Morgunblaðið - 10.11.1987, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 10. NÓVEMBER 1987
AÐALFUNDUR LANDVERNDAR
Selfossi.
MJÖG slæmt ástand er viða á
landinu i sorpmálum og mikil þörf
á sameiginlegu átaki til að koma
á endurnýtingu og landhreinsun.
Nýtanlegt sorp er urðað og til
dæmis hafa um 100 ker úr Álver-
inu i Straumsvík verið urðuð i
flæðigryfjum í sjávarmálinu þar,
en i þessum keijum er eitthvert
magn eiturefna. Gert er ráð fyrir
að sorpmagnið á sorphaugunum í
Gufunesi verði 120 tonn á þessu
ári, en urðun á þvi kostar um 70
milljónir króna og er þá aðeins
reiknaður kostnaður innan girð-
ingar. Þetta kom meðal annars
fram í framsöguerindum á aðal-
fundi Landverndar á Flúðum um
helgina.
Þorleifur Einarsson, .. formaður
Landvemdar, sagði í ávarpi í upp-
hafí fundarins að nauðsynlegt væri
Aðalfund Landverndar sóttu rúmlega 60 manns.
Morgunblaðið/Sigurður Jónsson
Sorp og úrgangsefni vax-
andi umhverfisvandamál
að kenna fólki að þekkja umhverfi
sitt. Hann benti á nauðsyn þess að
ffæðslusetur Landvemdar í Alviðru
gæti ráðið starfsmann til að sinna
slíkri fræðslu. Hann gagnrýndi
kennslu í líffræði og skyldum grein-
um í framhaldsskólum og sagði
nauðsynlegt að kenna fólki meira að
umgangast náttúruna og þekkja
hana. Það mætti ekki viðgangast að
fólk þekkti til dæmis bara jólatré og
hinsegin tré. Hann sagði að stefnt
væri að því að umhverfiskennsla
færi fram síðasta vetrardag í öllum
skólum landsins í eina klukkustund
til að leggja áherslu á nauðsyn henn-
ar. Þá vék hann að því að erfítt
væri að fá fólk til sjálfboðastarfa.
Páll Líndal, deildarstjóri í iðnaðar-
ráðuneytinu, flutti kveðjur iðnaðar-
ráðherra og minnti á stefnuyfirlýs-
ingu ríkisstjómarinnar um að
umhverfismál heyrðu undir eitt ráðu-
neyti. Hann sagði að á næstunni
yrði nefnd skipuð til að fjalla um
endurvinnslu á sorpi og benti á að
mikilvægt væri að Landvemd léti
málið til sín taka.
Tonn af birki-
fræi safnaðist
Andrés Amalds, beitarþolsfræð-
ingur Landgræðslunnar, sagði að
áhuga skorti ekki á sjálfboðastarfi
heldur vantaði að boðið væri upp á
hentug verkefni fyrir almenning.
Hann minnti á heppileg viðfangs-
efni, sem nefnd hafa verið: Flag í
fóstur og Urð í uppeldi. Fólk hefði
tekið vel við sér þegar því bauðst
úðað fræ með áburði til dreifingar.
Birkifræsöfnunin nú í haust hefði
gengið mjög vel og líklegt væri að
upp undir tonn hefði safnast af
óhreinsuðu birkifræi. Það er verk-
efni, sem skólar nota til að fara með
nemendur sína út í náttúmna. „Yrk-
ing andans er það sem skiptir mestu
máli í landvemdinni," sagði Andrés
Amalds.
Klúbbastarf
nauðsynlegt
Æskulýðs- og tómstundaráð hlaut
nokkra gagnrýni á fundinum fyrir
það að drepa niður fmmkvæði ungl-
inga til starfa að umhverfísvemdun.
Ásta Þorleifsdóttir sagði frá klúbba-
starfi við félagsmiðstöð í Frostaskjóli
í Reykjavík. Farið var með unglinga
í ferðir og náttúran hreinsuð, svo sem
í Henglinum. Áhugi var mikill hjá
unglingunum að fá verkefni hjá Nátt-
úruvemdarráði, en neitun fékkst við
því að halda starfinu áfram vegna
þess að það værí ekki innan veggja
félagsmiðstöðvarinnar. Ásta benti á
að umhverfismál væm hentugur
málaflokkur fyrir unglinga að sinna
í klúbbastarfi.
