Morgunblaðið - 11.09.1987, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1987
15
ítarlega rætt. Þá eru teknar fyrir
helstu framkvæmdir í skólamálum,
heilbrigðismálum og vegagerð
næstu fjögur árin. Að sjálfsögðu
fylgja þessu ítarlegar áætlanir um
hvemig þessar framkvæmdir verða
fjármagnaðar.
5. Önnur verkefni
Fjölmörg önnur verkefni láta
fylkisþingin til sín taka og hafa
umsjón með og gera tillögur til
úrbóta svo sem í menningarmálum,
atvinnumálum, náttúruvemdarmál-
um og umferðamálum. Eðlilega
hafa fjárhagsáætlanir fylkisþing-
anna gjörbreyst við þessi auknu
verkefni, en allt er gert til þess að
halda kostnaði niðri og ítarlegs
spamaðar gætt í hvívetna.
Verkaskipting og
innri stjórn
Hér skal reynt í nokkrum orðum
að gera grein fyrir uppbyggingu
fylkishéraðanna. Æðsta stjómin er
í höndum fylkisþinganna, sem halda
tvo fundi á ári eða fleiri, ef nauðsyn-
legt verður talið. Fylkisforseti getur
kallað saman fylkisþing telji hann
ástæðu til þess. Einnig getur fylk-
isráð ákveðið að kalla saman fylkis-
þing, svo og getur konungur krafíst
þess. Er það gert á ábyrgð ráð-
herra. Aðalstjómandi er fylkisfor-
seti, ordforer, sem er lýðræðislega
kjörinn af fylkisþinginu í upphafi
kjörtímabils, til ijögurra ára. Hann
getur mætt hjá öllum nefndum og
ráðum á vegum þingsins. Starf
hans er fullt starf og er hann laun-
aður af fylkisþingi. Með auknum
verkefnum er nauðsynlegt að reka
skrifstofu fyrir fylkið og eru þar
gerðar m.a. allar skipulagstillögur
og áætlanir fyrir hin ýmsu byggða-
lög í fylkinu. Framkvæmdastjóri
skrifstofunnar er fylkisráðsmaður.
Er hann með hliðstætt starf og
bæjarstjórar hjá bæjarfélögunum.
Til fylkisþingsins er kosið hlut-
bundinni kosningu um leið og
sveitarstjómarkosningar fara fram
og jafn langt kjörtímabil. Eru kosn-
ir aðal- og varamenn og gilda sömu
lög um kosningu til fylkisþinga og
sveitarstjóma með fáum sérákvæð-
um. Fylkisþingið kýs nefndir og ráð
og skulu þau helstu rakin hér stutt-
lega. Fylkisráð, en sú nefnd leggur
fram fárhagsáætlanir svo og öll
mál, sem lögð verða fyrir fylkis-
þingið og hefur yfirumsón með
fjármálum. Hér er lang þýðingar-
mesta nefndin, sem er launuð og
hefur svipað vald og bæjarráð hjá
bæjarstjómum. Fjármálanefnd
annast ráðgjöf á fjármálasviðinu
og annast allar áætlanir til lengri
tíma. Stjórnunarnefnd, er falin
yfírstjóm starfsliðs og gerð
langtíma samninga. Skólanefnd,
en hún hefur yfírstjóm á öllum
skólum í fylkinu og sér um að skól-
amir séu reknir í samræmi við lög.
Sérstjómir em hjá sveitarfélögun-
um yfír skólamálum. Félags- og
heilbrigðisnefnd, hefur umsjón
með sjúkrahúsum, heilsugæslu-
stöðvum og félagsmiðstöðvum á
svæðinu, og annast einnig allan
undirbúning að byggingu nýrra
mannvirkja á þessum sviðum, sér-
stjóm er fyrir hvert sjúkrahús.
