Morgunblaðið - 11.09.1987, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1987
19
Morgunblaðið/KGA
Við upphaf ríkisstjórnarfundar i gærmorgun þar sem fjallað var um tillögu Bandaríkjamanna til lausn-
ar hvaladeilunni.
A von á lausn
mjög fljótlega
- segir Steingrím-
ur Hermannsson,
utanríkisráðherra
„ÉG Á von á að þetta mál leysist
mjög fljótlega, jafnvel nú í kvöld.
Það er greinilegt að Bandaríkja-
mönnum varð ljóst að okkur er
fúlasta alvara í þessu máli og að
við vorum ekki komnir til
Kanada til að hlusta á einhvern
erkibiskupsboðskap frá þeim,
sem við höfum gert nóg af,“
sagði Steingrímur Hermannsson,
utanríkisráðherra, þegar rætt
var við hann í Ottawa í gær-
kvöldi.
Sáttatilboð Bandaríkjamanna í hvaladeilunni:
Verulega stórt skref í
áttina að lausn málsins
- segir Þorsteinn Pálsson forsætisráðherra
ÍSLENSKA rikisstjórnin ákvað á
fundi i gær að ræða hvalveiði-
deiluna við Bandarikjamenn á
grundvelli tilboðs þeirra sem
barst íslenskum stjórnvöldum á
miðvikudag. Utanríkismála-
nefnd Alþingis fjallaði einnig um
tilboðið á fundi og var sammála
afstöðu ríkisstjórnarinnar. Þor-
steinn Pálsson forsætisráðherra
sagði i gær að tillagan væri stórt
skref i áttina að lausn málsins
af hálfu Bandaríkjamanna og
Halldór Ásgrimsson sjávarút-
vegsráðherra sagði að þetta væri
mikilvæg opnun á málinu. Þeir
bjuggust við að viðræður um til-
boðið tækju fáa daga en hvalveið-
ar verða ekki meðan viðræðum-
ar fara fram.
Hvorki Þorsteinn Pálsson né
Halldór Ásgrímsson vildu upplýsa
um texta eða efnisatriði orðsend-
ingar þeirrar sem Bandaríkjamenn
sendu íslenskum stjómvöldum á
miðvikudag og sögðu að samþykkt
hefði verið að fjalla ekki um málið
á opinberum vettvangi meðan við-
ræðumar stæðu yfir. Eins og kom
fram í Morgunblaðinu í gær felst í
tillögunni að viðskiptaráðuneyti
Bandaríkjanna muni ekki senda
svokallaða staðfestingarkæm til
Bandaríkjaforseta vegna vísinda-
veiða íslendinga í ár þótt veiddar
séu 20 sandreyðar. Jafnframt verði
vísindanefnd Alþjóðahvalveiðiráðs-
ins látin fjalla um rannsóknaáætl-
anir íslendinga og íslendingar fari
eftir tillögum hennar og um leið
heita Bandaríkjamenn stuðningi
sínum við íslendinga svo þessar
þjóðir geti sameiginlega komið
þeirri skipan á störf vísindanefndar
Alþjóðahvalveiðiráðsins að hún njóti
trausts þeirra sem til hennar skjóta
málum.
„Þetta er verulega stórt skref í
málinu af hálfu Bandaríkjastjóm-
ar,“ sagði Þorsteinn Pálsson þegar
rætt var við hann í gær. „Okkar
niðurstaða var sú, að eins og staða
málsins er núna, sé ekki tilefni til
nýrra ákvarðana af íslands hálfu
en við þurfum að ræða þennan texta
betur, orðalag hans og atriði í hon-
um áður en við getum lokið málinu.
Við höfðum vænst þess að Banda-
ríkjamenn tælq'u þessa afstöðu fýrr
en það er gott að málið er þó komið
í þennan farveg og nú reynir á
næstu sólarhringa hvort unnt verð-
ur að leiða það til lykta," sagði
Þorsteinn.
Þorsteinn var spurður hvort þetta
þýddi ekki í raun að Bandaríkja-
menn hefðu viðurkennt vísinda-
áætlun íslendinga, en á síðasta
ársþingi Alþjóðahvalveiðiráðsins
lögðu íslensku fulltrúamir áherslu
á sérstöðu þeirrar áætlunar gagn-
vart vísindaveiðaáætlunum annara
þjóða. „Við skulum kveða uppúr
með það þegar við höfum fengið
niðurstöðu í málinu,“ svaraði Þor-
steinn.
