Morgunblaðið - 13.05.1987, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. MAÍ 1987
É
Gylfi Gíslason
LÍNUR
Myndlistarmaðurinn Gylfi
Gíslason er fyrst og fremst þekkt-
ur fyrir línuteikningar sínar og
er einn af þeim fáu hérlendu, sem
einungis fæst við línuna.
Lánan er merkilegt fyrirbæri,
sem ein sér getur túlkað marg-
víslegar kenndir, verið þanin og
stælt eða brotin og niðurlút, sem
mædd af mótlæti og eiginlega er
það fátt sem línan getur ekki túlk-
að. Hún er og undirstaða ritaðs
máls, austurlenzkrar kalligrafíu
svo og hvers konar ritaðra tákna
og rúna. Lína í pensli eða fjöður-
penna er svo flókið og merkilegt
fyrirbæri, að það eitt að teljast
meistari í kalligrafíu meðal aust-
rænna þjóða útheimtir gífurlega
verklega vinnu og andlega þjálf-
un, sem tekur á annan tug ára.
Gylfi Gíslason vakti fyrst á sér
athygli með stórum teikningum
af álverinu í Straumsvík svo og
húsaþyrpingum úr Reykjavík, þar
sem öllum fjarvíddarlögmálum
var gefíð langt nef. Húsin lögðust
jafnvel á hliðina til að sérkenni
þeirra nytu sín betur, og var hér
um skemmtilegan og áhugaverð-
an leik með möguleika línunnar
að ræða.
Gylfi, sem er smiður að mennt
og hagleikur mikill, hefur fengist
við margt á síðustu árum en virð-
ist um leið hafa vanrækt þann
stranga húsbónda sem línan er. í
öllu falli bætir hann engu við fyrri
orðstír með teikningum þeim sem
til sýnis eru í Gallerí Borg fram
til 19. maí.
Ég tel að hér sé um æfínga-
leysi að ræða því að án samfelldr-
ar vinnu og ögunar gengur dæmið
ekki upp og maður gerir meiri
kröfur til hins ágæta teiknara,
Gylfa Gíslasonar, en þessar mynd-
ir hans rísa undir.
Víst eru vel frambærilegar
myndir innan um, svo sem nr. 4.
„í dómsalnum II“, „Gallerí Borg
1“ (8) og hin einfalda og mark-
vissa teikning af stúlkuandliti nr.
12. En það er einungis ekki
nóg...
FLÆÐAEMÁL
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Félag íslenskra myndlistar-
manna hefur eignast nýjan
sýningarsal í Garðastræti 6, og
er þetta þriðja sýningaraðstaðan,
sem félagið stendur eitt að.
Fyrir utan byggingu Lista-
mannaskálans gamla við Kirkju-
stræti, sem var stórhuga
framkvæmd, er húsnæðissaga fé-
lagsins fremur nöturleg saga, sem
best er að tala sem minnst um
hér. Aðalatriðið er að horfa fram
veginn og hugsa stórt.
Salurinn er lítill og snotur og
ágæt viðbót við aðra sýningarsali
borgarinnar, einkum vegna þess
að reksturinn er hugsaður með
nokkru öðru sniði en hjá þeim er
fyrir eru.
Svo ég sé hér nokkuð raunsær,
þá er alveg víst, að salurinn stend-
ur og fellur með rekstrarformi
sínu og hér þarf mikla útsjónar-
semi til að dæmið gangi upp,
jafnvel þótt salurinn sé öllu betur
staðsettur en sá á Laugamesveg-
inum. Samkeppnin er nú miklu
harðari en var, er sá fyrri var
rekinn, og menn jafnvel lokuðu
dyrum á miðju sýningartímabilinu
vegna lítillar aðsóknar.
Róðurinn verður því erfíður en
þó skal óskað fararheilla og góðs
gengis...
í tilefni opnunar salarins, sem
ber upp á sextugsafmæli félagsins
hefur þeim mæta málara, Kristj-
áni Davíðssyni, verið boðið að
sýna þar fyrstum manna og stend-
ur sýningin til 18. maí.
Uppistaða sýningarinnar eru
hinar svokölluðu flæðarmáls-
myndir, sem Kristján er þekktur
fyrir, en myndefni sín hefur hann
á sinn sérstaka hátt ósjaldan sótt
til boðaslóða.
