Morgunblaðið - 04.12.1988, Qupperneq 11

__________________MORGUNBLAÐIÐ MANNUFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1988
HAGFRÆÐI/ Verdur skrapmibaabferbin bjargvœttur rtkisjjármálanna?
C 11
Ahættuáráttan
Isíðustu grein minni, „Föndur með
pappírshníf', sem birtist fyrir
hálfum mánuði, gerði ég fj'árlaga-
gerð að umræðuefni. Margir hafa
haft samband við mig út af þessari
grein, sum við-
brögð hafa verið
neikvæð en fleiri
jákvæð. Þessi
grein fór nokkuð
fyrir brjóstið á
góðkunningja
mínum Þórólfi
Matthíassyni, hag-
fræðingi hjá Fjár-
laga- og hagsýslustofnun, og sá
hann ástæðu til að gera athuga-
semd við hana, sem birt var í Morg-
unglaðinu þann 25. nóvember sl.
Þórólfur gerir einkum athugasemd
við eftirfarandi setningar; „Undir-
búningi ijárlaga er stórkostlega
ábótavant. Fjárlagavinnan byrjar
alltof seint og samstarf við einstak-
ar stofnanir er ekki nægjanlegt."
Þórólfur rekur síðan á skilmerkileg-
an hátt, hvemig „mikil vinna hefur
verið lögð í að bæta fjárlagavinn-
una“. (Feitletran mín.) Ég er alveg
sammála Þórólfi um þetta og tel
rétt að undirstrika, að hin faglega
vinna hefur batnað mjög mikið.
Þrátt fyrir það getur fullyrðing mín
um að undirbúningi sé ábótavant
staðist.
Hér segir af faglegum
undirbúningi...
Hvað varðar samstarf við ein-
stakar stofnanir hefur verið komið
upp ítarlegum bókhaldslykli og
stofnunum hefur verið gert að skila
nákvæmum fjárhagstillögum.
Mörgum yfirmönnum finnst að sú
vinna skili litlum árangri og telja
ólíklegt að greinargerðir með fjár-
hagstillögum séu lesnar af ráðu-
neytunum. Á þriðja hundrað stofn-
unum er gert að skila inn slíkum
tillögum. Það er einkum skortur á,
að stofnanimar fái viðbrögð frá
ráðuneytunum um fjárhagstillögur
sínar, sem kvartað er undan. Mestu
skiptir þó, að það er enginn akkur
fyrir ríkisstofnanir að spara, slíkt
kemur eingöngu fram í minni fjár-
veitingum fyrir næsta ár. Lausnar-
orðið á að vera auknar „sértekjur",
en þær verða að „rýtingsstungum"
í bak viðkomandi stofnana eins og
þeir Lottó menn hjá Öiyrkjabanda-
laginu vita menna best. „Síbrota-
stofnunum", ein og fyrrverandi fjár-
málaráðherra nefndi lögregluna í
Reykjavík og aðrar stofnanir, sem
fara sí og æ fram úr fjárlögum, er
hins vegar umbunað með hækkaðri
fjárveitingu fyrir næsta ár. Besta
dæmið um „síbrotastofnun" er svo
auðvitað fjármálaráðuneytið, en nú
er ljóst að það ráðuneyti hefur far-
ið veralega „fijálsleg með fjárlaga-
heimildir“ á þessu ári, og umbunin
er hækkun flárveitingar til yfír-
stjómar ráðuneytisins, um 44% frá
fjárveitingu þessa árs, eða 31%
umfram hækkun gjaldahliðar fram-
-varps.
... og hér segir af
pólitísku tímahraki
Það er fyrst og fremst stefnu-
mörkuninni eða hinum pólitíska
undirbúningi íjárlaga, sem er
ábótavant, en það er hann, sem
skilur á milli feigs og ófeigs í fjár-
lögum, og það er sú vinna sem
byijar of seint. Síðla í júnímánuði
sl. kemur fram, að samkvæmt drög-
um að fjárlögum fyrir 1989 stefni
í 3 milljarða króna halla. Á næsta
blaðamannafundi Jóns Baldvins í
lok júlí, eða rúmum 2 mánuðum
áður en Ieggja skyldi fram fram-
varp til fjárlaga, er upplýst að
vinnuhópar muni taka til starfa
sem geri úttekt á fjárfrekum mála-
flokkum og komi með tillögur um
leiðir til að lækka útgjöld. í lok
ágústmánaðar, en þá var rúmur
mánuður til stefnu, dregur vinnu-
; hópurinn upp bráðabirgðatillögur
upp úr hatti sínum.
Upp úr hattinum komu ekki bara
dauðar kanínur eins og fækkun
opinberra starfsmanna, heldur
einnig tillaga um að gerbylta stjórn-
kerfi fiskveiða með þvi að taka upp
sölu veiðileyfa og tillaga um að
tengja allan ellilífeyri við tekjur
manna. Sala veiðileyfa er gríðarlega
víðfeðm breyting, sem þarf langan
undirbúning, og gæti haft í för með
sér miklar þjóðfélagsbreytingar.