„Það má segja að Bandaríkja-
menn hafi komið með opnun í
málinu og við höfum ákveðið að
Utanrikismálanefnd Alþingis
hittist í Þórshamri um kl. 11.00
í gærmorgun til þess að funda
um nýjustu atburði i hvalveiði-
deilunni. Þorsteinn Pálsson
forsætisráðherra og Halldór Ás-
grímsson sjávarútvegsráðherra
tóku þátt i fundinum og kynntu
efni tillögu Bandaríkjamanna
sem lögð var fram eftir að fund-
urinn í Ottawa fór út um þúfur.
Nefndarmenn vörðust þess að
ræða tillöguna efnislega við
blaðamann en sögðu þó að hún
væri grundvöllur sem lausn máls-
ins gæti byggst á. „Ég á fastlega
von á niðurstöðu innan 1-2 daga,“
sagði Kjartan Jóhannsson full-
trúi Alþýðuflokksins og tóku
fleiri undir þessi orð.
„Þessi tillaga er grundvöllur sem
hægt er að byggja viðræður á,“
sagði Jóh Kristjánsson fulltrúi
Framsóknarflokksins í nefndinni.
„Það er ætlun stjómvalda að halda
málaleitunum áfram. Ekki er þó
Ijóst hvort nokkurt samkomulag
næst.
vinna á þeim grundvelli og láta á
það reyna að ná viðunandi niður-
stöðu fyrir báða aðila,“ sagði
Halldór Ásgrímsson í gær.
Halldór sagði að utanríkismála-
nefnd hefði verið sammála mati
ríkisstjómarinnar á málinu og
ákveðið að ræða málið á þessum
grundvelli. Halldór sagði að viðræð-
umar myndu fýrst og fremst eiga
sér stað gegnum sendiráð landanna
í Washington og sagðist ekki eiga
von á að til frekari beinna funda-
halda kæmi milli þessara stjóm-
valda.
Halldór var spurður hvort hann
teldi það rétt hjá Steingrími Her-
Þótt við náum samningum við
Bandaríkjamenn er ekki þar með
sagt að hvalveiðideilunni sé lokið
því þetta mál þarf að leysast á vett-
vangi Alþjóðahvalveiðiráðsins. Þar
ráða Bandaríkjamenn vissulega
miklu og ef þeir leggjast á sveif
með okkur er það mjög mikilvægt
skref. Málið er nú komið í þann
farveg að tækifæri gefst til sam-
komulags."
Nefndin tók ekki formlega af-
stöðu til tillögu Bandaríkjamanna.
„Við komum fram með ákveðnar
ábendingar til stjómvalda. Það er
sameiginleg niðurstaða okkar að
um „opnun“ sé að ræða af hálfu
Bandaríkjamanna sem geti hugsan-
lega leitt til niðurstöðu. Fyrst þurfa
þó að koma fram margháttaðar
breytingar til þess að við getum
sæst við niðurstöðuna," sagði Hjör-
leifur Guttormsson fulltrúi Alþýðu-
bandalagsins. Hann kvaðst ekki fús
til að útskýra í hveiju þessar breyt-
ingar ættu að felast þar sem tillag-
an væri trúnaðarmál.
Guðrún Agnarsdóttir fulltrúi
Samtaka um kvennalista sagði að
mannssyni utanríkisráðherra að
blanda vamarliðinu á Keflavíkur-
flugvelli inn í þetta mál, m.a. með
því að fresta fundi um útboð fram-
kvæmda þar, og hvort fleiri slíkar
aðgerðir væm væntanlegar.
„Ég hef sagt að hér sé um alvar-
legt mál að ræða í samskiptum
þjóðanna en hersetunni sem slíkri
hefur ekki verið blandað inn í mál-
ið. Frestun útboðanna tengdist að
vísu þeim anda sem er í samskiptum
þjóðanna. Ég hef enga trú á að
gripið verði til fleiri aðgerða í svip-
uðum anda því við emm að reyna
að komast að niðurstöðu í þessu
máli og munum einbeita okkur að
því,“ sagði Halldór Ásgrímsson.
fundurinn hefði ekki leitt til ákveð-
innar niðurstöðu. Málið hefði verið
kynnt þingmönnum og hefði hún í
hyggju að ræða nýjustu atburði í
þingflokki sínum. Sagði hún að
samkomulag væri um að lögfræð-
ingar þyrftu að kanna texta tillög-
unnar nánar.
