Morgunblaðið - 16.01.1988, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. JANÚAR 1988
NORRÆNT TÆKNIÁR 1988
Umsjón: Sigurður H. Richter
DAGSKRA NORRÆNS tækniárs 1988
Iðnaðarráðherra afhendir menntamálaráðherra við upphaf Norræns tækniárs 1988 fræðsluefnið „Orka
og Norðurlönd“, sem er gjöf iðnaðarráðuneytisins til efstu bekkja grunnskólanna.
Norrænt tækniár hófst formlega
hér á landi þann 11. janúar, og til
að marka þau tímamót var haldin
samkoma í Norræna húsinu í boði
iðnaðarráðherra og iðnaðarráðu-
neytisins. Þangað var boðið þeim
sem á einn eða annan hátt höfðu
tengst undirbúningi Tækniársins.
Meðal annars afhenti iðnaðarráð-
herra, Friðrik Sophusson, mennta-
málaráðherra, Birgi Isleifi
Gunnarssyni, gjöf iðnaðarráðuneyt-
isins til efstu bekkja grunnskólanna.
Var það samnorræna frséðsluefnið
„Orka og Norðurlönd“ (tölvuspil,
myndband, kennslubók og verkefna-
hefti).
Eitt af markmiðum Tækniársins
er að kynna almenningi tækni og
auka skilning hans á tæknivæðingu.
Meðal þess sem hvað mestar vonir
eru bundnar við í þessu tilliti er
hugmyndin um „opið hús“.
Helstu rannsóknastofnanir, ýmis
stærri fyrirtæki og margar aðrar
stofnanir hafa verið fengnar til að
hafa opið hús einn sunnudagseftir-
miðdag hvert. Þannig er stefnt að
því að það verði opið hús einhvers-
staðar flesta sunnudaga ársins á
Reykjavíkursvæðinu, að hásumrinu
og helstu hátíðum Þjóðkirkjunnar
undanskildum, og eins oft og við
verður komið úti á landi. Með þessu
opna húsi gefst almenningi tækifæri
til að kynnast starfsemi og tækni
viðkomandi stofnana og fyrirtækja,
og stofnunum og fyrirtækjum gefst
kostur á að kynna sig almenningi.
Fyrsta stofnunin, sem verður með
opið hús, verður Ríkisútvarpið þann
17. janúar, en það mun opna öllum
nýja útvarpshúsið í Efstaleiti í
Reykjavík og útibú sín úti á landi.
Því næst verður Sjónvarpið með
opið hús þann 24. janúar, Álverið
þann 31. og síðan hvert fyrirtækið
og stofnunin af annarri. Fréttatil-
kynningar verða ávallt sendar út til
fjölmiðla um opið hús, og auk þess
verða fyrirtækin sérstaklega kynnt
í blaðagrein hveiju sinni. Þegar hafa
36 fyrirtæki og stofnanir tilkynnt
þátttöku í opnu húsi, og enn getum
við bætt við.
Önnur aðferð til að ná til fólks
er sýning er verður opnuð í verslun-
ár- og þjónustumiðstöðinni Kringl-
unni í Reykjavík þann 18. janúar.
Norrænt tækniár hefur fengið þar
svæði til afnota í boði fyrirtækjanna
þar. Þetta er sýning u.þ.b. 50 vegg-
spjalda, sem gerð voru í tilefni af
nýliðnu 50 ára afmæli rannsókna-
stofnana atvinnuveganna. Þar
kynna eftirtaldar 9 stofnanir starf-
semi sína:
Hafrannsóknastofnun, Iðntækni-
stofnun íslands, Orkustofnun,
Rannsóknastofnun byggingariðnað-
arins, Rannsóknastofnun fiskiðnað-
arins, Rannsóknastofnun landbún-
aðarins, Rannsóknaráð ríkisins,
Tilraunastöð Háskólans í meina-
fræði að Keldum og Veiðimálastofn-
un.