Umbúðagjald gæfi
300 milljónir
Birgir Þórðarson, umhverfisskipu-
lagsfræðingur, sem flutti framsögu-
erindi á aðalfundinum sagði að
ástand væri víðast mjög slæmt í sorp-
málum, msl hrúgaðist upp og
mengaði umhverfíð, m.a. strand-
lengjur. Undantekningar væm þó
til, eins og á Blönduósi, Selfossi,
Húsavík og í Reykjavík. Hann sagði
að stefnt væri að því að gefa ekki
leyfí fyrir opinni brennslu á sorpi.
Nýtanlegt hráefni í sorpi væri mikið
og mikil þörf á sameiginlegu átaki
til að framkvæma meiri endumýt-
ingu en nú á sér stað. Endumýtingin
sparaði orku og kostnað við urðun.
Birgir benti á að engar reglur væm
um framleiðslu einnota umbúða,
hvaða efni mættu vera í þeim og
hver ekki. Hann gat þess að gjald á
slíkar umbúðir gæti gefíð 300 millj-
ónir og með slíku fjármagni yrði
bylting í umhverfisvemd.
18 þúsund bílflök á ári
Sveinn Ásgeirsson, verkstjóri hjá
Sindrastáli hf., fjallaði um vinnslu
brotajáms. Hann sagði nauðsynlegt
að koma á betra skipulagi við að
hreinsa landið af bflflökum, sem nú
hrönnuðust upp. Sindrastál hf. hefur
hætt að taka bflflök í brotajám, en
fyrirtækið væri eini aðilinn sem gerði
slfld. Þessu var hætt vegna of mik-
ils kostnaðar, einkum við flutning á
vinnslustað.
Gert er ráð fyrir að 120—140 kfló
af brotajámi falli til á hveiju ári á
mann. Miðað við íbúafjölda 1985
má gera ráð fyrir að um 17 þúsund
tonn falli til á hveiju ári. Sindrastál
hefur pressað brotajám frá 1982,
þar meið talin bflflök. 14.500 bflflök
hafa verið pressuð hjá fyrirtækinu.
Sveinn sagði að í ár féllu til 18 þús-
und bflar og ástandið væri slæmt,
þar sem fyrirtækið hefði hætt að
taka við bflflökum vegna mikils
kostnaðar.
Sveinn gat þess að það kostaði
1200—1500 krónur að sækja og urða
hvert tonn af brotajámi og þá 20—25
milljónir að urða 17. þúsund tonn.
Þennan kostnað yrði að taka með í
reikninginn þegar fjallað væri um
endurvinnslu t brotajám. Sem lausn
SelfoMÍ.
MIKIL þörf er á þvf að settar
verði umgengnisreglur um villta
laxastofna álslandi. Þeim stafar
mikil hætta af seiðasleppingum i
ár og vegna mögulegrar blöndun-
ar við flóttafiska sem eru i hafbeit
en villast. Erfðamengun er aðalat-
riðið í þessu efni en hún skapar
mikla sjúkdómahættu þegar villtir
stofnar úrkynjast og missa mót-
stöðuafl.
Kom þetta fram á aðalfundi Land-
vemdar. Eftirfarandi samþykkt var
gerð um þetta efni:
„Aðalfundur Landvemdar bendir
á þessu máli nefndi hann að koma
mætti upp gámakerfí til flutninga á
brotajámi og að sett yrði skilagjald
á hvem bfl.
Sveinn gat þess að mikil verð-
mæti færu forgörðum í jánu sem
væri urðað og benti á að hjá Álver-
inu í Straumsvík hefðu um 100 ker
verið urðuð í flæðigryfjum í sjávar-
málinu. Þar væru mikil verðmæti í
málmi auk þess sem eiturefni væru
í keijunum.
Úrgangstimbur
fyrirjárnblendi
Skúli Ingimundarson, viðskipta-
fræðingur, flallaði um endurvinnslu
á sorpi. Hann sagði að gera mætti
ráð fyrir að urða þyrfti 120 þúsund
tonn af sorpi á haugunum í Gufu-
nesi. Það kostaði 600 krónur að urða
hvert tonn og væri þá einungis talinn
kostnaður innan girðingar í Gufu-
nesi. Á þessu ári mætti gera ráð
fyrir að urðunarkostnaður yrði um
70 milljónir. Haugamir þar gætu
enst til 1990 en hugsanlega skemur
vegna aukinnar urðunar á bflhræj-
um.
