Morgunblaðið - 07.06.1987, Qupperneq 18
18 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 1987
Hamarsbæli, en þar var fiskverkun ogsíðan síldarsöltun undir stjóm Áma Andréssonar og
margt fólk í vinnu. Þar ernú allt í eyði eins ogímörgum útgerðarplássum á Ströndum í dag.
RITHÖFUNDARFERILLINN
HÓFSTÁ HRAFNISTU
Pétur Pétursson ræðir við Þuríði Guðmundsdóttur frá Bæ í Steingrímsfirði,
sem er 85 ára og hefur gefið út 5 skáldsögur
Þuríður Guðmundsdóttir
rithöfundur frá Bæ í
Steingrímsfírði á
Ströndum er 85 ára að
aldri. Hún er fædd
1901 í Reylcjanesi í Ámeshreppi á
Ströndum.
Hún dvelst nú á Hrafnistu, dvalar-
heimili aldraðra sjómanna, eftir
langan og annasaman vinnudag,
sem húsmóðir á mannmörgu heimili
útgerðarbónda. Hún eignaðist 12
böm sem öll komust á fullorðins
aldur, en hefur orðið að sjá á eftir
þremur þeirra yfir í annan heim.
Maður hennar, Ámi Andrésson, lést
1964, en hann rak í mörg ár útgerð
og fiskvinnslu í Hamarsbæli á
Ströndum og varð síðar frystihús-
stjóri á Hólmavík. Hann var einn
af máttarstólpum þessara byggðar-
laga, sat í hreppsnefnd og stjóm
kaupfélagsins.
Nú er allt í eyði að Hamarsbæli
og öðruvísi um að litast enn áður,
þegar Ámi var og hét og hafa sömu
örlög beðið annarra útgerðarstaða
þar fyrir vestan á Ströndum — en
allt lifir þetta í minningunum hennar
Þuríðar, sem enn heldur minni sínu
og frásagnarhæfíleikum óskertum —
og það sem meira er, hún er enn
að skrifa og á fleiri handrit í skúffu
sinni.
Það er ekki einsdæmi á íslandi
að fólk hafi haft þörf á að skrifa
en ekki haft aðstöðu til þess fyrr
en bömin vom uppkomin og aldurinn
færst yfir og starfsdeginum hefur
verið að ljúka. Þá var fyrst tími til
að sinna minningunum, lesa, hugsa
og skrifa. En það er athyglisvert
þegar fólk í þessari aðstöðu skrifar
heilu bækumar, skáldsögumar,
minningarþætti, bamabækur og ljóð
eins og Þuríður hefur gert frá því
hún kom á Hrafnistu 1971. Það
hafa komið út eftir hana 5 bækur,
skáldsögur, og hún er nú félagi í
Rithöfundasambandi íslands.
Fyrir seinustu jól birtist eftir
Þuríði merkilegur minningarkafli í
bókinni Gestur, sem Gils Guðmunds-
son sá um og saman stendur af
íslenskum fróðleik, gömlum og nýj-
um. Þessi kafli fjallar um fæðingu
fyrsta bams Þuríðar, en þá var hún
19 ára og heitir þátturinn Reynslusa-
ga og ber nafn með rentu. Þar kemur
glögglega fram hve lífsbarátta fólks-
ins á Ströndum var hörð og ekki fór
Þuríður varhluta af því. Hún segir
frá þessari einstæðu fæðingu á lát-
lausan hátt, en samt er lýsingin svo
mögnuð að hún smýgur inn í merg
og bein. Hún gat ekki fætt því grind-
in var of þröng. Ekki var auðhlaupið
að ná í lækninn, sem var á Hólmavík,
enginn sími, ekki vél í bát. Það varð
að róa. Þá var læknirinn ekki við,
en aðstoðarmaður hans, læknastúd-
ent, vitjaði hennar. Ekki náði hann
baminu þótt töngum væri beitt og
annar læknir var sóttur frá Hvamm-
ÞuríðurB. Guðmundsdóttir frá
Bæ í Steingrímsfirði á besta
aldri.
Eiginmaður Þuríðar, Ámi And-
résson, en hann varmikill
framkvæmdamaður og valdist
snemma til ábyrgðarstarfa fyrir
sveitsína.
Fjórir ættliðir íbeinan kvenlegg. Lengst til vinstri er Ragnheiður
Halldórsdóttir, móðir Þuríðar. Henni á hægri hönd situr elsta dóttir
hennar, María, sem nú erlátin oglengst til hægrier elsta barn
Maríu, Þuríður Jóna Gunnlaugsdóttir.
lært neitt, var í umgangsskóla í 4
mánuði fyrir fermingu. Minn aðal-
lærdómur var þegar bömin fóru að
læra í skóla, þá fylgdist ég alltaf
með þeim, það er eiginlega minn
skólalærdómur. Þau höfðu afbragðs-
kennara, sem til að byija með voru
á heimilinu, þeir kenndu á heimilun-
um til skiptis."
