Morgunblaðið - 28.05.1987, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. MAÍ 1987
Gaidsláttuvélin
safia aa.a.'í ðw
Rafeindakveikja tryggir örugga gangsetningu
Hún slær út fyrir kanta og upp að vegg.
Fyrirferðarlítil, létt og meðfærileg.
3.5 HP sjálfsmurð tvígengisvél.
Auðveldar hæðarstillingar.
Þú slærö betur með
A láL/k k .ijmuf ik i aAia iv'
Vopnin kvödd
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Ernest Hemingway: VOPNIN
KVÖDD. 3. útg. 325 bls. Mál og
menning. Reykjavík, 1987.
Árið 1941 komu Vopnin kvödd
fyrst út á íslensku. Þá var flest
umdeilt sem frá Halldóri Laxness
kom, þar með talin þýðing hans á
þessari bók. Kennarar gerðu sér til
dundurs að telja »villumar«. Þarna
var lifandi komið hið dæmigerða
íslenska þras: Menn þrættu um alla
skapaða hluti nema allra helst
ágreiningsefnið sjálft sem í þessu
dæminu var auðvitað pólitíkin.
Allt um það voru ár þessi hagstæð
bæði rithöfundum og útgefendum.
Nógir peningar. En sárafátt til að
kaupa nema — bækur! Úrvalsþýð-
ingar komu því margar fram á
sjónarsviðið; hlutfallslega fleiri en
nú, hygg ég.
Hver sá, sem fýlgjast vildi með,
náði sér umsvifalaust í Vopnin
kvödd. Nafn þýðandans taldist
trygging fyrir því að þarna væri
stórverk á ferð. Færri komu til með
myndbönd
IMÝ MYNDBÖND
Þessar frábæru myndir koma út á morg-
un, föstudaginn 29. maíf og verða fáanleg-
ar á myndbandaleigum um land allt.
myndbönd
■
TARGET
Aöalhhítverk- G»ne
Hackman og
SírÁrthurPenn.
ms
hvarfsins.
hasarmyndrneö ún/als
■ leikurum.
áBSBí

fortress
AðaWutverteRache
u\(ard (Pyrndugiarnir,
AgainstAUOdds).
Fiórir grímuktæddi
b^ófarryðja^nm
lítinn sveitaskola i Out
hack i Ástratíu og ræna
hinnibráðfalleguSaly
(Rachel'NarÆásannt
nemendum hennar.
BóTamirlokaSatlyog
Íl£Í
SðartsÞegarglsla-nir
tcynaaðfinnaserund-
w ankomuteið.
Mjög spennanai
ogvelgerömynd.
,"ríí»£*“set“
H\nn
CiSem
m Söasí
Athugid: Þessar myndir eru ekki væntanlegar í sjónvarpi
ftoioor hf myndbönd itttinOf Hf myndbönd stoinorhf myndbönd
Ernest Hemingway
að lesa bók þessa sér til dægrastytt-
ingar. Hemingway náði ekki til
lesenda með svipuðum hætti og til
að mynda Steinbeck sem mikið var
þýddur og lesinn af háum og lágum.
Hinn harðsoðni stíll, endalausar lýs-
ingar á hversdagslegu bjástri,
samtöl um allt og ekkert þar sem
inngangsorðum var sleppt svo les-
andinn varð helst að telja á fingrum
sér til að fylgjast með hver sagði
hvað — þetta var skáldskapur fyrir
einhvers konar æðri smekk, en
hreint ekki fyrir erfíðisfólk (eins og
íslendingar voru þá flestir) sem las
sér til hvíldar að dagsverki loknu.
Fáir hafa gert sér þetta ljósar en
þýðandinn. Hann sagði þá meðal
annars í eftirmála: »Það er betra
að geta þess fyrirfram, að lítið tjóar
að fletta upp í Hemingway til að
leita spakmæla eða „gullkorna".
Maður verður, eins og við lestur
íslendingasagna, að kunna að dæma
um anda höfundarins af reisn hans
allri eins og hún birtist í verkinu í
heild.«
En hver var þá þessi reisn? Síðar
í sama eftirmála segir Laxness:
»Töfrar Hemingways verða yfirleitt
ekki fluttir af öðrum manni á ólíka
tungu heldur felast þeir í anda þeim
og orðalagi, sem höfundinum hefur
tekist að gæða móðurmál sitt.«
Þetta held ég að sérhver, sem
tekur sér í hönd bók eftir Heming-
way, verði að hafa í huga. Með
persónu sinni, háttalagi og stíl höfð-
aði Hemingway beint til landa sinna.
Þegar bókin kom fyrst út, 1929,
voru aðeins liðin ellefu ár frá lokum
heimsstyijaldarinnar fyrri. Stríðið
var því enn í fersku minni, en samt
komið í nógu mikia fjarlægð til að
unnt væri að skoða það í ljósi endur-
minningar og endurmats. Og
Hemingway var enginn skrifborðs-
höfundur að dikta og fabúlera um
hluti sem hann hefði hvorki heyrt
né séð. Hann hafði lifað þetta sjálf-
ur, verið hermaður í stríðinu,
gengist í gegnum lífshættu þá sem
því fylgdi að berjast á vígvelli; og
síðan upplifað tómleika þann og
vonbrigði sem striðslokin höfðu í för
með sér. Að saka höfund um tilfinn-
ingaleysi sem slíkt hafði reynt var
víst ekki við hæfi, enda þótt hann
sparaði sér að vinna upp úr þessu
einhvers konar tárapressu.
Það gildir um Hemingway eins
og svo margan annan höfund sem
haft hefur áhrif að maður verður
að skyggnast að baki honum /
tímanum til að átta sig á hvers
vegna hann vakti svo mikla athygli
sem raun bar vitni. Þótt okkur þyki
stíll Hemingways ekki ýkja frumleg-
ur nú gegndi öiðru máli fyrir sextíu
árum. Ekkert þvílíkt hafði áður ver-
ið fært í letur. Þetta var eitthvað
alveg nýtt. Menn sáu brátt að Hem-
ingway hafði blásið endumýjuðum
lífsanda í skáldsöguna, gert hana
að annars konar tjáningarformi en
hún áður var. Hemingway var
öðruvísi en hinir. Sú staðreynd þyk-
ir alltaf markverð út af fyrir sig.
En hversu lengi endist það skáld-
verkum hans til brautargengis? Það
er svo annað mál.
»Heimsfræg bók, ef til vill dálítið
fram yfir það, sem hún á skilið,«
sagði Magnús Ásgeirsson í umsögn
í tímaritinu Helgafelli 1942. Ætli
ég geti ekki tekið undir það nú, fjör-
utíu og fimm árum síðar.