Sýningin verður opin í a.m.k. hálf-
an mánuð og verður síðar ef til vill
send út á land.
Það er ekki síst mikilvægt að ná
til unga fólksins á Norrænu tækn-
iári.
Ákveðið hefur verið, í samvinnu
við menntamálaráðuneytið, að efna
til samkeppni í grunnskólunum með-
al 10 ára bama um að búa til
myndir er tengjast tækni framtíðar-
innar. Með þessu er ætlunin að fá
börnin til að reyna að skyggnast inn
í framtíðina. Þrenn verðlaun verða
veitt auk íjölmargra viðurkenninga,
og fyrirhuguð er sýning á bestu
myndunum í apríl.
Samhliða verður einnig í sam-
vinnu við menntamálaráðuneytið,
efnt til ritgerðasamkeppni í grunn-
skólunum meðal 12 ára barna um
efnið „tæknilaus dagur“, þar sem
þau eiga að hugsa sér að þau vakni
að morgni, og engin tækni sé starf-
andi. Með þessu er ætlunin að vekja
þau til umhugsunar um hversu mikil-
væg tæknin er í daglegu lífí okkar.
Þrenn verðlaun verða veitt auk fjöl-
margra viðurkenninga, og bestu
Tækmn skipar æ stærri
sess í daglegn lífi fólks
Ágæta samkoma.
Ákvörðun um að halda Norrænt
tækniár á árinu 1988 var tekin af
ráðherranefnd iðnaðarráðherra
Norðurlanda á fundi í Stokkhólmi,
þann 17. október 1986.
Undanfari þess var hvatning
Verkfræðingafélaganna á Norður-
löndum og ákvörðun Norðurlanda-
ráðs í mars 1986 um að fela
ráðherranefnd iðnaðarráðherranna
að koma með tillögur um fram-
kvæmd norræns tækniárs 1988.
Mikilvægt var að fá fagfélög
tæknimanna og samtök iðnrekenda
til þess að taka þátt í undirbúningi
og skipulagningu tækniársins. Þar
hefur vel til tekist og hafa þessi
félög í hveiju landi fyrir sig unnið
að undirbúningi málsins á sl. ári.
í júlí sl. voru eftirtaldir menn
skipaðir af iðnaðarráðherra í sam-
starfsnefnd vegna þátttöku Isiands
í Norrænu tækniári 1988:
Ólafur Davíðsson, framkvæmda-
stjóri Félags íslenskra iðnrekenda,
formaður, Ásmundur Stefánsson,
forseti ASI, Jón Ingimarsson, verk-
fræðingur, tilnefndur af Verkfræð-
ingafélagi íslands, Páll Flygenring,
ráðuneytisstjóri Iðnaðarráðuneytis,
og Vilhjálmur Lúðvíksson, fram-
kvæmdastjóri Rannsóknaráðs ríkis-
ins.
Þá hefur verið mynduð fram-
kvæmdanefnd og ráðinn fram-
kvæmdastjóri, Sigurður H. Richter,
dýrafræðingur, sem þekktur er
vegna þátta í sjónvarpinu um tækni
og vísindi.
Hugtakið tækni er mikið notað í
íslensku nú á dögum. En hvað felst
í þessu hugtaki? I orðabók Menning-
arsjóðs segir, að tækni sé allt það
(verkfæri, vélar, verkkunnátta,
reynsla, þekking), sem maðurinn
notar til að beita náttúrulögmálun-
um í sína þágu og nytja náttúruauð-
lindir, framleiða vélar, tæki, vörur
o.s.frv.
