Morgunblaðið - 08.01.1989, Blaðsíða 12

12
MORÖUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. JANÚAR 1989
eftir Hjálmar Jónsson/mynd Ragnar Axelsson
Eyjólfur var fyrsti fram-
kvæmdastjóri Almenna
bókafélagsins árið 1955
og einn af forgöngu-
mönnum um stofnun
þess, en þá var hann að
ljúka lögfræðiprófi.
Hann segir að Bjami
Benediktsson hafi átt frumkvæðið
að stofnun félagsins og fengið
fijálslynda rithöfunda til þess að
sameinast á þessum vettvangi.
Þar megi nefna meðal annarra
Gunnar Gunnarsson, Tómas Guð-
mundsson, Kristmann Guðmunds-
son, Guðmund Hagalín og fleiri,
en þessir allir hafi átt
sæti í bókmenntaráði. _ _ _
Bjami hafi einnig EYJOLFUR
kveðið upp úr með það
að hann yrði fram-
EYJÓLFUR KONRÁÐ JÓNSSON er þekktur fyrir að binda ekki
bagga sína sömu hnútum og samferðamennirnir. Hann hefúr
vasast í mörgu, haft sínar sérstöku skoðanir á hlutunum og verið
óhræddur við að láta þær í Ijósi, oft við litlar vinsældir. Sumir
segja að hann sé framsýnni en aðrir og það komi á daginn þegar
tímar líði að hann hafi rétt fyrir sér. Hann sé á undan sinni
samtíð. Þegar ég spyr um þetta og hvort það eigi við um hann
að enginn sé spámaður í sínu foðurlandi, kemur hann sér eiginlega
undan að svara. Hálfhlær, menn segi að þumalputtareglan sé að
það taki tíu ár fyrir hugmyndir hans að fá viðurkenningu og
komast í framkvæmd. Nefiiir dæmi því til stuðnings. Haustið
1976 hafi hann hótað að skjóta hrútinn, sem frægtvarð. Það
hafi einungis verið táknrænt fyrir baráttuna við SÍS-valdið um
að bændur fengju greiðslur fyrir afúrðirnar beint til sín. Þó sá
slagur hafi unnist „byijuðu greiðslur ekki beint til bænda fyrr
en 1986, en þá var það um seinan fyrir marga og Sambandið
naut góðs af í millitíðinni."
Gamall samverkamaður Eyjólfs á Morgunblaðinu sagði
mér einhverju sinni að á ritstjóraárum hans hefði hann
alltaf verið að stofiia félög um hin ólíkustu viðfangsefiii.
Svo nokkuð sé nefiit þá stofiiuðu hann og félagar hans
kvæmdastjóri. „Annað JONSSON ALr* Naustið þegar skólafélagi þeirra Halldór Gröndal kom
hvort verður þú fram- » _ „
kvæmdastjóri eða við PlNLrlöMAt)-
hættum við allt sam- T TT? U /ITTdD
an,“ segir Eyjólfur að LlKfiÆlJlK
Bjarni hafi sagt. UMKIT-
„Ymsir spáðu ekki allt- orpTÁp * rp| ■ v
of góðu fyrir þessum ð IJUlul 1111,
félagsskap og ástæðan STJORNMAL
fynr að eg lenti íþessu
starfi var þessi salóm- Uu rl U u-
onsdómur Bjarna. Þá SJONIR
hef ég orðið hræddast-
ur á ævinni við tilhugsunina um
að vinna með þessum stórskáld-
um. Ég komst hins vegar fljótt
að raun um að þetta voru allt
saman afskaplega elskulegir
menn, sem sumir hveijir voru
daglegir gestir á skrifstofu bóka-
útgáfunnar. Það kom mér líka á
óvart hvað þeir gátu deilt hart
um bækur og skáldverk. Meðan
einn sagði að bók væri mjög góð,
sagði annar að hún væri hand-
ónýt. Það var því oft deilt hressi-
lega á útgáfustjórnarfundum."
