Morgunblaðið - 26.04.1988, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. APRÍL 1988
33
Gjörbreytt samskíptí
risaveldanna frá 1985
- segir George Shultz, utanríkisráðherra Bandaríkjanna
Brussel, frá Kristófer M. Kristínssyni, fréttaritara Morgiinbladsins.
GEORGE Shultz, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, átti í gærmorgun
fund með Atlantshafsráðinu í Brussel og gerði utanrikisráðherrum
og öðrum fulltrúum aðildarríkja NATO grein fyrir viðræðum sínum
við Eduard Shevardnadze, utanríkisráðherra Sovétríkjanna, í Moskvu
í síðustu viku. Eftir fundinn með ráðinu átti Shultz viðræður við
Uffe Ellemann-Jensen, utanríkisráðherra Danmerkur. Ræddu þeir
afstöðu Bandaríkjastjórnar til þingsályktunartillögu, sem nýverið
var samþykkt á danska Þjóðþinginu, um kjarnorkuvopn í danskri
lögsögu á friðartímum.
George Shultz sagði á blaða-
mannafundi í Brussel að nokkur
árangur hefði náðst í viðræðum
hans og sovéskra ráðamanna í
Moskvu og benti jafnframt á að
samskipti stórveldanna hefðu batn-
að til muna frá árslokum 1985. „Ég
tel að menn geti greint árangur á
velflestum sviðum og ef staðan nú
er borin saman við þá sem var
ríkjandi í árslok 1985 held ég að
óhætt sé að tala um mjög mikla
breytingu til hins betra," sagði
Shultz.
Hann sagði ærin verkefni liggja
fyrir Ronald Reagan Bandaríkjafor-
seta og Míkhaíl S. Gorbatsjov Sov-
étleiðtoga er sá fyrmefndi færi til
Moskvu í lok maí. Enn væri mikið
starf óunnið áður en leiðtogar risa-
veldannna gætu undirritað sam-
komulag um helmings fækkun
langdrægra kjamorkuvopna en hins
vegar væri ljóst að umræðuefnin
18 slasast og 3 er saknað
ÁTJÁN skipveijar slösuðust og
þriggja er saknað eftir spreng-
km___: «

BANDARlKIN
Charleston.
Suöur-Karólínu. j
18 slasast og 3 er
saknaó eftir elds-
voða um borö.
aERMÚÖA-
EVJAR
Atíantshaf
Kafbáturinn Bonefish (SS-582)
Stærð; 2,894 tonn ((kafi)
Lengd: 73 m
Vólar:
3 diesel-vólar,
2 rafvélar.
Hraði: 15hnútará
yfirborðt, 21 hnútur 1 kafi
Áhöfn:Venjulega 85, 92 aö
þessu sinm.__________________
Vopn: 6 tundurskeytarennur
HEIMILD: Jane's Rghilng Shþe
ingu og bruna í bandariskum
kafbáti út af Canaveralhöfða í
Florida á sunnudag. Áhöfnin
yfirgaf kafbátinn og skip í
grenndinni leituðu þeirra sem er
saknað um nóttina. Bill Sonntag
yfirlautinant sagði að hinir slös-
uðu hefðu verið fluttir með flug-
vélamóðurskipi á hersjúkrahús.
Þrír þeirra væru taldir alvarlega
slasaðir. Hann sagði að þriggja
skipveija úr 92 manna áhöfn
væri enn leitað. Ekki er vitað
hvað olh sprengingunni. Myndin
af kafbátnum, sem nefnist Bone-
fish, var tekin árið 1962.
ERLENT
KRGN / Morgunblaölö/ AM
Vestur-Þýzkaland:
Eftírmaður
Wörners
óþekktur
Bonn. Reuter.
HELMUT Kohl, kanzlari Vestur-
Þýzkalands, hefur skipað Rupert
Scholz, lítt þekktan embættis-
mann frá Vestur-Berlín, i starf
varnarmálaráðherra. Tekur
hann við af Manfred Wömer,
sem tekur við starfi fram-
kvæmdastjóra NATO1. júlí næst-
komandi.
Wömer mun láta af starfi vamar-
málaráðherra Vestur-Þýzkalands
19. maí og tekur Scholz þá við.
Wömer hefur gegnt starfi vamar-
málaráðherra í sex ár.
