Morgunblaðið - 04.07.1987, Blaðsíða 38

38
--
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. JÚLÍ 1987
Lífríki sjávar ger-
ir Island byggilegt
í ÞINGHLÉI
Varnir gegn mengun hafsins
STEFÁN
FRIÐBJARNARSON
Væri hægt að halda hér uppi velmegunarríki ef ekki kæmi til
það lífríki sjávar, sem forsjónin hefur lagt okkur upp í hendur
til varðveizlu og framfærslu? Vamir gegn mengun liafsins er
eitt mikilvægasta framtíðarverkefni fiskveiðiþjóða.
I
„Alþingi ályktar að hvetja til
þess að efnt verði til ráðstefnu
hérá landi um vamir gegn meng-
un við ísland og annars staðar í
Norðaustur-Atlantshafi þar sem
sérstaklega verði fjallað um þá
haettu sem fiskistofnum ogmann-
vist á þessu svaeði er búin vegna
mengunar frá geislavirkum efn-
um. Felur Alþingi ríkisstjóminni
að vinna að ffamgangi málsins
Þannig hljóðar þingsályktun
sem fjörutíu þingmenn sam-
þykktu í sameinuðu þingi í
marzmánuði síðastliðnum. Kveikj-
an að flutningi tillögunnar, sem
Gunnar G. Schram, Pétur Sig-
urðsson og Eyjólfur Konráð
Jónsson stóðu að, var ekki sízt,
fyrirhuguð bygging nýrrar kjam-
orkuúrvinnslustöðvar á norðaust-
urhluta Bretlands, við Pentlands-
íjörð á Skotlandi.
Pulltrúar frá Geislavömum
ríkisins, Hafrannsóknastofnun og
Siglingamálastofnun unnu
skýrslu um þessi úrvinnsluáform,
í samvinnu við Magnús Magnús-
son, kjamorkueðlisfræðing og
prófessor, í desember 1986. Þar
sem segir m.a.:
„Vegna ríkjandi hafstrauma
munu geislavirk efni, sem losuð
verða í sjó frá stöðinni, berast á
hafsvæðið umhverfís ísland, m.a.
fiskislóðina milli Jan Mayen og
íslands."
II
Sterkar líkur standa til þess að
mengun og ofveiði hafi haft skað-
vænleg áhrif á vöxt og viðgang
fiskistofna sums staðar í Norð-
austur-Atlantshafí. Reynsla
fískveiðiþjóða við Norðursjó og
Eystrasalt af áhrifum sjávar-
mengunar á viðgang nytjafíska
er og alvarlegt víti til vamaðar.
Orsakir mengunar framan-
greindra hafsvæða em sennilega
margvíslegar. Eiturefni berast í
hafíð frá iðnaði ríkja, er liggja
að Norðaustur-Atlantshafí. Menn
muna efalítið fréttir af mikilli
mengum þess gamalfræga Rínar-
fljóts fyrir skömmu. Gmnsemdir
standa og til ólöglegrar losunar
eiturefna í sjó, a.m.k. til skamms
tíma.
Það er rík ástæða til þess fyrir
Islendinga, sem eiga nær allt sitt
undir sjávarfangi, að óttast endur-
vinnslustöðina í Dounreay á
norðurströnd Skotlands. „Fjar-
lægðin frá Dounreay til íslands
er minni en fjarlægðin frá Chemo-
byl [í Sovétríkjunumj til þeirra
svæða í Svíþjóð sem verst urðu
úti eftir slysið vorið 1986,“ segir
í skýrslu íslenzkra sérfræðinga,
sem fyrr er getið.
Gerður var sérstakur alþjóða-
samningur um bann við losun
eitur- og úrgangsefna í sjó á
Norðaustur-Atlantshafí 1973.
Einnig sérstakur samningur
[Parísarsamningurinnj um vamir
gegn mengun hafsins frá iandi.
íslendingar em aðilar að báðum
þessum samningum. En em þess-
ir samningar fullvirtir í fram-
kvæmd?
Sú hætta er og til staðar að
stórveldin flytji kjamavopn í ríkari
mæli en gert hefur verið af landi
á sjó [í kafbáta og ofansjávar-
skip], m.a. vegna krafna um
kjarnorkuvopnalaus Iandsvæði.
Siglingaleiðin frá einni stærstu
kjamavopnastöð heims á Kola-
skaga liggur og um N-Atlants-
hafíð.
