Morgunblaðið - 25.07.1987, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. JÚLÍ 1987

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 550 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakiö.
Varúð gegn vá
Þriðja alþjóðaþing
Við eigum dásamlegt land
sem býr að hrikafegurð.
Æ fleiri landsmenn sækja
ánægjustundir til öræfa og
hálendis. Stórt hundrað þús-
unda erlendra ferðamanna
sækja landið heim ár hvert til
að deila fegurð þess og hrika-
leik með heimamönnum.
Vaxandi ásókn ferðafólks
krefst hertra umgengnisreglna
við landið, til að varðveita lífríki
þess, náttúru og viðkvæman
hálendisgróður, ekkert síður en
ofbeit á afréttum krefst ítölu
sauðfjár og hesta.
Hin hliðin á veruleikanum
er sú, að fólk verður að um-
gangast landið og náttúru þess
með varúð jafnt sem virðingu.
Skjótt skipast veður í lofti, seg-
ir máltækið, og þegar íslenzk
öræfi og veðurguðir bregða á
grimman leik, sem ósjaldan
skeður, er eins gott að hafa
vaðið fyrir neðan sig. Fjölmörg
ömefni á hálendinu vitna um
aldurtila fólks, sem beið lægri
hlut fyrir nátturu landsins. Það
er ekki síður ástæða til að
hvetja fólk til varkámi á heitu
sumri en hörðum vetri. Fár
kann sig í góðu veðri heiman
að búa.
Sá slysatollur, sem umferðin
tekur, er þó stærri og þung-
bærari en tollur öræfanna. Á
síðastliðnu ári skráði löggæzl-
an um þúsund umferðarslys,
en sterkar líkur standa til þess
að allmörg slys séu ekki skráð.
Fimmtungi slysanna fylgdu
meiðsli á fólki og í sumum til-
fellum alvarleg. Tíu einstakl-
ingar létu lífið í umferðarslys-
um það árið. Það er ekki ijarri
lagi að segja að hver umferðar-
mánuður hafí að meðaltali
kostað eitt mannslíf næstliðin
nokkur ár.
Slys á vinnustöðum, í heima-
húsum, í skólum, á víðavangi
og við íþróttir eru og óhugnan-
lega mörg. Árið 1986 komu
nærri 43 þúsund manns á
slysadeild Borgarspítalans í
Reykjavík vegna slysa eða
bráðra veikinda. Þriðjungur
Reykvíkinga heimsótti slysa-
deildina á liðnu ári.
Enginn vafí er á því að með
rannsóknum á tildrögum slysa,
fyrirbyggjandi aðgerðum og
samátaki fólks má fækka
hverskonar slysum umtalsvert.
Til eru skrár um helztu orsakir
slysa í daglegu lífí fólks og
„slysagildrur" í umferðinni,
sem stuðst er við — eða styðj-
ast má við — í slysavömum.
Margt hefur vel verið gert í
slysavömum, bæði á sjó og í
landi. En betur má ef duga
skal. Sjálfgefið er að gera raun-
hæfar kröfur til ríkisvalds,
sveitarfélaga og samtaka, er
þessum málum sinna. Hitt
skiptir þó ekki minna máli að
glæða vitund fólks almennt
fyrir nauðsyn slysavama, ekki
sízt í daglegu lífi þess, heima
og heiman. í þessum efnum
sem flestum öðmm skiptir per-
sónuleg ábyrgð og hegðan
hvers einstaklings höfuðmáli.
Leit o g
lækning
Samkvæmt krabbameins-
skrá Krabbameinsfélags
íslands vóru tæplega fjögur
þúsund íslendingar á lífí í árs-
lok 1985 sem fengið höfðu
krabbamein. Gera má ráð fyrir
að síðan hafí þessi hópur
stækkað enn, þann veg, að eitt-
hvað á fimmta þúsund krabba-
meinssjúklinga hafí hlotið
„lífgjöf".
Langflestir, sem hér um
ræðir, höfðu fengið bijóst-
krabbamein (773 konur),
blöðruhálskirtilskrabbamein
(313 karlar), skjaldkirtils-
krabbamein (272 karlar og
konur), ristilkrabbamein (252
karlar og konur) og leghál-
skrabbamein (253 konur).
