríkjanna f Moskvu: KGB-
menn röltu um byggingune aft næturlagl.
Reuter/UPI
Vloletta Selna: Vaktl athygll.
Sovózkur vörftur viö bandaríska sendl-
ráAIA í Moskvu: Starfsmenn KGB röltu um
bygglnguna aft vild.
við hana að hún kæmi í nokkrar
veizlur í sendiráðinu eða önnur opin-
ber boð.“
Víoletta tók hann á orðinu og kom
glæsilega klædd á árlegan dansleik
landgönguliðanna í Spaso-bústaðn-
um í nóvember 1985. Síðan var
henni oft boðið í veizlur landgöngu-
liða í sendiráðinu, m.a. á næsta
ársdansleik.
Um 200 Rússar störfuðu í sendi-
ráðinu þar til í fyrrahaust, m.a.
bílstjórar, þýðendur, matreiðslufólk
og afgreiðslufólk. Þeir fengu ekki
að koma inn í skrifstofur, þar sem
leynilegt starf fór fram, en sumir,
þar á meðal ungfrú Seina, máttu
umgangast Bandaríkjamenn í vinn-
unni og á samkomum.
Violetta hætti störfum þegar
ákveðið var að fækka sovézlu starfs-
fólki sendiráðsins af spamaðará-
stæðum fyrir ári. Eftir Reykjavíkur-
fundinn ákvað sovétstjómin síðan
að allir sovézkir starfsmenn sendi-
ráðsins skyldu hætta störfum. Þótt
varðmönnunum sé ráðið frá því að
umgangast Rússa hefur sendiráðið
gert greinarmun á umgengni við
sovézkt sendiráðsstarfsfólk, sem var
leyfileg, og umgengni við Rússa utan
sendiráðsins.
Drykkjuveizlur
Öryggisgæzla í sendiráðinu er í
höndum 30 varðmanna úr sérdeild
1500 landgönguliða, sem hafa gætt
126 sendiráða Bandaríkjanna í heim-
inum síðan 1948. Sendiráðsverðir
hafa aldrei áður flækzt í njósna-
hneyksli, þótt einkum Rússar hafi
hvað eftir annað reynt að finna veil-
ur á öryggiskerfi þeirra og smjúga
í gegnum það. Verðimir eru flestir
ókvæntir og á þrítugsaldri og starfs-
tími þeirra er eitt og hálft ár.
Verðimir í Moskvu búa í sérstöku
húsnæði á sendiráðslóðinni. Þeir
umgangast lítið starfsmenn sendi-
ráðsins og eiga að skýra frá öllu
sambandi við sovézka borgara.
Fæstir þeirra kunna nokkuð í rúss-
nesku. Þeir eru sérstaklega varaðir
við því að erlendir njósnarar kunni
að nota konur til að veiða upp úr
þeim.
Komið hefur í ljós að agaleysi ríkti
í röðum sendiráðsvarðanna. Þeir
buðu jafnan brezkum og frönskum
bamfóstrum í Moskvu í drykkju-
veizlur í híbýlum sínum, svo og
sovézkum starfskonum sendiráðsins
og vinkonum þeirra, þar til þær fyrr-
nefndu hættu störfum að boði
sovétstjómarinnar. Tveir verðir
nauðguðu brezkri barnfóstru í „rok-
kveizlu" í desember sl. Sjö land-
gönguliðar voru sendir heim og
leiddir fyrir herrétt. í yfirheyrslum
kom fram að mikið væri um að verð-
ir ættu ólöglegt samneyti við sovézkt