Skúli fjallaði um endurvinnslu og
gat þes að mikil verðmæti væru í
sorpinu, sérstaklega iðnaðarsorpi.
Verðmætin fælust í efnum sem öll
væru flutt inn og það kostaði umtals-
verða fjármuni að flytja inn 120
þúsund tonn. Hann hefur unnið að
tilraunum fyrir Jámblendifélagið á
Grundartanga_ um nýtingu á úr-
gangstimbri. í ljós kemur að hægt
er að nýta alit úrgangstimbur sem
til fellur á höfuðborgarsvæðinu við
framleiðslu á jámblendi. Þetta timb-
ur hefur hingað til verið urðað. Það
nemur um 16 þúsund tonnum og
með þessari nýtingu sparast urðun-
arkostnaður sem nemur 10 milljón-
um króna á ári.
Arðbært getur verið að setja upp
greiningarstöð fyrir iðnaðarsorp.
Skúli hefur gert athugun á arðsemi
slíkrar stöðvar og er sýnt að hún
borgar sig ef sparaður urðunarkostn-
aður er reiknaður til tekna. Slík stöð
gæfi möguleika á markvissri endur-
stjómvöldum og landsmönnum öllum
á að nú eru náttúrulegir laxastofnar
á íslandi i hættu. Aukin umsvif i fisk-
eldi og hafbeit valda því. Flóttafiskar
úr kvium og hafbeitarfiskar sem vill-
ast í laxveiðiár og hrygna þar með
heimastofninum spilla arfgengum
eiginleikum laxastofnsins. Hér þarf
að fara að með meiri gát en nú er
gert því bendir fundurinn á eftirfar-
andi:
1. Þeim norska laxi sem nú er í
eldisstöðvum hér á landi verði eytt
hið fyrsta.
2. Banna þarf allan flutning á lax-
vinnslu á sorpi og út frá henni gætu
sprottið fyrirtæki, sem byggðust á
hráefnum frá henni, svo sem pappír,
gúmmíi, tauefni, jámi plasti og fleim.
Skúli gat þess að í þessu efni
mætti margt læra af öðmm þjóðum,
svo sem Hollendingum og Dönum.
Opinberir aðilar yrðu að gera sér ljóst
að kostnaður við meðhöndlun sorps
væri óhjákvæmilegur og að tímabært
væri að stuðla að endurvinnslu og
nýtingu I stað þeirrar sóunar sem
viðgengist.
Erlendir ferðamenn
260 þúsund 1992
Tryggvi Ingólfsson, landfræðing-
ur, sagði í sínu framsöguerindi um
umhverfísvemd og uppbyggingu
ferðaþjónustu að áherslur í ferða-
þjónustu væm fyrst og fremst á hina
hagrænu hlið, en ekki þá náttúm-
farslegu sem sú hagræna byggðist
þó á. Hann spáði því að erlendir
ferðamenn yrðu 250—260 þúsund
árið 1992, ef sami vöxtur héldist.
Áberandi væri að útlendingar sæktu
í hálendið en íslendingar væm meira
á láglendi í sinum ferðalögum. Einn-
ig væri greinilegt að ferðalög íslend-
inga innanlands ykjust jafnt og þétt.
Hann sagði nauðsynlegt að auka allt
skipulag ferðamála og upplýsingar
til ferðamanna varðandi umgengni.
Aukið eftirlit væri nauðsynlegt, að-
gerðir til að dreifa ásókn á ákveðna
viðkvæma staði, allt til að varðveita
náttúmauðævi, sem væm forsenda
ferðaþjónustunnar.
Fjórir nýir í stjórn
Formaður Landvemdar, Þorleifur
Einarsson, jarðfræðingur, var endur-
kjörinn og fjórir nýir stjómarmenn
vom kosnir, Auður Sveinsdóttir, Ásta
Þorleifsdóttir, Birgir Þórðarson og
Krístjana Guðmundsdóttir. Auk
þeirra em í stjóm Andrés Amalds,
Gísli Júlíusson, Þómnn Lámsdóttir,
Sigríður Einarsdóttir og Helgi H
Jónsson.