Scholz er fímmtugur og hefur
verið dómsmálaráðherra Vestur-
Rupert Scholz
Reuter
myndi ekki skorta. Leiðtogamir
mjmdu m.a. ræða ýmsar hliðar af-
vopnunarmála, tvíhliða samskipti
ríkjanna, mannréttindamál og
svæðisbundin ágreiningsefni af
ýmsu tagi. Shultz kvaðst ekki fá
séð að það myndi spilla fundinum
þótt sáttmáli risaveldanna um upp-
rætingu meðal- og skammdrægra
kjamorkueldflauga á landi, sem
leiðtogamir undirrituðu í Washing-
ton í desember á síðasta ári, hefði
ekki verið formlega staðfestur.
Shultz sagði góðar horfur á því
að viðræður um niðurskurð hins
hefðbundna herafla gætu skilað
árangri í framtíðinni. Yfirlýsingar
Sovétmanna bentu til þess að þeir
væru reiðubúnir til viðræðna á
breiðari gmndvelli en áður.
Að loknum viðræðunum í Moskvu
brá Shultz sér í ferð um Úkraínu
og Georgíu. Aðspurður um ástæðu
þessa kvaðst hann Iöngum hafa
talið æskilegt að kynnast lífi alþýðu
manna utan þeirra höfuðborga sem
hann sænti heim í starfí sínu. Sam-
kvæmt heimildum í Brassel mun
Shultz hafa látið gestgjöfum sínum
eftir að skipuleggja heimsóknina
og mun það hafa komið honum á
óvart að þeir kusu að sýna honum
kirlg'ur auk þess sem honum var
boðið í messu. Shultz sagði á blaða-
mannafundinum í Brassel að menn
hlytu að gera sér grein fyrir mikil-
vægi þess að hann og aðrir reyndu
að kynnast sovésku þjóðlífí sem
best.
Rætt við Dani
í viðræðum sínum við Uffe Elle-
man-Jensen sagðist Shultz hafa
lagt áherslu á að árangursríkt starf
Atlantshafsbandalagsins í gegnum
tíðina bygðist ekki síst á samstöðu
aðildarríkjanna. Með þessu móti
hefði tekist að tryggja fríð í Evrópu
auk þess sem góður árangur hefði
náðst í samningum við Sovétmenn.
Vildu ríki NATO njóta góðs af þessu
starfi yrðu þau að sama skapi að
axla þá ábyrgð sem því fylgdi að
eiga aðild að bandalaginu.
Reufcer
Lögreglumenn Ieiða John Demjanjuk í járnum út úr dómssalnum í
Jerúsalem. Hann var dæmdur til dauða í gær fyrir að bera ábyrgð
á aftökum á 800 þúsund gyðingum.
Demjanjuk dæmd-
ur til að hengjast
lonisalom Pantor
Jerúsalem. Reuter.
Stríðsglæpamaðurinn John
Demjanjuk var dæmdur til dauða
í gær fyrir aðild sina að aftöku
hundruð þúsunda gyðinga i
fangabúðum nasista f seinni
heimsstyrjöldinni.
Sannað þótti að Demjai.juk væri
ívan grimmi, varðstjórinn l Tre-
blinka-dauðabúðunum í Póllandi,
sem var haldinn kvalalosta. Hann
var dæmdur til hengingar og brat-
ust út fagnaðarlæti í démssalnum,
þegar dómur var kveðinn upp. Zvi
Tal, dómari, sagði að oftast væri
hægt að fyrirgefa glæpamönnum
en þó væri útilokað að fyrirgefa
manni, sem bæri ábyrgð á morðum
á 800 þúsund gyðingum. Eina refs-
ingin sem honum bæri væri heng-
ing.
Dauðadómi var síðsta fullnægt í
fsreal árið 1962 þegar Adolf Eich-
mann, einn af upphafsmönnum
Gyðingaofsókna nasista í Þýzkl-
andi, var hengdur. Dóminum yfir
Demjanjuk er sjálfkrafa áfrýjað til
Hæstaréttar ísraels. Staðfesti rétt-
urinn dóminn á Demjanjuk enn von
um að lenda ekki í gálganum því
forseti fsraels, Chaim Herzog, getur
þyrmt lífi hans að tilmælum dóms-
málaráðherra landsins.
Demjanjuk hélt ætíð fram sak-
leysi sínu og baðst vægðar. Þegar
hann kom í dómssalinn til að heyra
dóminn hrópaði hann á hebresku:
„Ég er saklaus". í salnum vora
m.a. menn sem lifðu af fangavist í
dauðabúðum nasista og fögnuðu
þeir niðurstöðunni.
Demjanjuk er 68 ára Úkraínu-
maður. Hann var framseldur frá
Bandaríkjunum í hitteðfyrra. Rétt-
arhöld yfir honum stóðu í rúmt ár.