Með hveijum degi sem líður skip-
ar tæknin stærri sess í daglegu lífí
fólks í heiminum. Hér á landi hefur
tæknin haft geysileg áhrif á hag og
Ávarp Friðriks
Sophussonar iðn-
aðarráðherra við
setningu Nor-
ræns tækniárs
1988
lífskjör manna. Breytingin á síðustu
60—80 árum er risastökk. Þótt við
getum talist til hinna ríkari og
tæknivæddari þjóða getum við áreið-
anlega aukið tæknistig atvinnuvega
okkar verulega með þeirri tækni sem
þekkt er í dag. Það er t.d. athygli-
svert að þrátt fyrir mannaflaskort
og þenslu á vinnumarkaði er sjálf-
virkni í atvinnuvegum okkar mjög
takmörkuð. Með hliðsjón af reynslu
annarra þjóða og vaxandi hluta
launakostnaðar í framleiðsluiðnaði
gæti enn meiri tæknivæðing og veru-
leg aukning sjálfvirkni létt á þenslu
og um leið aukið hagvöxt.
Það er einnig athyglisvert, að við
úthlutun á Nóbelsverðlaunum í hag-
fræði á síðasta ári fékk bandarískur
prófessor verðlaunin fyrir að sýna
fram á að mikilvægasti þáttur hag-
vaxtar í heiminum væru tæknifram-
farir.
Markmiðið með tækniárinu er í
fyrsta lagi að auka þekkingu og
skilning almennings á tækni og mik-
ilvægi.tækniþróunar fyrir samfélag-
ið og í öðru lagi að efla bæði innlenda
og norræna samvinnu á milli atvinn-
ulífsins og aðila sem láta sig
tæknimál varða.
Tæknistig hverrar þjóðar hefur
úrslitaþýðingu fyrir samkeppnis-
hæfni hennar á þeim alþjóðamarkaði
sem við keppum á í dag, og hvort
sem okkur líkar betur eða verr mun
sú samkeppni fara vaxandi. Þau
fyrirtæki, sem eru nógu sveigjanleg
til að nýta sér með hagkvæmni þá
nýjustu tækni sem býðst á hveijum
tíma, munu standast samkeppni.
Samvinna fyrirtækja innanlands og
Friðrik Sophusson
milli Norðurlanda, þar sem skipst
verður á tækni, framleiðsluaðferð-
um, niðurstöðum rannsókna og
þróunarvinnu, er afar mikilvæg til
þess að hægt sé að halda fullri at-
vinnu.
Ástæðan fyrir því að Norðurlönd
sameinast um að halda sameiginlegt
tækniár er að á alþjóðavettvangi
hafa Norðurlönd sem heild vægi og
geta þannig vakið alþjóðaathygli á
tæknistigi Norðurlanda og þekkingu
almennings á tækni.
En tæknin hefur líka sínar
skuggahjiðar. Menn eru loks að
rumska við ógnvænleg áhrif meng-
unar, ekki síst í Evrópu.
Með breyttri og betri tækni verður
snúist gegn umhverfisröskun. Þótt
mengun hér á landi sé smávægileg
í samanburði við ýmis önnur lönd
verðum við að hyggja að og snúast
til vamar með breyttri tækni.
Lífsgæðin eru líka fólgin í óspilltu
umhverfi. Það merkir alls ekki að
við eigum að snúast gegn tækni
heldur að nýta okkur þá tækni sem
ekki spillir umhverfínu.
Ég leyfi mér að vona, að Norrænt
tækniár verði til þess að auka skiln-
ing okkar á tækninni og skynsam-
legri notkun hennar til að bæta
lífskjör okkar og fegra mannlífið.
Að lokum lýsi ég því yfir að Norr-
ænt tækniár 1988 á Islandi er gengið
í garð.
Efla þarf skilning
á tæknivæðingu
Eitt af markmiðum Norræns
tækniárs er að kynna almenningi
tækni og auka skilning lians á tækni-
væðingu.