Mun fleiri geta nú vænst
þess að læknast af krabbameini
en áður var. Enginn vafí er á
því að leitarstarf Krabbameins-
félagsins á hér hlut að máli,
en miklu skiptir að greina
þennan sjúkdóm á byrjunar-
stigi. Það er því rík ástæða til
þess að hvetja fólk til að sinna
kalli þegar krabbameinsleit er
kynnt.
Heilbrigðisþjónustan og
Krabbameinsfélag íslands hafa
lyft Grettistaki í leit og lækn-
ingu krabbameins, sem vakið
hefur athygli langt út fyrir
landsteina. Sá árangur, sem
náðst hefur, er vissulega hvatn-
ing til áframhaldandi og aukins
starfs.
K-bygging Landspítala, sem
að er unnið, er mikilvægt skref
til enn frekari árangurs en þar
verða höfuðstöðvar krabba-
meinslækninga í landinu.
Það er mjög mikilvægt að
allt framtak á sviði heilbrigðis-
mála og heilsugæzlu fái kröft-
ugan byr í segl hjá því afli, sem
þyngst vegur í lýðræðisþjóð-
félagi, almenningsálitinu.
eftir Margréti
Guðnadóttur
Dagana 1.—5. júní sl. var þriðja
alþjóðaþingið um eyðnisýkingu og
afleiðingar hennar haldið í Was-
hington í Bandaríkjunum. Slík
alþjóðaþing eru nú haldin á hveiju
ári. Þar safnast saman þeir, sem
stunda rannsóknir á eyðniveiru,
eyðnisýkingu og eyðnisjúklingum,
og einnig aðrir fræðimenn, sem
hafa áhuga á þessu rannsókna-
sviði. Fyrsta alþjóðaþingið um
eyðnisýkingu var haldið í Atlanta
í Bandaríkjunum í apríl 1985, ann-
að þingið í París í júní 1986, þriðja
þingið, sem áður getur, í Was-
hington nú í júní og hið fjórða er
fyrirhugað í Stokkhólmi í júní 1988.
Á þessum þingum er farið yfir allt,
sem vitað er um veiruna og sjúk-
dóminn, sérstaklega það, sem er
nýlega komið fram. Fræðimenn
bera þama saman bækur sínar og
skiptast á skoðunum. Vafaatriði
eru rædd, ný tækni kynnt, yfírlits-
erindi eru flutt, niðurstöður nýjustu
tilrauna eru kynntar og ræddar og
margt nýtt kemur fram, sem er
ekki enn komið út í fræðiritum.
Höfundur þessarar greinar sótti
tvö ofangreindra þinga, þingin í
París og í Washington nú í vor.
Þingið í París var mjög efnismikið
og spannaði bæði rannsóknir á
veirunni, sjúkdómnum og sjúkling-
unum. Það þing sótti á fjórða
þúsund manns, _ auk fréttamanna
frá fjölmiðlum. Á áttunda hundrað
verkefni um rannsóknir á eyðni og
eyðniveiru voru kynnt þar. Þingið
í Washington var enn fjölmennara.
Þátttakendur voru á áttunda þús:
und manns, þegar flest var. í
Washington voru kynnt 1.250 verk-
efni um rannsóknir á eyðniveiru,
eyðnisýkingu og afleiðingum henn-
ar. Að auki voru flutt yflrlitserindi
eftirPéturH.
Blöndal
Skattar á vexti
Ríkissjóður er fjárþurfi mjög um
þessar mundir. (Hvenær var hann
það ekki?) Liggja nú ráðherrar og
annað gott áhugafólk með höfuðin
í bleyti og úthugsa nýja skatta á
okkur kjósendur, enda langt í næstu
kosningar og minni kjósenda stutt.
Ekki dettur þessu fólki í hug að
skera megi niður báknið því þá ráða
menn jú minnu. Ein þeirra göfugu
hugsana, sem fæðst hefur við þessa
hugsanastarfsemi, lýtur að skatt-
lagningu vaxta. Vextir eru jú tekjur
og við skattleggjum tekjur ekki
satt? Ergó, skattleggjum vexti!
Eru vextir tekjur?