III
Ekki þarf að eyða orðum að
því að sjávarútvegur, veiðar og
vinnsla, er homsteinn íslenzks
þjóðarbúskapar. Verðmæti, sem
sjást svo að segja hvert sem litið
er á landi, og velmegun, sem
lífsmáti þjóðarinnar ber með sér,
em mestpart sótt í sjó. Ef grannt
er gáð blasir sú staðreynd við, að
lífríki sjávar er meginauðlind
þjóðarinnar. Án hennar væri ís-
land naumast byggilegt. Sjávar-
vömr gefa langleiðina í 70% af
útflutnings- og gjaldeyristekjum
þjóðarinnar.
Það er því mjög mikilvægt fyr-
ir okkur — sem og aðrar þjóðir
við N-Atlantshaf — að mannfólk-
inu takist að lifa í sátt hvert við
annað sem og við umhverfi sitt,
land og haf, og það lífríki, sem
við emm hluti af. Við verðum í
senn að varðveita þetta lífríki
sjávar og nýta það, að því marki
sem vísindalegar niðurstöður
leyfa. Lífríki sjávar er hluti af
þeirri lífsbjörg sem forsjónin hefur
lagt okkur upp í hendur til fram-
færslu.
Vegna þess mikilvægis sem
lífríki sjávar hefur fyrir búsetu í
landinu, lífskjör almennings og
efnalegt sjálfstæði þjóðarinnar
em vamir gegn mengun hafsins
við ísland — eða ættu að vera —
algjört forgangsverkefni. Það er
rökrétt framhald útfærslu físk-
veiðilögsögunnar [1975] í 200
mílur.
Ráðstefna sú, sem tilvitnuð
þingsályktun fjallar um, er meir
en tímabær. Þessi viljayfirlýsing
Alþingis má ekki rykfalla í skjala-
skápum komandi ríkisstjómar,
hvemig sem hún verður annars
saman sett. í þessu efni verða
íslenzkir stjómmálamenn, sem og
almenningur, að halda vöku sinni.
Strandlengja
Kársnessins
eftir Rósu Björk
Þorbjarnardóttur
Þökk sé sjónvarpinu, RUV, og
Helga H. Jónssyni fréttamanni
fyrir að vekja athygli á fádæma
sóðaskap sem viðgengist hefur
fremst á Kársnesi í Kópavogi, ein-
um fegursta útsýnisstað á Stór-
Reykjavíkursvæðinu.
Hirða íbúa á Kársnesssvæðinu
u.m hús sín og lóðir er víðast til
mikillar fyrirmyndar, en eins og
sjá mátti í nýlegum sjónvarps-
fréttaþætti ríkir, því miður,
ófagurt ástand hjá miklum þorra
fyrirtækja út á nesinu og á landi
sem þar er í vörslu bæjarfélags-
ins. Þakkarvert er þó að sjá nú
þegar merki þess að nokkrir þess-
ara aðila bera sig að því að bæta
hér um. Vonandi sjá þeir allir
sóma sinn í því að ganga að verki
fljótt og vel.
Mikið er rætt um lífsgæði og
sýnist e.t.v. mörgum sitt hvað um
hvað teljist til þeirra. Ég tel að
hreint loft, ómengað vatn og ós-
nortin náttúra skipti miklu máli.
. „ Það eru dýrmæt mannréttindi
fyrir borgarbúa að eiga greiðan
aðgang að náttúrulegu umhverfi
á landi og við sjó, því sama er
hvað við leggjum okkur fram við
landslagsarkitektúr í tilbúnum
görðum og útivistarsvæðum, aldr-
ei förum við fram úr náttúrunni
sjálfri. Hún er snjallasti arkitekt-
^inn.
Óvíða er náttúran jafn afkasta-
mikil og á mörkum lands og sjávar
og margir þekkja það yndi sem
fæst af fjörugöngu, sú fjölbreytni
sem þar ber fyrir augu og eyru
veitir mikinn unað.
Strandlengjan á Kársnesinu er
einn af gimsteinum náttúrunnar
og gæti verið okkur til yndisauka
en við ógnum þessari perlu. Það
yndi sem náttúran gæti veitt okk-
eftir Guðmund P.
Valgeirsson
Fimm ár eru liðin frá því safnað-
arfundur var boðaður og haldinn
um framtíð Ámeskirkju í Ámes-
hreppi á Ströndum. — Á þeim fundi
var það mál rætt í bróðerni og sam-
hug. Samþykkt var að byggja nýja
kirkju í stað þeirrar gömlu, sem að
dómi þar til kvaddra manna var
orðin svo hrörleg að viðgerð hennar
mundi kosta meira en ný kirkja er
svaraði betur þörfum og kröfum
nútímans. Aðeins eitt mótatkvæði
kom fram.