Nú má e.t.v. segja sem svo að
varla sé nauðsynlegt að kynna tækn-
ina sérstaklega fyrir almenningi,
hún er orðin svo samofín daglegu
lífí manna að nánast er ógerlegt að
ímynda sér venjulegt daglegt líf án
tækni. Einhver mundi líklega halda
því fram að maðurinn væri nú þegar
orðinn allt of háður tækninni. En
getum við ráðið því á hvaða tækni-
stigi við viljum vera, geta Islending-
ar sagt sem svo að nú sé nóg komið
af tækninni?
Þessu er fljótsvarað. Við getum
það ekki, af þeirri einföldu ástæðu
að tæknivæðing og notkun nýrrar
tækni er nú veigamesta forsenda
aukinnar hagsældar. Það er útilokað
að við höldum í við nágrannaþjóðir
okkar að því er lífskjör varðar nema
við nýtum okkur tæknina og um það
eru líklega allir íslendingar sammála
að vilja bætt lífskjör í framtíðinni.
Án hagvaxtar yrði baráttan um
skiptingu gæðanna miklu harðvít-
ugri en ella með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum fyrir þjóðfélagið allt.
Það eru ekki ný sannindi að tækn-
in gegni mikilvægu hlutverki í
hagvexti og aukinni velmegun. En
þessi vísa er aldrei of oft kveðin.
Þess vegna þarf að efla skilning á
tæknivæðingu, ekki aðeins skilning
almennings heldur ekki síður skiln-
ing forsvarsmanna fyrirtækja. Þar
skiptir mestu máli að nýta tæknina.
Þótt tæknin hafí þannig jafnan
gegnt mikilvægu hlutverki í allri
efnahagsstarfsemi, þá eru þeir, sem
gjörst til þekkja, sammála um að
tæknin muni gegna enn þýðingar-
meira hlutverki í framtíðinni.
Tækniþróun er nú örari en hún hef-
ur nokkum tímann verið áður.
Einnig hefur nú orðið tæknibylt-
ing með tilkomu tölvutækninnar eða
réttara sagt með tilkomu upplýsin-
gatækninnar. Á sama hátt og
Avarp Olafs Davíðs-
sonar for-
manns samstarfs-
nefndar við
upphaf Norræns
tækniárs
gufuvélin á símum tíma er þessi
nýja tækni tæki sem mun gjörbreyta
allri atvinnustarfsemi í framtíðinni.
Það sem skiptir meginmáli er hvem-
ig íslenskt atvinnulíf mun nýta sér
þessa tækni. Þetta er tækni sem
mun breyta skipulagi allrar atvinnu-
starfsemi, hvort sem er í útgerð,
iðnaði, byggingarstarfsemi, þjón-
ustu eða öðrum greinum. í reynd
munu hin hefðubundnu skil milli
hinna ýmsu greina breytast vemlega
með tilkomu þessarar tækni.
Sem betur fer sjáum við þegar
mörg dæmi þess að íslenskt atvinnu-
líf er farið að nýta sér þessa tækni.
í framtíðinni mun það skipta
meira máli fyrir lífskjör í landinu
hvemig við notum okkur tækniþró-
unina — og hvemig við bregðumst
við harðnandi samkeppni í heiminum
— en það hvort við veiðum 340 þús-
und tonn eða 390 þúsund tonn af
þorski.
Annar megintilgangur Norræna
tækniársins er að efla innlenda og
norræna samvinnu milli atvinnulífs
og þeirra aðila er starfa að tækni-
málum.
Samvinna er ekki hin sterka hlið
okkar Islendinga. Á síðustu árum
hefur þó orðið nokkur breyting á
að því er varðar samstarf t.d. Há-
skólans og atvinnulífs eða samstarf
rannsóknastofnana og atvinnulífs.
Ennþá er þó allt of mikið hik í þess-
um efnum. Með rannsóknasjóði,
tæknigörðum, Þróunarfélaginu o.fl-
er búið að skapa ákveðnar forsendur
fyrir samvinnu sem áður vom ekki
fyrir hendi og því er ekki lengur