Hann Jón verkamaður átti kr.
10.000 á venjulegri bankabók hjá
Landsbankanum allt árið í fyrra.
Eftir árið fékk hann kr. 1.142 í
vexti. Gat Jón fengið sér máltíð á
veitingastað fyrir vextina og átt
höfuðstólinn óskertan?. Ónei! Verð-
bólgan frá upphafi til loka ársins
var 14,74%. Gefum okkur að ryk-
suga nokkur hafi kostað kr. 10.000
í ársbyrjun og hún hafl hækkað í
verði eins og verðlag almennt. Það
þýðir að hún kostaði 11.474 krónur
í árslok. Jón þurfti 1.474 krónum
og hringborðsumræður haldnar um
allt það helsta, er varðar veiruna,
sýkinguna og greiningu hennar.
Mikill meirihluti rannsóknarverk-
efnanna, sem voru kynnt á þinginu,
fyallaði um eyðniveiruna sjálfa,
gerð hennar og samspil við frum-
umar, sem hún sýkir, og greiningu
eyðnisýkingar með mismunandi
aðferðum. Einnig vom verkefni,
sem fjölluðu um sjúklingana, ýmsar
rannsóknir á þeim, og meðferð á
sýkingunni og sjúkdómunum, sem
af henni hljótast. Sá þáttur vinn-
unnar, sem snýr að sjúklingum,
skipaði þó hærri sess á þinginu í
París fyrir ári síðan. Veiran sjálf
og greiningaraðferðimar vom
meira í brennidepli á þinginu í
Washington.
Ég nefni þennan mikla fjölda
rannsóknarverkefna hér, svo að
fólki verði ljost, hve geysimikil
vinna er nú lögð í rannsóknir varð-
andi eyðni og eyðniveim. Starfslið-
ið á vemlega góðum rannsóknar-
stofum helgar sig nú þessum
verkefnum og nær virkilega góðum
árangri. Það er með ólíkindum, hve
miklum og greinargóðum upplýs-
ingum er búið að safna um eyðni-
veimna og gerð hennar þann stutta
tíma, sem liðinn er síðan hún
fannst. Veiran ræktaðist fyrst á
Pasteurstofnuninni í París í janúar
1983. Árið 1983 fór í að staðfesta
að hún væri sjúkdómsorsökin og
gera á þessari nýju veim ýmsar
gmndvallarrannsóknir, sem þurfti
til að flokka hana og skipa henni
í kerfí með öðmm veirum. Svo
heppilega vildi til, að þessi nýja
veira reyndist vera af vel þekktum
veimflokki, flokki, sem nefndur er
retroveirur. Þær em að verða
mikið yndi krabbameinsveimfræð-
inga og veim-erfðafræðinga. Þeir
fræðimenn, sem höfðu ámm saman
rannsakað eldri retroveimr og
meira til þess að kaupa þessa
ákveðnu ryksugu í lok ársins og
varð að bæta 332 krónum við vext-
ina. Hann hefur því ekki grætt
1.142 krónur heldur tapað 332
krónum á þessum viðskiptum. Það
ætti því að vera augljóst hveijum
manni (og þeim skattglöðu líka) að
ekki kemur til greina að skatt-
leggja þessi tapviðskipti hans Jóns.
Þeir sparifjáreigendur, sem forð-
ast hafa sparisjóðsbókina góðu og
lagt sína aura inn á sérreikninga
bankanna eða keypt sér spariskír-
teini, svo ekki sé talað um þá, sem
keypt hafa Einingabréf eða Kjara-
bréf, hafa fengið ávöxtun, sem er
hærri en nemur hækkun verðbólg-
unnar. Gunna, konan hans Jóns,
átti Einingabréf-1 allt árið 1986.
Það stóð í kr. 10.000 í ársbyijun
1986 og í árslok stóð þetta Eininga-
bréf í kr. 13.387. Sparifé Gunnu
hækkaði því um kr. 3.387, sem er
1.913 krónum meira en ryksugan
góða kostar í árslok. Þessar 1913
krónur em raunverulegar tekjur
Gunnu.