Hann hefur ætíð haldið því fram
að hann hafí aldrei komið í Tre-
blinka-búðimar og segist vera fóm-
arlamb hræðilegra mistaka manna,
sem farið haf mannavillt.
ROSE:
Lokaskjal Yínarráð-
stefnunnar í augsýn
Aukinn þrýstingur á ríki um að virða gerða samninga,
segir Hjálmar W. Hannesson sendiherra
Berlínar undanfarin ár. Hann var
kjörinn á þing borgarinnar fyrir
þremur árum.
ZOrich, frá önnu Bjamadóttur, fréttaritara
NOKKUR hreyfing er komin á
samningagerð fulltrúa 35 ríkja á
Ráðstefnunni um öryggi og sam-
vinnu í Evrópu (RÖSE) í Vínar-
borg. Vonir standa nú til að henni
ijúki fyrir júlílok. Hlutlausu þjóð-
irnar tólf hafa hafist handa við
gerð heildardraga að lokaskjali.
Þær byggja starf sitt fyrst og
fremst á tillögum sem hafa kom-
ið frá ríkjum í austri og vestri
og reyna að finna milliveg sem
öll rikin geta sætt sig við.
Aðildarríki Varsjárbandalagsins
leggja höfuðáherslu á öryggismál á
ráðstefnunni en Vesturlandaþjóð-
imar minna stöðugt á mikilvægi
mannréttindamála. Allar líkur
benda til að lokaskjalið feli í sér
ákvæði um framhaldsfund af
Stokkhólmsráðstefnunni þar sem
aðgerðir til að auka traust og ör-
yggi í hermálum verði ræddar sér-
staklega. Viðræður 23ja ríkja í Atl-
antshafsbandalaginu og Varsjár-
bandalaginu um jafnvægi á sviði
hefðbundins vígbúnaðar í Evrópu
verða væntanlega í sömu borg og
þessi framhaldsfundur. Fulltrúar
Morgrinblaðsins.
rílganna vinna nú að gerð erindis-
bréfs um slíkar viðræður í Vínar-
borg samhliða RÖSE-ráðstefnunni.
Ágreiningur ríkir enn um hvemig
hlutlausu ríkin eigi að fylgjast með
framvindu afvopnunarviðræðnanna
þegar þær heijast.
„Hugmyndin um Stokkhólm II,
eins og framhaldsfundurinn af ráð-
stefnunni þar er kallaður, sýnir að
það er komið form á samvinnu
Evrópuríkjanna á sviði öryggis-
rnála," sagði Hjálmar W. Hannes-
son, nýskipaður sendiherra íslands
í afvopnunarmálum. „En við fulltrú-
ar Vesturlandaþjóða hér á Vínar-
ráðstefnunni viljum einnig fá ein-
hveiju áorkað á sviði mannréttinda-
mála. Aðildarríki Helsinkisáttmál-
ans í Austur-Evrópu hafa marg-
brotið mannréttindaákvæði hans án
þess að nokkuð sé við því að gera.
Nú höfum við lagt til að stjóm-
völdum aðildarríkjanna verði gert
skylt að svara kvörtunum um
mannréttindabrot sem berast frá
þegnum þeirra. Þetta er ekki stórt
skref en þó liður í auknum þiýst-
ingi á ríkin að virða samþykktir sem
þau hafa gert.“
Allt bendir til að Sovétmenn fái
að halda fund um mannréttindamál
í Moskvu eins og þeir lögðu til í
upphafi Vínarráðstefnunnar í nóv-
ember 1986. Þrír mannréttinda-
fundir verða væntanlega eftir að
Vínarráðstefnunni lýkur og áður en
þjóðimar koma aftur saman að
þremur áram liðnum í Helsinki.
Þessir fundir verða væntanlega í
París og Kaupmannahöfn og loka-
fundurinn í Moskvu. Sérfræðinga-
fundir um upplýsingaflæði og á
sviði efnhags- og umhverfísmála
verða væntanlega einnig á milli
ráðstefnanna.
Aðildarríki Helsinki-sáttmálans
frá 1975 verða að samþykkja loka-
skjal Vínarráðstefnunnar einróma
til að það hafi gildi. Fulltrúar Möltu
töfðu Madrid-ráðstefnuna lengi
með málþófí. Óttast er að fulltrúar
Rúmeníu verði ósamvinnuþýðir á
lokastigum ráðstefnunnar í Vín og
kunni jafnvel að beita neitunarvaldi
svo að fundir hennar dragist á lang-