Eftir fimm ár hjá Almenna
bókafélaginu gerðist hann ritstjóri
Morgunblaðsins. „Tildrögin voru
þau að Matthías Johannessen
hringdi í mig ósofinn sex að
morgni, vakti mig upp og skipaði
mér að gerast ritstjóri. Þetta var
árið 1960 þegar ljóst var að Bjami
Benediktsson yrði ráðherra í við-
reisnarstjóminni og því væri auð-
ur ritstjórastóll. Þar og þá var
ákveðið að ég yrði ritstjóri. Ég
ætlaði mér að vera á Morgun-
blaðinu í fimm ár, en árin urðu
15.“
Hann segir að á þessum ámm
hafi þeir reynt að leggja línurnar
um það hvert hlutverk Morgun-
blaðsins ætti að vera og það hafi
í mörgu tilliti náð þeim markmið-
um sem þá vora sett að hans
mati. Það hafi verið erfitt að þoka
blaðinu úr því fari að vera mjög
stíft flokksblað og háð Sjálfstæð-
isflokknum. Til dæmis hafi það
valdið mikilli spennu og átökum
þegar ákveðið var að birta ára-
mótapistla frá formönnum ann-
arra stjórnmálaflokka en Sjálf-
stæðisflokksins. „Aftur á móti
átti blaðið alltaf að hafa sínar
ákveðnu skoðanir og ritstjórnin
að beijast hart fyrir fijálsræði.
Nú reynir á hvemig til tekst þeg-
ar verið er að fjötra þjóðina í of-
stjóm og ofsköttun. Gegn slíku
stjómarfari átti blaðið að beijast
af fullri hörku. Nú er sá tími upp-
ranninn," segir Eyjólfur. Hann
segir að árin á Morgunblaðinu
hafi verið mjög skemmtilegur
tími, sem hann sakni að mörgu
leyti. „Ólafur Thors hafði það fyr-
ir sið að hringja að morgunlagi
og ræða við mann um efni leiðara
morgundagsins. Einhvem tíma,
skömmu eftir að ég tók við rit-
stjórastarfínu, tók hann þannig
til orða að það yrði að skrifa um
eitthvert tiltekið efni, sem ég man
nú ekki lengur hvert var. Ég brást
hinn versti við og sagði: „Eg var
frá námi í hótel- og veitingafræðum í Bandaríkjunum.
Hann var einn af frumkvöðlum stofiiunar
Fjárfestingarfélags fslands, sem var fyrsti opni
Ijármagnsmarkaðurinn, en löggjöf sem opnaði
möguleikann fyrir þetta var einróma samþykkt af
Alþingi. Hann er stjórnarformaður ISNO, sem er eitt
stærsta fiskiræktarfyrirtæki á íslandi í mjög örum
vexti, og í sútunarverksmiðju á Sauðárkróki. Þá eru
ótalin afskipti hans af landhelgismálinu, en þau ein og
út af fyrir sig væru efiii í sérstaka grein. Til dæmis
var Eyjólfúr fyrsti flutningsmaður að þremur
þingsályktunartillögum um landgrunn íslands árið
1978. Sú fyrsta fjallaði um hagsmuni íslands við Jan Mayen og
þeir voru síðan tryggðir með samningunum við Norðmenn. Önnur
tillagan fjallaði um Reykjaneshrygginn og þar höfúm við nú
helgað okkur 350 sjómflur í samræmi við ákvæði
hafréttarsáttmálans. Sú þriðja fjallaði um réttindi íslands í suðri,
þ.e.a.s. Rockall-svæðið og segist Eyjólfúr telja að innan skamms
sjáist fyrir endann á þeirri baráttu með fiillum sigri okkar. Hann
segir að slíkir samningar yrðu endapunkturinn á skiptingu
Norður-Atlantshafsins milli aðliggjandi ríkja. „Það eitt út af fyrir
sig tengir þessar þjóðir saman í öryggis- og efiiahagsmálum um
aldur og ævi, sem kemur heim og saman við það sem ég hef
alltaf sagt að Atlantshafsbandalagið sé mikilvægasta bandalag
íslandssögunnar," segir hann.