Sköttun raunvaxta
hjá einstaklingum
Undanfarin ár hafa vextir verið
skattaðir hjá fyrirtækjum en ein-
ungis raunvextir. Mjög flóknar og
ónákvæmar reglur hafa verið settar
upp til þess að meta hagnað fyrir-
erfðagerð þeirra, höfðu þróað vel
ýmsar mjög nákvæmar aðferðir,
sem nú hefur verið beitt á eyðni-
veiruna með þeim frábæra árangri,
að gerð hennar, erfðaefni og ný-
myndun í sýktum fmmum em nú
betur þekkt en gerist um nokkra
aðra veim. Eldri veimfræðingar,
sem eytt hafa ævinni í rannsóknir
á öðmm veirum, horfðu með að-
dáun á alla þá fallegu vinnu, sem
sýnd var í Washington, og reyndar
að hluta í París í fyrra, og tekist
hefur að framkvæma á svo stuttum
tíma. Það er búið að raðgreina
erfðaefni eyðniveimnnar, bæði
upphaflegu veimnnar og ýmissa
afbrigða hennar, niður í smæstu
fmmeiningar og fínna, hvaða
erfðaþættir veimnnar mynda ein-
stök efni, sem veiran er samsett
úr og em herini lífsnauðsynleg, ef
hún ætlar að fíölga sér í fmmum
sjúklings. Þessar rannsóknir hljóta
að verða gmndvöllurinn undir lyfja-
meðferð gegn eyðniveimsýkingu,
lyfjameðferð, sem hindrar fjölgun
veimnnar og útbreiðslu í hinum
sýkta, og myndi þannig koma í veg
fyrir fmmudauða í ónæmiskerfí og
miðtaugakerfi. Eyðniveiran sest að
til frambúðar í næmum fmmum
hins sýkta. Ólíklegt er því, að hún
hyrfi alveg burt, þó að slíkri lyfja-
meðferð væri beitt. Hins vegar
gæti lítið eitrað lyf, sem hefði litlar
aukaverkanir, þó að það væri notað
í langan tíma og hindraði vöxt vei-
mnnar, haldið aftur af fmmu-
skemmdum, sem hún veldur,
þannig að hinn sýkti héldist við
góða heilsu ámm saman. Á næstu
mánuðum verður áreiðanlega víða
leitað að slíku lyfi. Sú leit er þegar
hafin, eins og sýnt var á þingunum
í París og Washington. Þau efni,
sem enn hafa verið reynd í þessum
tilgangi, hafa óæskilegar auka-
verkanir á suma sjúklinga. Slíkt
tækja af því að skulda í verðbólgu.
Þessar reglur hafa veitt endurskoð-
endum dágóða vinnu og gert
reikningshald fyrirtækja þokkalega
flókið. En þessar reglur em
lífsnauðsynlegar ef menn ætla á
annað borð að skattleggja hagnað
fyrirtækja. En almáttugur hjálpi
honum Jóni og henni Gunnu við
framtalið ef þau eiga nú að fara
að reikna verðbreytingarfærslu á
öll lánin sín og innistæður. Slíkt er
með öllu óhugsandi.
Eina úrræðið væri að láta banka
og aðrar fíármálastofnanir annast
skattheimtu á raunvaxtatekjur og
endurgreiðslu skatts vegna raun-
vaxtagjalda. Einnig yrði að skatt-
leggja neikvæð raunvaxtagjöld
(þegar skuldarinn græðir á verð-
bólgunni) og endurgreiða skatt á
raunvaxtatap. Gaman, gaman.
Einfalt ekki satt?
Þar sem greiðslur af lánum og
innlegg á reikninga eiga sér stað
alla daga ársins, yrðu bankar og
aðrar fjármálastofnanir að reikna
tvöfalda vexti fyrir öll lán og alla
reikninga. Tja, hvað geta ekki tölv-
umar? En að útskýra það fyrir
honum Jóni okkar og henni Gunnu
að hann fái endurgreiddan skatt
af kr. 332 króna raunvaxtatapi en
hún verði að greiða skatt af 1.913
króna raunvöxtum — það er mikið
mál. Þeim kemur það kannski ekki
við?
Skattagleðin:
Verða vaxtatekjur ei
linga næsta fórnarlai
Eru vextir tekjur? — Er innlendur sparnaður of mikill?