Menningarnefnd, hefur yfímm-
sjón með tómstundarstarfí hvers-
konar á svæðinu, unglingamál,
íþróttamál og útivistarmál. Sam-
göngunefnd, fjallar um umferða-
mál fylkisins.
Tekið skal fram til að forðast
misskilning að sjálfstæði sveitarfé-
laganna hefur ekkert skerst, heldur
yfírtekur fylkisþingið sameiginleg
verkefni, sem vom á vegum ríkis-
ins, en er með þessu færð til
héraðanna. Hvorki í fræðibókum
eða meðal sveitarstjómarmanna i
Noregi er fylkisþingið kallað þriðja
stjomsýslustig. Byggist sú nafngift
á misskilningi og hjá sumum á and-
stöðu við málefnið.
Fjölmörg önnur sameiginleg
verkefni fyrir hémðin em nú í hönd-
um fylkisþinganna, svo sem stjóm
rafveitanna, gefíð er út blað og
sameiginleg útvarpsstöð fyrir fylkið
og svona mætti lengi telja, sem hér
verður ekki nánar rakið.
Stjórnarráðin færð
til héraðanna
Komið hefur hér fram í ræðu
minni, að fylkissljórar, sem em
embættismenn ríkisins, höfðu yfír-
umsjón með málefnum fylkjanna.
(Sjá hér hjá okkur hliðstæðu með
að sýslumenn em oddvitar sýslu-
nefnda). En árið 1975 varð hér á
gjörbreyting eins og rakið hefur
verið. Fyikisþingið kaus sjálft sinn
forseta, sem fer með yfírstjóm
málefna fylkjanna. Það var skoðun
margra að nú bæri að leggja niður
embætti fylkisstjóranna. Sú varð
þó ekki raunin, en starfssvið þeirra
var gjörbreytt og urðu þeir umboðs-
menn ríkisstjómarinnar í viðkom-
andi fylki. Gafst þetta fyrirkomulag
strax vel, en störf sín ráku þeir í
nánu sambandi við dómsmálaráðu-
neytið þar í landi.
Af hálfu Stórþingsins í Noregi
ar árið 1980 einróma samþykkt að
setja nefnd, sem dómsmálaráðu-
neytið skyldi skipa, til þess að fínna
leiðir til að auka verksvið fylkis-
stjóra, en það vom þær stjóm-
málalínur, sem nefndin skyldi starfa
eftir. Dómsmálaráðuneytið þar í
landi skipaði síðan neftid í málið
og vom í nefndinni tveir af hálfu
fylkisstjóra og sjö frá eftirtöldum
ráðuneytum: Dómsmálaráðuneyt-
inu, sveitarstjómar- og viðskipta-
ráðuneytingu, félagsmálaráðuneyt-
inu, fjármálaráðuneytinu,
neytendaráðuneytinu, umhverfis-
ráðuneytinu og kirkju- og mennta-
málaráðuneytinu. Ljóst er að skipan
ráðuneyta í Noregi er öðm visi en
hér á landi.
Eftirtalin atriði vom aðallega
rædd.
a) Nefndin kannaði rækilega þau
verkefni, sem fylkisstjóramir höfðu
þegar fengið og þá sérstaklega ný
verkefni, sem samþykkt höfðu verið
í löggjöf t.d. í lögum um náttúm-
vemd.
b) Hún fór sérstaklega yfír erindis-
bréf fylkisstjóranna og annarra
starfsmanna fylkjanna. Var erindis-
bréfum breytt í samræmi við aukið
starf þeirra, en þeim ber að sam-
ræma starfssemi ríkisvaldsins í
fylkjunum.
c) Hún lagði áherslu á að endur-
skipulagningin miðaðist við ný
verkefni frá fagráðuneytunum, svo
og aukin verkefni hjá þeim ráðu-
neytum, sem þegar höfðu falið þeim
þýðingarmikil verkefni.
d) Nefndin gerði einnig grein fyrir
fjármálalegri hlið málsins.