Held
ég liafi aldrei
l^ið í politík
ráðinn hingað sem ritstjóri en
ekki ritvél." Ólafur tók þessu upp-
hlaupi mínu vel. Hann kunni að
meta hreinskilni og reyndi ekki
aftur að segja mér fyrir verkum,“
segir Eyjólfur.
„EYKONOMICS"
Eftir örlitla þögn heldur hann
áfram: „Mínar pólitísku skoðanir
hafa nánast ekkert breyst frá því
ég var unglingur. Ég hef enda
sagt þessum svokölluðu frjáls-
hyggjumönnum að þeir notuðu
rangt orð um sínar hugsjónir."
Talið berst að „eykonomics“, sem
svo er kölluð, eða allsérstæðum
hugmyndum hans um rekstur
ríkissjóðs, sem hagfræðingar hér
á landi hafa yfirieitt ekki tekið
of vel. Þessar hugmyndir setti
hann fyrst fram fyrir tíu áram,
enda segist Eyjólfur nú sífellt
verða var við aukinn skilning á
þessum hugmyndum í hópi stjóm-
málamanna að minnsta kosti.
Þessar hugmyndir ganga í sem
stystu máli út á að það megi reka
ríkissjóð með halla svo framarlega
sem hann sé Jjármagnaður innan-
lands. „Við tökum lán hjá okkur
sjálfum. Kröfuhafinn er þjóðin
sjálf,“ segir hann. Svigrúmið sé
notað til þess að lækka skatta og
vinna þannig bug á verðbólgunni,
þar sem skattar hækka allt verð-
lag í landinu. Eyjólfur segist raun-
ar ekki þekkja til þess nokkurs
staðar nema ef til vill í Sviss að
ríkissjóður sé rekinn með af-
gangi. „Öll skattlagning er til-
færsla á eignarrétti yfir peningum
frá einstaklingum og fyrirtækjum
og til ríkisins. Ríkið verður að
slaka á klónni í samkeppninni við
fyrirtækin og einstaklingana, fyrr
verður ekki hægt að ná tökum á
verðbólgunni. Ef söluskattur yrði
lækkaður um 5%, úr 25% í 20%,
mætti lækka gengið um 13% án
þess að verðlag hækkaði. Hins
vegar er eina örugga leiðin til að
takmarka útþenslu ríkisins að láta
stjómarherrana ekki hafa of mikla
skattpeninga, því pólitíkusar nota
þá peninga sem þeir geta komið
höndum yfír og það á jafnt við
um mig og aðra. Nú er ríkið að
auka skattheimtu sína um 6-7
milljarða. Það sér um að ráðstafa
Vs af þjóðarkökunni og með sömu
röksemdum þyrftu fyrirtækin og
einstaklingarnir að fá 12-14 millj-
arða til viðbótar til að halda sínum
hlut,“ segir hann.
Það skjóti skökku við að vera
sífellt að tönnlast á miklum inn-
lendum skuldum ríkisins þegar
ríkið sjálft eigi mun meiri kröfur
á almenning. Sé þar fyrst og
fremst um að ræðahúsnæðislánin,
byggðasjóð og námsmannalánin.
Síðan komi allir atvinnuvegasjóð-
irnir og ríkisbankar.
Hann rifjar upp að í stjómar-
sáttmála ríkisstjórnar Þorsteins
Pálssonar hafí verið ákvæði um
að ríkissjóðshallanum yrði náð
niður í áföngum á þremur árum,
en það hafi síðan allt saman verið
svikið. Daginn fyrir þingsetningu