Morgunblaðið - 11.09.1987, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. SEPTEMBER 1987
að vinna að verkum þessarar gjörð-
ar þarf mikla rannsóknarvinnu.
Auel segist njóta þess ekki hvað
sízt að sökkva sér í heimildaleit og
gagnasöfnun um þessa tíma og
reyna síðan að átta sig á, hvað
lesa má milli línanna og draga
ályktanir af því. En ekki dugir
það, nema unnt sé að koma sögu-
efninu til skila á skilmerkilegan,
ljósan og aðgengilegan hátt. Gagn-
rýnendur lofa verk hennar meðal
annars þykir nákvæmni hennar og
yfirgripsmikil þekking á þessum
tíma til fyrirmyndar. Lesendur
fylgjast af áhuga með nýrri bók
frá Auel og bækumar fjórar sem
komnar eru út nú hafa selzt í 15
milljónum eintaka í Bandaríkjun-
um. Þær hafa komið út í alls 22
útgáfum vítt og breitt um heiminn,
m. a á Norðurlandamálunum.
„Ég komst fljótlega að því,“ seg-
ir hún, „ að efnið sem ég var að
hugsa um var meira en í smásögu.
Eftir að ég hafði gert drög að henni
komst ég að þeirri niðurstöðu, að
ég vissi ekki nokkum skapaðan
hlut um það sem ég var að skrifa
um! Þá fór ég að lesa og lesa og
hef sömuleiðis farið víða um til að
reyna að átta mig á stöðunum sem
em svið sögunnar. Og til að vita
meira, skilja og átta mig á þeim
tímum sem ég hef valið mér. For-
senda er að hafa vald á efninu.
Því aðeins getur maður unnið trú-
verðugt verk, sem fólk telur sig
hafa ávinning af að lesa.“
„Æ meira sem ég las því heill-
aðri varð ég af þessum tíma og
forvitin um fólkið sem lifði. Og allt
varð hvati að því að afla sér frek-
ari vitneskju. Neanderdalsmaður-
inn hefur áreiðanlega ekki notið
sannmælis. Það vissi ég ekki fyrr,
að Neanderdalsmaðurinn er fyrstur
til að grafa látna. Af greftmnarsið-
um má átta sig á ýmsu í hugsunar-
hættinum. Aberandi meira er við
haft þegar karlmaður var grafinn.
Með Kromagnomm verður brejd;-
„F ordómar mannkynsins
voru líklega minni fyrir
40 þúsund árum en nú“
Spjallað við bandaríska metsöluhöfundinn Jean Auel
„ÉG var orðin fertug, þegar
ég fór að skrifa bókaflokk-
inn „Börn jarðar“ sem á
endanum verður líklega sex
bækur, en ég vinn nú að
þeirri fjórðu. Arum saman
hafði ég haft unun af orðum
og ég las ósköpin öU. En ein-
hvern veginn hafði ég ekki
ígrundað í neinni alvöru, að
ég myndi skrifa bók sjálf,
kannski stöku ljóð bara fyrir
mig. Þegar þarna var komið
sögu var ég fjármálastjóri
hjá stóru fyrirtæki. Ég var
ekki nægilega ánægð í starf-
inu og sagði upp. Sennilega
var ég að velta fyrir mér,
hvað ég vildi gera við lífið
mitt. Spurningin hvort það
sé einmitt þetta, sem maður
vill halda áfram að vinna
við. Ég hafði lengi verið með
hugmynd að smásögu. Efnið
var óljóst í huga mér, ung
stúlka sem bjó með fólki sem
var á einhvem hátt öðmvísi
en hún, sennilega fmmstæð-
ara - og togstreitan í kjölfar
þess. Hugmyndin gerðist æ
áleitnari. Skömmu síðar
Jean og Ray Auel
gafst mér kostur á ágætri
stöðu og ég ég að gera upp
hug minn. Ég ákvað að ég
vildi reyna að skrifa. An þess
ég gerði mér minnstu grein
fyrir því, hvort ég gæti það.
Og þar með var teningnum
kastað.
Þetta sagði bandaríski rithöf-
undurinn Jean M._Auel í samtali
við Morgunblaðið. Á síðasta ári gaf
Vaka/Helgafell út fyrstu bókina í
áðumefndum flokki. Það var „Ætt
bjamarins mikla," í þýðingu Fríðu
A. Sigurðardóttur. Bókin fékk hér
góðar undirtektir og sú hin næsta
„Dalur hestanna" er væntanleg.