Dómsmálaráðuneytið hefur haft
yfímmsjón með upplýsingaöflun
gagnvart öðmm ráðuneytum, en
fagráðuneytin bera beina ábyrgð á
sínum fyrirmælum. Með tölvuvæð-
ingu embættanna þar í landi
skapast miklir möguleikar í þessum
efnum, sem gera þessi embætti enn
þýðingarmeiri og farsælli í framtí-
ðinni. Nefndin er einnig sammála
um það, að ef gætt er fyllsta spam-
aðar og hagsýni, þá verði kostnað-
arauki hverfandi, þar sem aukin
verkefni þeirra dragi úr verkefnum
stjómarráðsins í höfuðborginni. Það
sem vinnst er stórbætt þjónusta við
dreifbýlið, sem allir þar í landi
fagna. Stórþingið norska hefur tek-
ið mál þetta upp á sína arma og
þjóðin öll fagnar þessari þróun og
hún á sér stað á öllum sviðum og
með fullu samkomulagi allra. Hér
verður ekki gerð tilraun til þess að
rekja störf fylkisstjóraembættanna
nákvæmlega, en þau snerta m.a.
1. margvísleg mál erfða-, sifja- og
persónuréttarlegs eðlis, sem nú
er í dómsmálaráðuneytinu.
2. Yfimmsjón með störfum sveitar-
stjóma sem nú er hjá félags-
málaráðuneyti.
3. Umsjón með náttúruvemdar-
málum, en framkvæmdin er að
verulegu leyti hjá fylkisþingun-
um og sveitarfélögunum.
4. Fjölmörg önnur verkefni frá
ýmsum ráðuneytum, sem sífellt
verður yfírgripsmeira, enda
gagnkvæmur vilji til þess að
færa þau til héraðanna.
Störf fylkisstjóraembættanna
verða ekki nánar rakin, en mjög
auðvelt er fyrir stjómvöld hér að
afla þessara upplýsinga, ef áhugi
er fyrir máli þessu.
Notum tækifærið
Sérstök ástæða er einmitt í dag
til þess að taka nú upp harða her-
ferð fyrir eflingu og auknu sjálf-
stæði héraðanna í margvíslegum
málum, eins og rakið hefur verið.
Skal í þessu sambandi bent á nýleg
ummæli Steingrims Hermannsson-
ar fyrrverandi forsætisráðherra,
þar sem hann lýsti sig afdráttar-
laust fylgjandi aukinni heimastjóm
og dreifíngu valdsins í landinu. Er
þetta mikilvæg yfírlýsing, sem
væntanlea hefur áhrif á stefnumót-
un Framsóknarflokksins. Sam-
kvæmt grundvallarstefnu Sjálf-
stæðisflokksins er lögð megin
áhersla á valddreifíngu og minnk-
andi afskipta ríkisvaldsins. En þvf
miður hefur samt skort fastmótaða
stefnu flokksins í málefnum dreif-
býlisins og er það eflaust aðalskýr-
ingin á minnkandi fylgi flokksins á
landsbyggðinni við síðustu kosning-
ar. Er þess þó að vænta að af hálfu
Sjálfstæðisflokksins verði gagngerð
stefnubreyting, þegar mál þessi
hafa verið rædd nánar og skýrð.