„Mér finnst sjálfsagt og eðlilegt
að Alþingi sé haft með í ráðum.
Það er skilningur allra flokka að
utanríkismálanefnd verði í ráðgef-
andi hlutverki í þessari deilu. Á því
varð misbrestur að fullt samráð
væri haft við nefndina en ég á ekki
von á því að það verði framvegis,“
sagði hún.
„Það er mín skoðun að tillaga
Bandaríkjamanna gefi möguleika á
nýjum samtölum. Það er rétt að
fara í viðræður að nýju á þessum
grandvelli," sagði Kjartan Jóhans-
son fulltrúi Alþýðuflokksins. „Ég
held að staðan sé þannig núna að
í ljós komi innan 1-2 daga hvort
sættir nást. Þannig munum við
ekki þurfa að hverfa frá þeim
áformum að veiða sandreyðarnar
Steingrímur sagði að eftir upphaf
fundarins í Ottawa á miðvikudag,
þar sem tilkynnt var að hann myndi
ekki mæta, hefði verið gert fundar-
hlé. Siðan hefðu Bandaríkjamenn
óskað eftir að fá að kynna hug-
myndir sínar í málinu og næstu tvo
tímana hefðu þeir unnið að því að
móta tillögur sínar. „Ég skal ekki
segja hvort sú ákvörðun mín að
mæta ekki á fundinn hafí haft úr-
slitaáhrif, en okkar fulltrúar á
fundinum geta borið um það að
Bandaríkjamönnum brá greinilega
þegar þeir gerðu sér grein fyrir
hversu alvarlegt málið var orðið,"
sagði Steingrímur. „Þeir sem vom
á fundinum fýrir þeirra hönd höfðu
aðeins umboð til að ræða hvalamál-
ið, en ég lét skila til þeirra að það
einstaka mál væri ekki jafn mikil-
vægt og samskipti þjóðanna í heild,
sem gætu verið í hættu og ég vildi
að þau yrðu rædd.“
Steingrímur kvaðst jafnvel eiga
von á að sjá fram á lausn málsins
í gærkvöldi, eða nú í morgun. „Ég
held að þetta mál leysist nú, eftir
að tillögur Bandaríkjamanna hafa
verið endurskoðaðar og lagfærðar
töluvert. Það er komin vemleg
hreyfíng á það í Washington að
leysa málið á þennan hátt. Við höf-
um óskað eftir vissum breytingum
á hugmyndum þeirra og nú er bolt-
inn hjá þeim.“
þótt við gefum kost á viðræðum
um málið,“ sagði hann.
Hreggviður Jónsson, áheymar-
fulltrúi Borgaraflokksins, sagðist
ekki hafa tekið þátt í umræðum
nefndarinnar. Stefna flokks síns
væri að nýta bæri hvalastofnana
og segja ísland úr hvalveiðiráðinu.
Hann kvaðst hafa persónulegar efa-
semdir um ágæti hvalveiðanna.
„Frjáls samtök hafa mikil áhrif
á skoðanamyndun og neysluvenjur
í lýðræðissamfélögum. Við þurfum
að skoða áhrif þeirrar gagnrýni sem
við höfum fengið til lengri tíma.
Mér vitanlega hafa íslendingar ekki
gert neitt til þess að kynna sín rök
og sjónarmið," sagði Hreggviður.
„Hvað varðar ákvÖrðun um
næstu skref í deilunni er það alfar-
ið mál ríkisstjórnarinnar. Ég er alls
ekki sáttur við hvemig mörg atriði
hafa verið unnin í þessu máli. Ut-
anríkisráðherra átti til dæmis aldrei
að þvælast til Ottawa á meðan ekki
lá fyrir að jafn háttsettur embættis-
maður yrði þar til að ræða við
hann,“ sagði Hreggviður.
Utanríkismálanef nd:
Tillagan er grimdvöllur
sem lausn getur byggst á