Jean Auel og maður hennar Ray
B. Auel em þessa dagana í
Reykjavík í boði Vöku/Helgafells
forlagsins og hún flutti fyrirlestur
í gærkvöldi, í Norræna húsinu.
Bækur Auels gerast á tímum
Neanderdalsmannsins og síðan
Kromagnonaranna sem næstir
koma. Það segir sig sjálft að til
■
Nær „glasnost“ einnig til
kirkjunnar í Sovétríkjumim?
eftir Torfa Ólafsson
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að þegar kommúnistar tóku
öll völd í sínar hendur í Októberbylt-
ingunni 1917 í Rússlandi, ætluðu
þeir að ganga á milli bols og höf-
uðs kirkjunni, helst fýrir fullt og
allt, enda byggðust kenningar
þeirra á hinni „díalektísku efnis-
hyggju". Kirkjan í Rússlandi var
þá voldug sem sést best á því að
þegar hjúskaparmál ívans grimma,
sem gervallt ríkið skalf fyrir, voru
komin í ólestur, hafði kirlqan nægi-
iegt vald til að banna honum að
sækja messu með öðru fólki og var
því byggt afhýsi út úr keisarakirkj-
unni í Kreml þar sem hann gat hlýtt
á það sem fram fór án þes að synd-
samleg návist hans yrði hinum
trúuðu hneykslunarhella.
Það var því ekki að furða þótt
kommúnistar teldu það með höfuð-
atriðum að hnekkja slíku valdi.
Samkvæmt uppskriftum efnis-
hyggjumanna hafði maðurinn enga
sál og átti enga framtíð í vændum
eftir dauðann. Manni sem setti sig
upp á móti hinni nýju skipan var
því sjálfsagt að ryðja úr vegi, hann
var ekki annað en ónýtur múrsteinn
sem ekki hentaði í hleðsluna og bar
því að fleygja. Er skemmst frá því
að segja að trúarbragðaofsóknir
Sovétmanna voru með ódæmum.
Prestar og klausturfólk var hneppt
í þrælkunarvinnu eða drepið og
kirkjum lokað eða þær vanhelgað-
ar, eins og Kazan-dómkirkjan í
Leningrad, sem ívan grimmi lét
byggja til minningar um lokasigur
sinn þegar hann var að sameina
Stór-Rússland; þeirri kirkju var
breytt í „Safn um sögu trúarbragð-
anna“, þ.e. safn til að sanna að öll
trúarbrögð væru vitleysa sem best
væri að losna við sem fyrst.
En þeim vísu mönnum hafði sést
yfir þá mörgu kafla mannkynssög-
unnar sem sanna að kirkjunni verði
ekki útrýmt með ofbeldi. Blóð
píslarvottanna hefur ævinlega borið
rótum hennar næringu svo hún
hefur hvergi blómgast af meiri
þrótti en þar sem hún hefur verið
ofsótt. Það er skeytingarleysið sem
er henni hættulegast svo sem
ástandið í kirkjumálum í Vestur-
Evrópu ber ljósast vitni um.
í stjómarskrám kommúnista-
landanna er sagt að ekki sé gert
upp á milli manna eftir trúarskoð-
unum og mönnum sé tryggt trú-
frelsi. Það trúfrelsi felst í því einu
að menn mega trúa því sem þeir
vilja ef þeir hafa ekki hátt um það
og reyna ekki að útbreiða trú sína.
Pólland er þar auðvitað undantekn-
ing, það var svo rammkaþólskt að
þar varð engu um þokað enda hefur
kirkjan ávallt verið styrkur og vígi
Pólveija í viðureign við erlenda
áþján og nú eina stofnunin sem líðst
að gagnrýna stjómvöldin.