Af hálfu Alþýðuflokksins, Alþýðu-
bandalagsins, Borgaralistans og
Kvennalistans, hafa verið gerðar
samþykktir um að færa völdin til
héraðanna og gera þau sjálfstæðari
með yfírstjóm í margvíslegum mál-
um. Það er því ekki óeðlilegt að
spurt sé á hverju strandar, að þessu
þýðingarmikla málefni hefur ekki
þokað meira áfram? Hér held ég
að aðalskýringin liggi í því að
heimamenn sjálfir hafa ekki komið
sér saman um þær leiðir, sem fara
skal. Við landsbyggðarmenn emm
opnir fyrir innbyrðis tortryggni og
hyggjum að margvíslegar breyting-
ar á núverandi fyrirkomulagi muni
verða öðmm sveitarfélögum á
svæðinu til góða en ekki okkur og
því sé betra að berjast áfram, við
sömu skilyrði og em í dag. Sækja
sinn rétt gagnvart ríkisvaldinu með
aðstoð þingmanna, eins og nú hefur
tíðkast og þarf ekki að skýra nán-
ar, því að þessar leiðir þekkjum við
öll. Saga þjóðarinnar ætti þó að
vísa okkur veginn í þessum efnum.
Höfum í huga að strax við landnám
íslands var landinu skipt í fjórðunga
og var gamla Alþingi okkar byggt
á þeirri þjóðskipan. A sama gmnd-
velli var landinu síðar skipað í
flögur ömt. _ En með lögum um
Stjómarráð íslands frá 1903 vom
ömtin lögð niður.
Aðeins einn alþingismaður varaði
við þessari þróun og benti á að þar
með væri allt framkvæmdavaldið í
Reykjavík og að sama skapi minnk-
uðu völd héraðanna. Þessi aðvör-
unarorð hafa reynst rétt, en nú er
tækifærið að efla framkvæmda-
valdið í hémðunum að nýju og em
leiðir frænda okkar í Noregi til fyr-
innyndar og má mikið af þeim læra.
Á ykkur sveitarstjómarmönnum og
íbúum héraðanna hvílir mikil
ábyrgð og verða heimamenn að
marka stefnuna og sækja sókn-
djarfír fram. Höfum í huga, að ef
við ekki búum okkar velmenntaða
æskufólki atvinnutækifæri sam-
bærileg við það sem býðst á
höfuðborgarsvæðinu, þá munum við
sjá á eftir þeim þangað og með því
stuðlum við að áframhaldandi
byggðaröskun. Höfum því í huga,
að þessari þróun er hægt að snúa
við. Staðreyndir sýna að einmitt á
landsbyggðinni verður til stærsti
hluti af gjaldeyristekjum þjóðarinn-
ar og við eigum í enn ríkari mæli
að njóta þess, en til þess að svo
megi verða, þá verðum við að snúa
bökum saman til nýrra átaka og
framfara og aukinnar sjálfsstjóm-
ar.
Ég legg áherslu á að við eigum
ekki að taka blint upp eftir öðrum
þjóðum um skipan héraðsstjóma,
en byggja og þróa eigin reynslu,
en nauðsynlegt er samt að kynna
sér uppbyggingu þessara mála með-
al þjóða, þar sem aðstæður eru
svipaðar.
Að lokum skulum við gera okkur
grein fyrir að á lýðræðislega kosnu
héraðsþingi þar sem fjallað verður
almennt um öll framfaramál lands-
hlutans með jákvæðu hugarfari þá
mun það hafa í för með sér ómetan-
lega þýðingu fyrir framtíð byggðar-
lagsins.
Tveir nýir kennslustaðir: Dansstúdíó Sóleyjar, Engjateigi 1 og „Hallarsel“
Þarabakka 3 í Mjóddinni. Ennfremur sem fyrr í Auðbrekku 17, Kópavogi.
Kennum alla samkvæmisdansa: suðurameríska, standard og gömlu dansana.
Einnig bamadansa fyrir yngstu kynslóðina - laugardagskennsla á öllum stöðum.
Nemendur skólans unnu 12 af 18 íslandsmeistaratitlum í samkvæmisdönsum
1987.
Innritun og upplýsingar dagana 1.-14. september kl. 10 - 19 í símum:
641111,40020 og 46776.
Kennsluönnin er 15 vikur, hefst mánudaginn 14. september og lýkur með jólaballi.
/
FID Betri kennsla - betri árangur.
Dansskóli Sigurðar Hákonarsonar