Hvað með áhrifin úr heimahús-
um?
„Eg varð snemma læs og las mik-
ið. Það var einnig afskaplega mikinn
fróðleik að hafa úr henni móður
minni sálugu. Hún var vel gefin og
skáldmælt. Hún las fyrir okkur, en
sagði okkur þó aðallega sögur, hús-
ganga svokallaða, þar á meðal sögur
af draugum og huldufólki. Hún hélt
okkur þannig kyrrum í rökkrinu, en
í þá daga var ekki verið að kveikja
að óþörfu.
Pabbi var þurrabúðarmaður
fyrstu árin og stundaði sjóinn, en
við höfðum oftast eina kú. Það voru
fleiri bæir þama og stutt á milli man
ég og við fórum oft í annað hús þar
sem fólkið safnaðist saman þegar
lesnir vom húslestrar. Það var lítið
af bókurn á bemskuheimili mínu, en
þó voru íslendingasögumar til. Ég
man eftir honum Jóni heitnum kenn-
ara, sem hafði kennt mömmu. Hann
kom ævinlega með blöðin sem hann
keypti, annað var vesturíslenskt
blað, en hitt frá Reykjavík. Hann
vissi hvað mamma var fróðleiksfús.
Hann settist þá á loftskörina og las
það sem honum fannst merkilegt af
nýjum viðburðum fyrir hana meðan
hún var að vinna verkin og ræddi
um þetta við hana. Mamma mátti
svo lítið vera að því að lesa, en hún
gat hlustað þegar hann las. Ég man
ekki eftir því að hann lánaði henni
blöð eða bækur. Hann var hómopati
og átti eitthvað af lækningabókum,
en ekki held ég að hann hafi verið
Þuríður Guðmundsdóttir ogÁmi Andrésson ásamt bömum sínum. Á myndina vantar elsta son þeirra,
Benjamín. Myndin var tekin skömmu áður en Ámilést.
stanga. Réðust læknamir í samein-
ingu í það að saga sundur nárabeinið
þama í baðstofunni og þá náðist
drengurinn sem fékk nafnið Benj-
amín. Móðirin var lengi að ná sér,
en drengurinn virtist vera heilbrigð-
ur í fyrstu, en brátt kom í ljós að
hann var lamaður á hendi og fæti
og seinna varð hann flogaveikur.
Hann átti erfiða daga, sem móðirin
lýsir af reynslu og nærfæmi, enda
lenti það á henni að sjá um hann
og þjást með honum. Hann lést 37
ára gamall.
Þegar komið er inn í vistlegt her-
bergi frú Þuríðar á Hrafnistu blasa
við manni myndir af bömum og
bamabömum og bamabamabömum
— eru afkomendur hennar og Árna
nú orðnir yfir 80. Það er greinilegt
að hún er stolt af þessu fólki, en
talið berst brátt að bókunum.
„Bækur mínar em byggðar á því
sem ég og maðurinn minn gengum
í gegnum, þó svo eigi að heita að
þær séu skáldsögur. Þetta á við um
bæku*nar Gæfumunur, Breyttir
tímar og Gull í mund. í þessum
flokki er ein bók enn ókomin út, en
hún heitir Sólris. Ámi minn stóð í
því að byggja upp heilt pláss að
Hamarsbæli, plan, fiskihús og svo
framvegis. Hann gerði fyrst út með
mági sínum, en tók einnig á móti
fiski af vestfírskum bátum. Fiskur-
inn var saltaður og svo var þetta
vaskað á vorin og þurrkað. Álltaf
vom þetta um tveir til fjórir karl-
menn í vinnu og þetta var allt látið
inn í heimilið. Svo var auka vinnu-
fólk yfir sumarmánuðina og stund-
um hafði ég yfir 20 manns í heimili.
Það var mikið um að vera þá. Dreng-
imir mínir sváfu þá í tjaldi en
vinnumennimir fengu rúmin þeirra.
Við vomm einnig með búskap.
Maðurinn minn keypti hálfa jörðina
að Gautshamri og þar þurfti mikið
að vinna að jarðabótum því jörðin
var í niðumíðslu. En brátt urðu
umsvif kaupfélagsins meiri og Ámi
tók við físki fyrir þá, en fór svo að
vinna eingöngu fyrir kaupfélagið.
Þegar við fluttum til Hólmavíkur þá
tók hann við frystihúsinu þar. Ég
lýsi þessari uppbyggingu í bókunum
mínum og felli það í nokkurs konar
sagnaform. Við getum sagt að það
sé skáldað eitthvað í kringum per-
sónumar. Þetta em reynslusögur þó
ég noti skáldsagnaformið."
Hefurðu einhverjar fyrirmynd-
ir varðandi þennan stíl?
„Nei, en ég get sagt þér, að á
tímabili fór ég að fá Jjessa ofsalegu
löngun í að skrifa. Ég hafði aldrei