Lögð var áhersla á að hraða
þyrfti þeirri framkvæmd og var
fullur samhugur um það. — Jafn-
framt lagði sóknarnefndin fram
teikningu að fyrirhugaðri sóknar-
Rósa Björk Þorbjarnardóttir
ur er skaðað af fyrrnefndum
sóðaskap, óhreinindum í fjöru-
borði, og girðingum í sjó fram svo
kirkju, en hún var ekki endanlega
samþykkt.
En áður en til framkvæmda kom,
eins og ætlað var, komu í spilið ný
og annarleg sjónarmið um ágæti
gömlu kirkjunnar. Hana bæri að
gera upp og viðhalda henni sem
sóknarkirkju safnaðarins vegna
aldurs hennar og byggingarstíls. —
Um þetta hefur verið staðið í stappi
þar til á almennum safnaðarfundi
þann 3. maí 1986, að yfirgnæfandi
meirihluti safnaðarins (33 gegn 13)
samþykkti á ný að byggja nýja
kirkju. — Síðan hefur verið unnið
að undirbúningi þess, teikningar
gerðar og kostnaðaráætlun.
Á almennum safriaðarfundi,
þann 3. þessa mánaðar, var lögð
fram til umræðu og samþykktar
teikning af kirkjunni og staðarval.
Enginn ágreiningur kom fram við
umræðu um málið. En óskað var
„Mikið er rætt um
lífsg-æði og sýnist e.t.v.
mörgum sitt hvað um
hvað teljist til þeirra.
Ég tel að hreint loft,
ómengað vatn og ós-
nortin náttúra skipti
rniklu máli.“
vart er fært nema fuglinum fljúg-
andi. Þá virðist hafa verið lejrft
að byggja hús svo nálægt sjó að
við borð liggur að maður ryðjist
inn á heimili fólks ef reynt er að
ganga með strandlengjunni (mætti
leysa með krókstígum).
Umhugsunarvert er hvort öll sú
athafnasemi við uppfyllingar í sjó
fram á vegum bæjarfélaga á Stór-
„Þess er vænst, að burt-
f luttir Arneshrepps-
búar og aðrir
velunnarar hinnar sér-
stæðu byggðar bregðist
vel við og leggi sitt lið
til að létta undir með
þessa mikilsverðu
framkvæmd.“
atkvæðagreiðslu um þessi atriði.
Við atkvæðagreiðsluna komu fram
6 mótatkvæði, án rökstuðnings. Þar
með er yfirstiginn síðasti þröskuld-
urinn á vegi þessarar mikilsverðu
framkvæmdar.
Framkvæmdir hafnar
í framhaldi af því sem hér hefur
verið rakið eru framkvæmdir að
hinni nýju kirkju hafnar. — Búið
Reykjavíkursvæðinu hafí verið
óhjákvæmileg?
Fjörur eru ekki lengur augna-
yndi, ævintýraheimur barna, né
áfangastaður fugla, ef þangað er
dengt til uppfyllingar moldugu
stórgrýti og gijótruðningi, múr-
broti og alls konar jámarusli.
Náttúran vinnur að vísu vel, en líf
okkar er stutt, þangið þarf sinn
vaxtartíma og sjórinn þarf meira
en mannsaldur til að búa til þær
mjúku og ávölu furðumyndir sem
við njótum í sæbörðu gijóti.
Reynum því að fara vel með það
sem við enn eigum eftir af fagurri
strandlengju og leyfum sem flest-
um að njóta með nærfærinni
umgengni, göngustígum og hrein-
læti.
er að taka grunn að kirkjunni.
Næstu daga verða undirstöður
hennar og grunnur steyptur. Fyrir-
hugað er að koma kirkjubygging-
unni undir þak á þessu sumri. —
Nýju kirkjunni er valinn staður
utan kirkjugarðs, skammt frá veg-
inum að Ámesi. Teikning af hinni
nýju kirkju er gerð af Guðlaugi
Gauta Jónssyni arkitekt í
Reykjavík. Hún er í þeim stíl að
hún tekur snið af hinu stórbrotna
og sérstæða landslagi byggðarlags-
ins.
í stórt er ráðist af fámennum
söfnuði, en með samstilltu átaki
safnaðarins yrði það viðráðanlegt.
En það tekur sinn tíma þar til full-
gert verður. Þess er vænst, að
burtfluttir Ámeshreppsbúar og aðr-
ir velunnarar hinnar sérstæðu
byggðar bregðist vel við og leggi
sitt lið til að létta undir með þessa
mikilsverðu framkvæmd, minnugir
þess að margt smátt gerir eitt stórt.
Höfundur er bóndi íBœ í Trékyll-
isvík.
Höfundur býr í Kópavogi.
Ný kírkja