— Sig. Jóns.
fiski milli vatnasvæða.
3. Hafbeitarstöðvum og eldis-
stöðvum verði skylt að nota ein-
vörðungu heimafiska eða fisk úr
vatnasvæðuln í næsta nágrenni
stöðvar.
Þessar og fleiri varúðarráðstafanir
þurfa strax að koma til ef ekki á að
spilla eða eyðileggja laxastofna á
íslandi. Hér em mikil náttúmverð-
mæti í húfí. íslendingar em skuld-
bundnir á alþjóðavettvangi að
varðveita þau. Þær skyldur höfum
við einnig gagnvart afkomendum
okkar." — Sig. Jóns.
Náttúruleg’ir laxastofnar í hættu
Alyktað um
umhverfis-
vemd og meng-
unarvarnir
Selfossi.
SAMÞYKKTAR voru
nokkrar ályktanir um um-
hverfismál á aðalfundi
Landverndar og tilmælum
beint til opinberra aðila að
láta þessi mál til sín taka í
ríkara mæli en gert hefur
verið.
Skorað er á heilbrigðisyfir-
völd, bæjar- og sveitarstjómir
að stuðla að því að brota-
málmar, úrgangspappír og
timbur verði endumnnið en
ekki urðað eða fleygt í sjó.
Lögð er áhersla á að bæta
þurfí aðstöðu við losun úr-
gangsefna sem valda mengun
við strendur landsins.
Geymslu á sorpi í skipum og
aðstöðu til losunar þess í höfn-
um þurfí að bæta.
Skorað er á íslensk stjóm-
völd að mótmæla kröftuglega
stækkun endurvinnslustöðvar
fyrir kjamorkuúrgang í Do-
umeay í Skotlandi. Bent er á
hættur vegna geislamengunar
af völdum slysa eða óhappa í
stöðinni. Slíkt gæti lagt físk-
iðnað íslendinga í rúst.
Bent er á að auka þurfí
umhverfísfræðslu í skólum til
að glæða skilning og þekkingu
á náttúra landsins og stuðla
þannig að skynsamlegri nýt-
ingu hennar. Þessi fræðsla sé
minni hér en í nágrannalönd-
unum. Koma þurfí upp
nútímalegum náttúraminja-
söfnum, kennslubúum, skóla-
gróðurhúsum og hæfílega
stóram sædýrasöfnum til að
efla fræðsluna.
Fundurinn telur nauðsyn-
legt að stofnað verði sérstakt
umhverfísmálaráðuneyti, sem
fari með umhverfís- náttúra-
vemdar- og skipulagsmál.
Landvemd krefst þess að
íslendingar taki meiri þátt í
alþjóðasamstarfí um setningu
regina um umhverfisvemd og
eftirliti með að þeim sé fram-
fylgt í öllum löndum heims.
Lýst er fullum stuðningi við
baráttu fyrir friði í heiminum
og hvatt til samstöðu í þeim
efnum. Óhöpp í lq'amorkuver-
um og í kjamorkuknúnum
kafbátum era sögð áminning
um þá vá sem öllu lífí stafar
af kjamorkunni. Nauðsynlegt
er talið að stöðva framleiðslu
kjamorkuvopna og eyða þeim
sem til era. Fundurinn telur
kjamorkuvopnalaust svæði á
norðurhveli mikilvægt skref í
baráttu fyrir afvopnun í heim-
inum.
Talið er nauðsynlegt að
móta skýra stefnu í ferðamál-
um og skipuleggja ferða-
mannastrauminn þannig að
hann dreifíst sem jafnast um
byggðir sem óbyggðir og
þannig verði álag minnkað á
íjölsótta og viðkvæma staði.
Lagt er til að settar verði
strangari reglur um hvers
konar akstur utan vegar og
akstursíþróttir. Við setningu
slíkra reglna verði tekið mið
af náttúravemd og almennri
umferð.
Skorað er á Áfengis og tób-
aksverslun ríkisins að hefja
móttöku á þeim gleijum sem
verslunin selur og séð verði
til þess að þau verði endur-
nýtt.
— Sig Jóns.