Kristján hefur hin síðari ári
einbeitt sér að því að dýpka list-
form sitt, sem er hárrétt afstaða,
enda hafa litimir á málverkum
hans aldrei verið jafnferskir og
mettaðir. Þetta er það sem menn
nefna háþróaða „informel"-
abstraktlist með ljóðrænu nátt-
úruívafi.
Ekki er um beina skírskotun
til náttúrunnar að ræða heldur
áhrif frá henni í ftjálslegri, ósjálfr-
áðri túlkun. Langflestar myndim-
ar á sýningunni eru málaðar á
síðustu þrem árum en svo er ein
mynd frá 1957 og önnur frá 1972,
sem er andlit hins þekkta íslenzka
myndlistarmanns úti í Hollandi,
Sigurðar Guðmundssonar. Þessar
tvær eldri myndir ásamt túsk-
teikningunni eru ágæt viðbót og
stækka sýninguna, gera hana
óformlegri og lífrænni.
Að sjálfsögðu er það meirihátt-
ar listviðburður þegar getur að
líta jafn margar myndir eftir
Kristján Davíðsson á einum stað.
Það em heil níu ár síðan tæki-
færi gafst til þess, en það var
þegar FÍM heiðraði hann með því
að gera hann að fulltrúa sínum á
listhátíð (1978) og þá einmitt í
salnum á Laugamesveginum.
Langt er nú síðan gustaði að
Kristjáni með stómm og sterkum
sýningum á tveggja ára fresti í
Bogasal Þjóðminjasafnsins. Sá
salur hentaði listamanninum af-
bragðs vel enda kunni hann að
gjömýta húsakynnin án ofhlæðis.
Nú er það Reykvíkinga að nota
tækifærið og skoða sýningu hins
gróna listamanns er fyrrum var
nefndur „enfant terribile“
íslenzkrar framúrstefnulistar, og
forvitnast um leið um hin nýju
húsakynni FÍM. Og verði mönnum
að góðu ...
Kristján Davíðsson
ARFUR GERMANA
Békmenntlr
Jóhann Hjálmarsson
SKÍRNIR. TÍMARIT
HINS ÍSLENSKA
BÓKMENNTAFÉLAGS.
160. ÁR. RITSTJÓRAR KRIST-
JÁN KARLSSON OG SIGURÐ-
UR LÍNDAL. REYKJAVÍK 1986.
Skímir er einkum fræðilegt rit
þar sem áhersla er lögð á fom-
menntir, en samtíðin ekki skilin
alveg útundan. Árgangur 1986 er
á margan hátt fjölbreyttur. í honum
er að fínna eftirmæli um Jón Helga-
son, umfjöllun um Aristóteles og
Snorra, grein um ráðningarskilmála
í lok 19. aldar, vöm fyrir þá frjáls-
hyggjupostula Hayek og Nozick og
ritdóma um jafn ólík rit og Cry-
mogæa eftir Amgrím Jónsson og
Einars sögu Guðfínnssonar eftir
Ásgeir Jakobsson. Annar ritstjór-
anna birtir svo eftir sig ljóð þegar
við á, en hingað til hefur verið fátt
um ljóðasýnishom í Skími.
Skímir er fremur þunglamalegt
rit. Ritið er enn fastheldið í efnis-
vali, einkum við hæfí þeirra sem
hafa gaman af sagnfræði. Tilraunir
til að lífga Skími við, færa hann
nær nútímanum eru ekki markviss-
ar, enda ólíklegt að það sé í raun
og veru ætlunarverk ritstjóranna.
Eg býst líka við að þörf sé fyrir
Skími eins og hann er.
Sigurður Nordal hefur góðu heilli
verið á dagskrá að undanfömu,
vegna hundrað ára afmælis í fyrra.
í Skími birtist af þessu tilefni fyrir-
lestur eftir Sigurð sem nefnist
Auður og Ekla í fommenntum ís-
lendinga. Fyrirlesturinn flutti
Sigurður í hátíðarsal Háskóla ís-
lands 1946 og er prentun hans í
Skími hin fyrsta. Kristján Karlsson
skrifar í inngangi að „óvíða í verk-
um hans mun að fínna jafn ástríðu-
fulla framsetning og hér á þeim
hugmyndum hans um uppmna og
gildi íslenzkrar ritmenningar, sem
kalla má annan meginþráð verka
hans, hinn er heimspekileg íhug-
un“, Mestan ritgerðahöfund í
íslenskum bókmenntum, kallar
Kristján Sigurð. Ekki hrekur fyrr-
nefnd ritgerð þessa kenningu því
að gerð hennar er með miklum
glæsibrag, vekur í senn aðdáun og
umhugsun.
