Morgunblaðið - 04.12.1988, Qupperneq 34

34 C
MORGUNBLAÐIÐ MENNINGARSTRAUMAR SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1988
BÓKMENNTIR/Geta böm fundib tilgangtífsins í bókum?
Ævintyri—gildi andstæðna
Líklega hefur heimur barnanna
sjaldan verið eins hraður og
ruglandi og nú er og þar af leið-
andi þarf „nútímabarnið" meira á
því að halda að fá tækifæri til að
skilja sjálft sig og
samhengið við til-
veruna. Til þess
þarf að hjálpa því
að greiða úr þeim
margþættu tilfinn-
ingum sem það ber
í sér, svo það geti
skilið þær og virt.
Bamið þarf — nú,
eins og á öllum tímum — kennslu
í siðareglum; innrætingu sem gerir
því ljóst að það sjálft hefur hag af
því að breyta á vissan hátt. Það er
undantekning ef innrætingin tekst
eins vel með boðum og bönnum og
með því sem virðist rökrétt og hef-
ur einhveija þýðingu.
Oft finnur barnið þessa „þýð-
ingu“ í gegnum ævintýrin. í gegn-
um tíðina hafa ævintýri orðið fág-
aðri og hnitmiðaðri til að skírskota
jafnt til óþroskaðrar hugsunar
barnsins og fágaðri vitundar þess
fullorðna. Ævintýrin fela í sér áríð-
^andi skilaboð, hvort sem er til dag-
legrar vitundar okkar eða undir-
meðvitundar.
Það er algengt að við neitum
barninu um þá staðreynd að mikið
af mistökum okkar eigi upptök í
okkar eigin eðli. Við viljum skapa
þá mynd af okkur að við séum býsna
góð og viljum vel. En börnin vita
ósköp vel að mannfólkið er ekki
alltaf gott og meira að segja þegar
það er gott, vildi það fremur vera
vont. Með því að neita að viður-
^kenna okkar eigin frekju, reiði,
sjálfselsku og aðrar neikvæðar til-
finningar fyrir baminu, og ganga
í berhögg við skynjun þess, verður
upplifun bamsins óhjákvæmilega
sú, að það sjálft sé eitthvert skrímsli
— vegna þessara sömu tilfínninga
sem það ber með sér og afneitunin
hefst og Guð veit hvort einhvern
tímann verður hægt að leiðrétta
hana.
Þykjustuleikurinn, eða feluleik-
urinn, er ríkjandi í samskiptum
okkar, sérstaklega þegar bömin
eiga í hlut.
Flestar nútímabarnabókmenntir
hafa gengið framhjá þessu vanda-
máli, þar sem ævintýrin leggja
áherslu á að takast á við það. í
ævintýrinu er hið illa alltaf jafn
nálægt og raunverulegt og hið
góða. í nærri öllum ævintýmm em
þessar andstæður persónugerðar og
þeim teflt saman. Hið illa hefur
visst aðdráttarafl og er oft fært í
búning dreka, risa eða nornar, til
dæmis í líki drottningarinnar í
Mjallhvít og um tíma hefur þetta
illa afl undirtökin í atburðarásinni.
Sömuleiðis er það oft svo að óverð-
ugt afl reynir að ná einhveiju tak-
marki sem ætlað er hetjunni og
dæmi um það er í Öskubusku þegar
stjúpsystumar þijár keppast við að
ná í prinsinn sem tilheyrir henni
með réttu. Líklega vitum við öll
hvemig þessi tvö ævintýri enda.
Hið góða sigrar að lokum. Það er
hægt að sigrast á neikvæðum hugs-
unum og tilfinningum og maður
uppsker ríkulega em skilaboðin.
Persónur í ævintýmm slá ekki
úr og í; em ekki bæði góðar og
vondar, eins og mannfólkið í raun-
inni er. En þar sem einfaldur hugur
bamsins hefur tilhneigingu til að
skipta hlutunum upp í annaðhvort
eða, er það sú leið sem valin hefur
verið í ævintýmnum. Persónurnar
em annaðhvort góðar eða illar; ekk-
ert þar á milli. Einn bróðir er gáfað-
ur, hinn heimskur, Ein systir er
dyggðug og iðin, önnur er fláráð
og löt, ein er ljót, önnur fögur og
svo mætti lengi telja. Með því að
tefla stöðugt saman andstæðum er
barninu gefið svigrúm til að skynja
mjög auðveldlega mismuninn milli
þeirra, sem væri erfíðara ef persón-
umar væru líkari því sem raunhæft
er. Það gefur baminu gmnn til að
standa á þegar það sjálft fer að
hugsa um hver í rauninni það vill
vera. í ævintýmnum sigrar hið góða
alltaf að lokum. Er til betri leið til
að kenna barninu að með því að
takast á við það vonda og óþægi-
lega í sjálfu sér, í staðinn fyrir að
afneita því, getur það uppskorið
ríkulega og orðið sjálfu sér betri
manneskja?
oftir Súsönnu
Svavarsdóttur
Jólastjömur
Okkar bestu
jólastjörnur
kosta aðeins kr.