Auk þessara tillagna átti að
leggja niður ýmsar stofnanir, s.s.
Þjóðhagsstofnun.
Þessar tillögur vora örvænting-
arfullar og frá upphafi ljóst að ráð-
herra var fallinn á tíma. Ég geri
ráð fyrir að vinnuhópar starfi nú
af fullum krafti við að gera úttekt
á íjárfrekum málaflokkum og koma
með tillögur til að lækka útgjöld,
sem til framkvæmda gætu komið
1990. Mér þætti við hæfi að ríkis-
sjóður færi nú að stofna banka,
þ.e. veðbanka, þar sem almenningi
gæfíst kostur á að veðja, t.d. um
hvenær næstu kosningar verða, eða
um hver hallinn á ríkissjóði verði,
og hver verður Miss World. Þá sting
ég upp á því, að fískveiðiheimildum
verði úthlutað með skrapmiðum,
sem almenningur gæti keypt í
sjoppum. Með þessu yrði þannig
komið á að ný skrapdagakerfí og
gætu t.d. laugardagar verið skrap-
dagar.
Haldreipið í ríkisJjármálunum
næsta árs átti að vera skattlagning
eignatekna. Undirbúningur þessa
viðamikla og vandasama máls er
vart hafín, en þó hefur komið í ljós
að þessi skattlagning skilar vart
meira en 200 milljónum m.v. núver-
andi raunvaxtastig.
„Liðið er hátt á
aðra öld ...“
Einhver merkilegasta heimild um
þróun ríkisíjármála er óbirt dokt-
orsritgerð Gísla Blöndals, fyrrver-
andi hagsýslustjóra, „The Develop-
ment of Public Expenditure in Rel-
ation to National Income in Ice-
land“. Ritgerð sína varði dr. Gísli
við London School of Economics
1965. Þætti mér við hæfí, að fjár-
eftir Sigurð
Snævarr
. FAmrÚPRJARMYNDm
W -t>*HLhURI>ÚHA14N
.MITSUBISHlGAUUÍt •
•YtOÉÖTOKUVEL
4 .HaGASfB® •
. MACWTOSHTCa.VA
*
,„w SIÖW4RPS _
BÓVUS
skVnvarps
BÓMIJS
FAlflWJ
pettatAkn
KERICTUÞEH
WDANNOG
SKILABUA
NŒSTAMOT-
TOKUSTAE
SjA BAKHLIÐ

laga- og hagsýslustofnun minntist
brautryðjendastarfs dr. Gísla með
því að gefa þessa ritgerð út á
íslensku. En í ritgerðinni er fjár-
lagagerð fyrri tíma gerð prýðileg
skil, og er hún merkt framlag til
íslenskrar hag- og stjómmálasögu.
í riti sínu dregur dr. Gísli fram
það sem hann nefnir „the desire to
play safe" (öryggisáráttan), sem
hann telur að hafí mjög einkennt
viðhorf alþingismanna til ríkisfjár-
mála, einkum á fyrstu áratugunum
eftir íjárhagsaðskilnaðinn 1871, en
í því fólst, að ríkissjóður skyldi rek-
inn af mikilli varfærni þannig að
um tekjuafganga yrði að ræða.
Tekjuafgangurinn rann í Viðlaga-
sjóð, og styrkur þess sjóðs varð
tákn fjárhagslegs sjálfstæðis lands-
ins. Telur dr. Gísli þetta viðhorf
þingmanna eiga einkum rætur að
rekja til þeirrar vissu í landbúnaðar-
þjóðfélagi að eftir góð ár komi hall-
æri.
Nú þegar liðið er á aðra öld frá
fjárhagsaðskilnaði frá Danmörku
má segja að viðhorfíð til ríkisfjár-
mála einkennist af „the desire to
play cool“ (áhættuáráttan).
Á dögunum kom út ákaflega
merkilegt rit frá fjárlaga- og hag-
sýslustofnun. „Ríkishalli, ríkis-
skuldir og viðskiptajöfnuður við
útlönd", en þar er gerð ágætis grein
fyrir samhengi reksturs ríkissjóðs
og efnahagsstefnu. Verður því riti
gerð skil í næsta dálki mínum, auk
þess sem fjallað verður nánar um
ríkisbúskapinn á þessu ári og fram-
varp fyrir næsta ár. Og þar sýnt,
að „enn mun þó reimt á Kili“.
Rafm.agns-
HITABLASARAR
6 og 10 kw.
Verd kr.
24.998.
M MJ? f» jjr tm 0-m
LÆKJARGOtU 22 MAFNARFfROI SlMI 50022
XJöfóar til
Xlfólksíöllum
starfsgreinum!
AFLURTÖKOG
BEINTENGDAR
DÆLURFYRIR
FLESTARGERÐIR
VÖRUBÍLAGÍRKASSA
*GOTT
VERD*
SÍMI621155.
BORGARTÚNI 24
ATLAS