Slík er hrifning Sigurðai- Nordals
á fombókmenntum okkar, ekki síst
Njálu, að orð eins og upphafning
kemur í hugann. En ritgerðin er
ekki síður merkileg fyrir það að í
henni er freistað að lýsa hugarheimi
germanskra þjóða og skýra tilurð
þeirra. Sigurður vitnar til Gilberts
Murray sem jafnaði íslenskum bók-
menntum að frumleik og snilli við
grískar og hebreskar bókmenntir.
Og hann getur líka þess sem Am-
old Toynbee lét hafa eftir sér að
íslendingar hafí á 10. öld lyft
skandínavískri menningu á hæsta
stig hennar.
Það eru að sjálfsögðu orð sem
ber að hafa í huga sem Sigurður
Nordal gæðir þunga í ritgerð sinni:
„Við höfum engin kynni af af germ-
anskri menningu nema auðgaðri af
suðrænni með einhverju móti. Allar
hugmyndir, sem menn reyna að
gera sér um „hreina" germanska
menningu, hljóta alltaf að verða
loftkastalar." Aftur á móti má
spyija sig þeirrar spumingar hvort
orðalagið hjá Sigurði dragi ekki
dám af tíðarandanum með það í
huga hvenær fyrirlesturinn er flutt-
ur, þ.e.a.s. skömmu eftir strið. Sú
germanska menning sem Sigurði
verður tíðrætt um er vitanlega í
mikilli fjarlægð frá hugmyndaheimi
nasista. Það með hvaða hætti ís-
lendingar leituðu til annarra landa
rökstyður hann með ísleifí Gissur-
arsyni sem að líkindum var fyrsti
Norðurlandabúi sem gekk á skóla
Sigurður Nordal
erlendis og Sæmundi fróða sem var
með vissu fyrsti norræni maðurinn
sem leitaði sér menntunar í Frakk-
landi.
Skilgreining Sigurðar Nordal á
höfundi Njálu er svo djarfleg og
um leið markviss að ég get ekki
stillt mig um að birta hana: „Höf-
undur Njálu er hámenntuð óhemja,
eitt af mestu og andstæðuríkustu
skáldum, sem uppi hafa verið. Hann
beitir í persónulýsingum sínum
ofsalegri hlutdrægni ástar eða
óvildar, en samt aldrei svo, að hann
leggi ekki lesandanum upp í hendur
einhver gagnrök á móti. Og hann
lýsir tvíræðum og tvíhverfum
mönnum svo að slíkt hafði varla
fyrr verið reynt í skáldskap og hef-
ur trauðla verið farið fram úr því
síðan."
Málflutning Sigurðar Nordals
geta svo lesendur Skímis borið sam-
an við umfjöllun ýmissa manna um
fombókmenntir í sama hefti, en
ástæðulaust er að gera til þess kröf-
ur að allir ritgerðahöfundar fari í
Nordalsbuxur. Slíkt er ósanngjamt.
Meðal athyglisverðra hluta í
Skími að þessu sinni em ritgerðir
eftir Kristján Ámason og Pál S.
Árdal, Qalla báðar um heimspeki.
Kristján skrifar um Hegel, Páll um
þjáninguna 'og hina illu nauðsyn
sem ekki verður komist hjá. Eg
sætti mig ákaflega vel við heim-
spekilega umræðu í Skími, en verð
að viðurkenna að sum umræða er
í mínum augum léttvæg og umfram
allt leiðinleg, samanber það sem
stundum kemur fram hjá velviljuð-
um mönnum eins og Þorsteini
Gylfasyni og Hannesi Hólmsteini
Gissurarsyni, en þeir verða fram
úr hófí þrasgjamir þegar þeir eig-
ast við svona eins og þeim sé
umhugað um að vega hvor annan
í góðsemi. Það er auðvitað gott og
blessað í þeirra hópi, en kemur öðr-
um sáralítið við.
Sé það í raun og veru sannfæring
Hannesar Hólmsteins að kapítal-
ismi og húmanismi geti fylgst að
þarf hann að beita sér fyrir því að
þeir sem peninga eiga veiji þeim í
æ ríkara mæli til menningarmála.