Morgunblaðið - 05.02.1989, Blaðsíða 11

J<dftGtíílfeliÁÐÖ> BÚNNUDAGUR 5. FEBRÚAR 1989
HVAÐ KOSTA
LÍFFÆRIN?
5,000
á biðlista
846
á biðlista
Lfffæra- og vefjafgræöslur ( Bandarfkjunum
Fjöldi fólks Meöalkosmaöur
ábiölisla á hverja aögerö
igræðsla
góð að
ári liðnu :
ígræðsla
góð að
ári liðnu :
Fjöldi stolnana
sem framkvæmir
aögeröina
* í April 1988
12,782
I ábiðlista
170
á biðlista
Igræðsla
góð að
ári liðnu :
Igræðsla
góð að
ári liðnu :
469
á biðlista
109
á biðlista
Heildarfjöldi aögeröa viö
Ifffæra- og vefjafgræöslur
I Bandarfkjunum.
Igræðsla /
góð að k
ári liðnu : -
'• wSÍA—""'"""*
igræðsla
góð að
ári liðnu :
\ Hornhimna 18,500 35,000 j
| Á \Hjarta 103 1,512'
í | \A3Hjarta og lungu 7 43
Nýra 5,358 10,700*
Aætlaö
Heimild: American Coúncil or> Transplantátion / United Netwórk fór Organ Sharing
KRGN
Hjarta
Hornhimna
Líffæraígræðslur í sókn
kvæmdar 43 ígræðslur á hjarta og
lungum í Bandaríkjunum á móti
yfír 1.500 aðgerðum þar sem bara
var skipt um hjarta. Ung íslensk
stúlka fékk grædda í sig lifur í
Boston fyrir nokkrum árum og
heppnaðist sú aðgerð vel. Fyrsti vel
heppnaði lifrarflutningurinn átti sér
stað árið 1967 en þessi aðgerð er
ekki síður vandasöm en hjarta-
ígræðsla og jafnvel enn sjaldgæfari.
Erfitt að finna
nothæflíffæri
Eftirspum eftir líffæmm er mun
meiri en framboð. Sem dæmi um
þá byltingu sem orðið hefur í
líffæraflutningum á síðustu ámm
má nefna að hjartaflutningar í
Bandarílqunum hafa aukist úr 103
árið 1982 í 1.512 árið 1987 og á
sama tíma hafa lifrarflutningar
aukist úr 62 í 1.182 og nýrnaflutn-
ingar úr rúmlega 5.000 í nær
11.000. Líffærin þurfa að vera „lif-
andi“ til þess að þau séu nothæf
til ígræðslu og því verður að taka
þau út mjög skömmu eftir andlát,
en sá frestur er nokkuð mismun-
andi eftir því hvaða líffæri er um
að ræða. Christian Barnard braut
í bága við aldagamla skilgreiningu
á dauða sem stöðvun hjartsláttar
og flutti hjarta úr manni sem dáinn
var heiladauða. Ákjósanlegustu
líffærin koma úr fólki sem hefur
verið úrskurðað heiladautt, en hægt
er að halda hjarta og ýmsum öðram
líffæram starfandi og lifandi áfram.
Þetta þrengir hóp líffæragjafa vera-
lega og flókin og viðkvæm vanda-
mál geta komið upp í þessu sam-
bandi. Þannig deyja um 4.000 Bret-
ar árlega heiladauða á sjúkrahús-
um, en í aðeins um 10% af þeim
tilvikum fást nothæf líffæri til
ígræðslu.
Nú er andlát skilgreint í lögum
sem heiladauði í mörgum löndum
og þar á meðal á hinum Norðurlönd-
unum í stað svokallaðs hjartadauða.
Þetta eykur líffæraframboðið. í
Bretlandi verður að leita sérstak-
lega eftir samþykki ættingja til
Upphaf ígræðslu
Nýrað liggur tilbúið. Þvagleiðarinn
liggur til vinstri yfír nýrað.
Nýmaslagæðin liggur beint upp. Á
henni er æðatöng.
sjúkrahúsum og við hefðum haft.
Siíkar aðgerðir myndu þó líklega
ekki hefjast allra næstu árin.
Hjartaígræðsla er sú tegund
líffæraflutninga sem hefur náð að
fanga athygli almennings mest, al-
veg síðan Christian Barnard græddi
hjarta í hinn 62 ára gamla Louis
Washkansky árið 1967 í Höfðaborg
í Suður-Afríku. Að vísu hafði áður
verið reynt að græða apahjarta í
mann með „árangri“ sem varaði í
nokkrar mínútur. Washkansky lifði
aðeins í um 20 daga, en næsti sjúkl-
ingur Bamards hélt lífí í nær 20
mánuði með nýtt hjarta. Aðeins
einn íslendingur, Halldór Halldórs-
son, hefur gengist undir hjarta-
ígræðslu, en einnig var skipt um
lungu í honum, eins og flestum er
kunnugt. Það segir kannski sína
sögu að árið 1987 vora aðeins fram-
EITT ÁR LIÐIÐ FRÁ
HJARTA- OG LUNGNASKIPTUM
Furðulegt
hvað breytíngin
er mikil
- segir Halldór Halldórsson
Á FIMMTUDAGINN síðastliðinn var rétt ár síðan nýtt hjarta
og lungu voru grædd í Halldór Halldórsson, 25 ára gamlan
Kópavogsbúa, í Brompton-sjúkrahúsinu í London. Aðgerðin
tókst mjög vel og í dag vinnur Halldór hálfan daginn hjá
Rafmagnsveitu Reykjavíkur, æfir fótbolta tvisvar í viku og
sinnir öðrum áhugamálum sínum. “Ég hef áhuga á hundum og
hundarækt og fer alltaf öðru hvoru að hreyfa hundinn eitthvað.
