Morgunblaðið - 08.01.1989, Blaðsíða 2

2 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. JANÚAR 1989

Þýðir ekkert að
vera hræddur
*
Eg hef farið svo oft til tannlæknis að ég er hætt að vera hrædd við það.
Það þýðir ekkert að vera hræddur, maður þarf hvort sem er að fara,“
segir Guðrún Rún Daníelsdóttir.
Guðrún sagðist hafa farið til sama tannlæknis frá því hún var 3 ára og
sagðist stundum sofna í stólnum. Þaðgerði hún einnig daginn sem Morgun-
blaðsmenn voru á ferðinni, því þegar Ama ljósmyndara var vísað að tann-
læknastólnum, sem Guðrún beið í, kom hann að henni steinsofandi. „Mér
finnst verst að láta deyfa mig,“ segir Guðrún og heldur áfram: „en þó ekki
svo vont að ég sé hrædd við það, eða hugsi sérstaklega um deyfínguna
þegar ég þarf að fara til tannlæknis."
SIGURÐUR GUÐNASON
Ættu að setja hljóð-
deyfi á borinn
Eg var hræddari við að fara til tannlæknis þegar ég var yngri. Ég hef
verið í nokkur ár hjá sama tannlækninum og finn ekki fyrir sömu
hræðslu og þegar ég var strákur," segir Sigurður Guðnason.
Sigurður segist fara reglulega til tannlæknis. „Ég kem alltaf einu sinni á ári
í skoðun, og svo aftur ef það þarf að gera við einhveijar tennur." Aðspurð-
ur um hvað honum þyki verst við að fara til tannlæknis segir Sigurður:
„Borinn. Þegar tannlæknirinn byrjar að bora líður mér ekkert sériega vel.
Aðallega er það hljóðið sem mér fínnst óþægilegt. Þeir ættu að setja hljóð-
deyfi á borana. Ég læt alltaf deyfa mig ef viðgerðimar em miklar."
SIGURÐUR HREGGVIÐSSON
Ekkert mál þegar
ég er deyfður
Sigurður Hreggviðsson hefur verið hjá sama tannlækninum í sjö ár.
„Ég hef aldrei látið gera við tennur hjá skólatannlækninum, bara farið
í skoðun hjá honum. Mér fmnst gott að hafa ákveðinn tannlækni sem ég
hef farið til lengi og ég þekki ágætlega," segir Sigurður. „Mér finnst ekk-
ert vont að fara til tannlæknis, ég var svolítið hræddur þegar ég var minni,
en núna er það ekkert mál þó hann geri við ef ég er deyfður. Það er nátt-
úrulega verst að láta gera við, ef maður er ekki deyfður. Hræddur við
deyfisprautuna? Nehei! Þetta er minnsta mál í heimi, eins og að láta taka
blóðprufu!"
SIGURJON BJORNSSON
Fer sjaldan því
það er mjög dýrt
Siguijón Bjömsson sagðist ekki verða var við neina sérstaka streitu þó
hann þyrfti að fara til tannlæknis.
„Ég fer sjaldan til tannlæknis, aðallega vegna þess að það er mjög dýrt. Ef
ég er með tannpínu, eða veit af skemmd í einhverri tönn, fer ég. Maður
. drepst svo sem ekki á því að fara til tannlæknis þó það sé kannski ekki
með því þægilegasta eða skemmtilegasta sem maður gerir." Siguijón sagði
að honum þætti eðlilegt að tannlæknaþjónusta væri greidd niður af hinu
opinbera lengur en nú er gert. „Margir fara ekki til tannlæknis í mörg ár
eftir að þeir verða 17 ára, því þá tekur ríkið ekki lengur þátt í kostnaðin-
um. Það er ekki algengt að fólk um tvítugt hafi það mikla peninga milli
handanna að það sjái sér fært að greiða tannviðgerðir að fullu."
ÞORBJORG KARLSDOTTIR
Lyktin fer pínu-
lítið í mig
Þorbjörg Karlsdóttir segist alls ekkert smeyk við að fara til tannlæknis.
„Ég fer reglulega til tannlæknis, því ég þarf að fara með syni mína og
læt þá skoða og gera við hjá mér í leiðinni," segir Þorbjörg. „Þegar ég var
lítil man ég að ég varð mjög hrædd hjá tannlækni, ég sá systur mína dauð-
skelkaða veinandi í stólnum og átti sjálf að setjast þar á eftir henni. Ég
hljóp út skelfíngu lostin og neitaði að setjast í stólinn. Ég var hrædd við
tannlækna þegar ég var krakki og unglingur, en lét mig þó hafa það að
fara reglulega. Ég þekki marga sem eru hræddir við tannlækna, og fara
ekki til þeirra fyrr en allt er komið í óefni.