NS
Eigum einnig minni
jólastjörnur
allt frá kr. 298.-
"22S-
\asve\n2
Jolatresalan er hafm
Opið frá kl. 9-22 til jóla ■
Gróðurhúsinu v/Sigtún Sími: 68 90 70
Who Framed Roger Rabbit?:
Sumarmynd verður jólamynd.
ScroogediÁ myndinni til hægri
er Bill Murray í nýjustu jólamynd
íslensku kvikmyndahúsanna í ár.
KVIKMYNDIR////jólamyndir
ekki lengurjólamyndir?
Gömul hefð á
nýjum grunni
Munið þið þegar jólamyndir
vom jólamyndir? Það er ekki
svo langt síðan. Þá snarbatnaði
úrvalið í kvikmyndahúsunum í
nokkra daga í árslok og það var
jafnvel hægt að
fara í öll kvik-
myndahúsin í
borginni án þess
að láta sér leið-
ast. Sýndar vom
úrvalsmyndir,
það fór aldrei á
milli mála. Þær
hlutu að vera
það, annars hefðu þær aldrei út-
skrifast í jólamyndabekkinn. Það
var spenna í loftinu og jafnvel
biðraðir á götunum. Jólastemmn-
ingin náði inn í miðasöluna, hún
angaði af poppinu, hún heyrðist
í salnum og hún lýsti upp tjaldið.
Það var eins og jólasveinninn
sjálfur stjómaði sýningarvélinni.
Núna er ljóminn af tjaldinu
mikið til horfinn. í dag emm við
stríðalin á jólamyndum árið um
kring miðað við í gamla daga. Það
er eins og að borða hamborgara-
hrygg tvisvar á dag; mjög gott
en ekkert sérstakt. Jólin em hætt
að kitla mann sérstaklega í kvik-
myndalegu tilliti. Bíómarkaðurinn
hefur tekið svo róttækum breyt-
ingum á undanfömum ámm að
allt það besta sem gert er vestur
í Hollywood (þaðan koma næstum
allar myndimar) er komið á tjald-
ið hér eftir nokkra mánuði, jafn-
vel vikur. Er þá úrelt að tala um
jólamyndir hér yfirleitt? Em þetta
ekkert sérstakar myndir sem boð-
ið er upp á yfir jólin?
Ef ykkur finnst jólavertíðin
undanfarin ár vera eitthvað slapp-
ari en í gamla daga er það vegna
þess að þið emð orðin svo góðu
vön. Bíóhúsin leggja enn rækt við
gömlu jólamyndahefðina hvað
sem þið segið með því að geyma
myndir til jólanna. Þau stíla enn
inn á hátíðina með fmmsýningu
á athyglisverðum myndum eða
stórmyndum eða umtöluðum að-
sóknarmyndum eða jafnvel alveg
splunkunýjum myndum. Jóla-
myndir em ekkert séríslenskt fyr-
irbrigði; í Bandaríkjunum t.d. eru
tvær kvikmyndavertíðir, sumar
og jól. Á þessu tímabili hefur fólk
bæði tíma og löngun til að rífa
glyrnumar af imbanum og fara
út á meðal fólks. Eini munurinn
er sá að sumarmyndirnar vestra
vilja gjaman verða jólamyndir
hér. Dæmi er „Who Framed Ro-
ger Rabbit?“ í Bíóhöllinni.
Það eina sem hefur virkilega
breyst með breyttum tímum er
jólahaldið sjálft. Það er stutt í að
íslenskir kvikmyndahúsaeigendur
slái Rammagerðinni við hvað
varðar forskot á jólin. Fyrstu jóla-
myndirnar em farnar að koma í
bytjun desember en áður byijuðu
þær um blájólin. Einnig hefur jóla-
myndunum flölgað í hveiju bíói.
Það fylgir fjölsalabíóunum. Bíó-
höllin/Bíóborgin nefna tvær
myndir í hvom bíói þetta árið,
einnig Stjörnubíó og Háskólabíó
en Regnboginn á metið í ár; fjór-
ar jólamyndir. Eina bíóið sem
nefnir aðeins eina jólamynd er
Laugarásbíó. Eina bíóið með
glænýja mynd er Háskólabíó, það
sýnir „Scrooged", sem fmmsýnd
var vestra um daginn.
Allt í allt er boðið upp á ágæt-
ar jólamyndir í ár (sjá lista) og
gömlu hefðinni er viðhaldið enn
eitt árið þótt hún sé komin í nút-
ímalegri búning.
Jólamyndir
kvikmyndahúsanna
BÍÓBORGIN
„Buster" og „Willow"
BÍÓHöLLIN
„Rescue“ og „Who Framed
Roger Rabbit?“
HASKÓLABÍÓ
„Scrooged“ og „Bull Durham"
LAUGARÁSBÍÓ
„Midnight Run“
REGNBOGINN
„Red Heat“, „Appointment
with Death“, „Dead Ringers“ og
„Kæri Hatchi“
STJöRNUBÍÓ
„Short Circuit 11“ og „Mac and
Me“.
eftir Arnold
Indriðoson