Svo stunda ég borðtennis dálítið líka. Áður fyrr, þegar ég var
með súrefiiiskútinn, beið ég oft eftir klukkunni og svaf kannski
til hádegis til að sólahringurinn liði fyrr. Núna duga þessar 24
klukkustundir ekki til,“ sagði Halldór þegar blaðamaður sótti
hann heim i vikunni.
Hefði þig órað fyrir því fyrir
ári síðan að aðgerðin tækist
jafn vel og raun ber vitni?
“Maður var náttúralega frekar
bjartsýnn að þetta gengi allt sam-
an vel upp en samt hef ég verið
heppinn að allt hefur gengið vel
og ekkert stórvægilegt vandamál
komið upp. Ég er á Reykjalundi í
endurhæfingu fyrir hádegi alla
virka daga og fer síðan í vinnu
eftir hádegi. Eftirliti hefur verið
þannig háttað að ég fór alltaf út
til London á tveggja mánaða fresti
en nú er það á þriggja mánaða
fresti. Ég var úti núna í byijun
janúar og fer síðan aftur í byijun
apríi. Ég fór alltaf upp á spítala
héma hálfsmánaðarlega en nú
verður það mánaðarlega með nýja
árinu.
Ég æfi fótbolta með Augnabliki
einu sinni í viku og nú nýlega feng-
um við fjölskyldan okkur tíma í
fótbolta. Þetta er gjörbylting frá
því sem áður var. Aður fyrr náði
maður kannski að hlaupa fram og
svo stóð maður á öndinni lengi á
eftir og komst aldrei í vömina.
Nú þeysist maður endanna á milli
og það er ekkert mál. Það er furðu-
legt hvað það hefur mikið breyst
á ekki lengri tíma en einu ári. Á
sama tíma í fyrra var ég með súr-
efni, var mjög rýr og gat lítið gert.
Nú er ég alltaf að reyna eitthvað
nýtt. Um daginn fór ég til dæmis
á gönguskíði, en ég hafði aldrei
stigið á skíði áður.“
-Hveiju þakkarðu að þtta hefur
gengið svona vel? “Eg þakka
mest mínum nánustu og guði fyrir
hvað þetta hefur gengið vel, þetta
er eins og í lygasögu. Þó að ég
hafí fengið smá höfnunareinkenni
fyrst á eftir aðgerðina er það bara
eðlilegt. Eftir að ég kom heim
hefur ekkert stórkostlegt bjátað á.
- Þú sagðist hafa verið bjart-
sýnn. Heldur þú að sálræna hliðin
hafí haft áhrif?
Já, hún skiptir alveg geysilega
miklu máli og sérstaklega hvemig
maður er stemmdur fyrir aðgerð-
ina sjálfa. Þegar ég kom fyrst út
eftir áramótin var ég með dálitla
heimþrá og hugsaði stundum að
maður ætti kannski bara að hætta
við þetta. Ef ég hefði farið í að-
gerðina í einhveiju þunglyndi hefði
það kannski gengið erfiðlega en
ég var kominn upp úr þeim öldud-
al og þetta lá mjög vel fyrir and-
lega. Það hefur verið nokkurt
metnaðarmál hjá mér gagnvart
lækninum sjálfum, Dr. Yacoub, að
þetta gangi vel. Hann lagði ein-
mitt mikla áherslu á að hreyfa sig
mikið. Ég hitti hann núna síðast
þegar ég var úti og fór þá í hjarta-
þræðingu, sem ég þar að fara í
einu sinni á ári. Hann var alveg
rosalega ánægður með árangurinn
og sagði að þetta væri ekkert
vandamál. Þegar Vigdís Finn-
bogadóttir ætlaði að afhenda hon-
um fálkaorðuna í London á dögun-
um var hann fyrst upptekinn við
aðgerð og afhendingunni var frest-
að til klukkan níu daginn eftir.
Hann kom samt ekki fyrr en klukk-
an hálf tíu og þá var hann að koma
úr þremur ígræðsluaðgerðum um
nóttina, alveg dauðþreyttur. Þeir
segja að hann sofi ekki nema svona
ijóra, fimm tíma á sólarhring. Það
er ekki hægt að sjá að hann sé
að fara í inhveija stóraðgerð, hann
er alltaf jafn yfirvegaður. Maður
gæti haldið að hann væri bifvéla-
virki að fara að skipta um vél í bíl.
Það kemur einstaka sinnum fyr-
ir mig enn að ég hugsa eins og
þegar ég var með gömlu líffærin.
Þegar ég á að fara að reyna á
mig hugsa ég stundum: nei, ég
má þetta ekki. Nú hugsa ég með
mér: ég verð að taka á, reyna
meira. Þegar ég ætlaði að fara á
skíði um daginn, þá ætlaði ég fyrst
ekki að fara, því mér var alltaf svo
kalt hér áður fyrr. Svo hugsaði ég:
nei ég reyni þetta og ég svitnaði
heilmikið. Hann skýtur alltaf upp
kollinum öðru hvora þessi gamli
hugsunarháttur, en maður er þó
alltaf að reyna eitthvað nýtt.
Framtíðaráform? Fyrst og
fremst að koma sér í gott form
fyrir sumarið. Reyna að bæta á
sér einhverri þyngd, halda æfing-
unum áfram. Það er alveg lykilat-
riði a vera í góðu formi, reyna á
líffærin.