Að mínu mati ætti hver fjölskylda að hafa sinn tannlækni, sem annast
alla Qölskyldumeðlimi, eins og tíðkast með almenna heimilislækna. Þannig
verða kynnin nánari, traustið meira, og hræðslan minni. Það er aðallega
lyktin á tannlæknastofunum sem fer pínulítið í mig, og svo er ekkert þægi-
legt þegar þarf að bora. Annars er ég svo heppin að það þarf sjaldan að
gera við tennumar hjá mér.“
ÁTAUHNNI
HJÁ TANNLÆKNINUM
Edda Arndal hjúkranarfræðingur mælir blóðþrýsting eins sjúklingsins.
Púls hækkaði að meðaltali um 15 slög á mínútu,47% þegar tannlæknirinn
boraði.
Hvað
er
fælni?
Hvað felst í orðinu fælni og
hvaða áhrif getur hún haft
á daglegt líf fólks? Við lögð-
um þessa spurningu fyrir
Jóhann Inga Gunnarsson sál-
fræðing og báðum hann að
skilgreina og útskýra hug-
takið.
Fælni er ástæðulaus hræðsla
við hluti eða aðstæður. Til
dæmis hræðsla við dýr, lyftur,
eða eins og í þessu tilfelli, við.
tannlækni eða tannlæknastof-
una. Sá sem þjáist af þessari
hræðslu veit sjálfur að ótti hans
er ástæðulaus, en hann nær
samt ekki sjálfsstjórn. Hann
ræður ekki við hræðsluna —
eða er sannfærður um að svo
sé. Fælni getur verið einstakl-
ingnum afar óþægileg, til dæm-
is vegna starfs. Fælni getur
jafnvel verið svo yfirþyrmandi
að hún teljist til alvarlegrar
fötlunar.
Púlsíim hæstur þegar
tannlæknirínn borar
Edda Arndal, hjúkrunarfræð-
ingur mældi púls og blóðþrýst-
ing fjögurra einstaklinga, sem
komu til Guðmundar Lárusson-
ar.
etta var fólk á aldrinum 14 -
24 ára,“ segir Edda. „Ég mældi
bæði púls og blóðþrýsting hjá fólk-
inu fyrst á biðstofunni, næst þegar
það var sest í tannlæknastólinn og
beið eftir að tannlæknirinn kæmi,
svo þegar deyft var, aftur þegar
borað var og síðast þegar fólkið var
komið fram og allt var yfirstaðið.“
24% hækkun á biðstofu
Þess má geta að enginn þeirra
sem rætt var við, sagðist vera sér-
lega kvíðinn. Mælingar Eddu leiddu
hins vegar í ljós að á biðstofunni
var púls fjórmenninganna að meðal-
tali 80 slög á mínútu. „Að meðal-
tali er púls hjá einstaklingum í hvíld
milli 60 og 70 slög á mínútu,“ seg-
ir Edda, og var púls á biðstofu því
um 24% hærri en eðlilegt getur
talist fyrir afslappaðan einstakling,
ef miðað er við að hann hafi 65
slög á mínútu.
30% hækkun í stólnum
„Púls hækkaði í öllum tilvikum
þegar viðkomandi settust í tann-
læknastólinn, að meðaltali nam
hækkunin. 4 slögum á mínútu, og
púlsinn því kominn að meðaltali upp
í 84 slög á mínútu, sem er um 30%
hærri púls en meðalpúls í hvíldar-
stöðu.
47% hækkun þegar borað er
í raun kom það ekki á óvart að
púls og blóðþrýstingur skyldu
hækka mest þegar tannlækninnn
deyfði og byijaði að bora,“ segir
Edda og heldur áfram: „í öllum til-
fellum hækkaði hvoru tveggja, °S
þegar tannlæknirinn boraði hmkk-
aði púls að meðaltali um 15 slög á
mínútu, og var því 95 slög á mínútu
að meðaltali. Hjá einum hækkaði
púls aðeins um 5 slög á mínútu
þegar borað var, en mest hækkaði
hann um 36 slög á mínútu. Þegar
tannlæknirinn boraði var púlsmn
því að meðaltali 47% hærri en með-
alpúls einstaklings í hvíld.
Þegar fólkið var komið fram, °g
allt var yfirstaðið, lækkaði púlsinn
aftur í öllum tilvikum, og var svip-
aður og á biðstofunni í upphafi-“
Tannlæknir hjá tannlæknú
engin breyting
Að lokum var Guðmundur Lárus-
son sjálfur beðinn að setjast í stól
hjá kollega sínum, til að hægt v®n
að mæla púls og blóðþrýsting hjá
tannlækninum sjálfum í tannlækna-
stól. Guðmundur tók bóninni vel,
og bað kollega sinn að hreinsa tann-
stein. „Það þykir öllum vont að láta
hreinsatannstein,“ sagði Guðmund-
ur, en mælingar leiddu í ljós að
púls og blóðþrýstingur breytfyst
ekkert hjá Guðmundi og vora innan
eðlilegra marka einstaklings í hvíld.