Vonir vakna
En nú er eins og vissar vonir um
„þíðu“ séu að vakna á sviði kirkj-
unnar í Sovétríkjunum eins og á
öðrum sviðum og ber sannarlega
að fagna því ef harðneskjunni gagn-
„í stjórnarskrám
kommúnistalandanna
er sagt að ekki sé gert
upp á milli manna eftir
trúarskoðunum og
mönnum sé tryggt trú-
frelsi. Það trúfrelsi
felst í því einu að menn
mega trúa því sem þeir
vilja ef þeir hafa ekki
hátt um það o g reyna
ekki að útbreiða trú
sína.“
vart trúuðu fólki fer að linna. Á
næsta ári fagna kristnir menn því
í Kænugarði (Kiev) að 1000 ár eru
liðin frá viðtöku kristins siðar í
Úkraínu og mun verða mikið um
hátíðahöld í því sambandi og leyfð
aukin útgáfa kristilegra bóka, þar
á meðal Biblíunnar. Gera má ráð
fyrir að stjómvöld notfæri sér þessa
hátíð til að sýna fram á að kirkjan
njóti frelsis í Sovétríkjunum. Við
skulum vona að vorið sé þar í nánd.
En það er fleira en kristnitöku-
hátíðin sem bendir á að aukins
fijálslyndis gagnvart kirkjunni sé
að vænta. Svissneska tímaritið Orí-
entierung hafði það eftir málgagni
orþodoxa patríarkatsins í Moskvu í
janúar 1986 að settar hefðu verið
nýjar reglur sem auðvelduðu kirkj-
unni að rækja hlutverk sitt. Slakað
hafi verið á reglunum um stofnun
trúfélaga, nú megi hafa um hönd
helga þjónustu heima hjá fólki, á
sjúkrahúsum og elliheimilum, í
fangelsum og við greftranir án þess
að sækja þurfí um sérstakt leyfi,
böm yfir 10 ára aldur megi vera
viðstödd guðsþjónustur og trúfélög
megi eiga eignir og taka nauðsyn-
legt húsnæði á leigu.
Ekki hefur þess þó orðið vart á
Vesturlöndum að sovéskum lögum
þar að lútandi hafi verið breytt en
svissneska blaðið lítur þó svo á að
Móðir Teresa fór nýlega í fimm
daga ferð til Sovétríkjanna. Var
um það samið, að hún sendi fjór-
ar systur til Sovétríkjanna. Eiga
þær að vinna á bamaheimili,
sjúkrahúsi og meðal aldraðra.
þessar fréttir bendi til ákveðinna
breytinga í hina betri átt.
Erlendir gestir
Þá hefur Sovétstjóm gert sér far
um að bjóða heim kirkjuleiðtogum
frá löndum utan Sovétríkjanna. Til
dæmis bauð friðamefnd Sovétríkj-
anna Móður Teresu heim undir lok
ágústmánaðar sl. Hún dvaldist
fimm daga þar í landi og heimsótti
meðal annarra staða Kiev og hið
nýja aðsetur flóttafólks frá Chemo-
byl. Genrikh Borovik, formaður
friðamefndarinnar, lýsti því yfir
eftir fund þeirra og Móðir Teresa
staðfesti það síðar að samkomulag
hefði orðið þeirra á milli um að hún
sendi fjórar systur til Sovétrikj-
anna. Eiga þær að vinna á bama-
heimili, sjúkrahúsi og meðal
aldraðra. Nánari upplýsingar um
þau störf hafa ekki borist ennþá.
Sam Poyntz biskup frá Cork á
írlandi hefur farið til Sovétríkjanna
með nefnd manna frá írsku kirkj-
unni til viðtals við trúsystkini þar.
Jaime Sin kardínáli, erkibiskup í
Manila, heimsótti Sovétríkin í sum-
ar og er sagt að Vatíkanið hafi
hvatt hann til þeirrar ferðar. Hann
kom við í Litháen og vakti það at-
hygli því páfinn hafði sagt að það
væri skilyrði fyrir því að hann kæmi
á hátíðina í Kiev 1988 að hann fengi
að koma við í Litháen, þar sem
kaþólska kirkjan er mjög sterk.
Sovétstjómin mun þó ekki hafa
fallist á það til þessa enda hefur
hún alls ekki gefið í skyn að páfan-
um verði boðið. Yfirmaður þeirrar
deildar Sovétstjómarinnar sem
ijallar um trúmál hefur sagt að
ekki sé hægt að bjóða páfanum
meðan hann viðurkenni ekki núver-
andi landamæri Sovétríkjanna
(fallist m.a. á að Eystrasaltslöndin
tilheyri Sovétríkjunum).
Innf lutningxir á
Biblíunni
Þá hefur verið slakað á hömlum