Morgunblaðið - 07.04.1989, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. APRÍL 1989
23
lafur Skúlason á heimili sínu í Hlíðargerði í Smáíbúðahverfinu.
ég hefði viljað. En ég vona ég
geti sagt heils hugar, að ég hef
reynt að standa mig. Ég álít undir-
rót að þessum vanda — sem ég á
ekki aðeins við að etja, heldur allir
prestar í flölmennum prestaköllum
að þeir fá ekki nægilega aðstoð.
Þeir hafa ekki starfslið sem gæti
hlaupið undir bagga. Ég kvarta
ekki undan því að hafa mikið að
gera í sjálfu sér. Það er lán að fá
að starfa. En það hryggir mig
þegar ég finn hversu maður er
vanmáttugur, af því að stöðugt
bætast við ný verkefni og maður
hefði kosið að geta fylgt öðrum
lengra og betur eftir. En vanda-
málin eru víðar. Til dæmis þar sem
prestur hefur ekki nóg að gera.
Það er jafn vont. Því var í frum-
varpi um breytingu á prestaköllum
til dæmis gert ráð fyrir að í fá-
mennari prestaköllum gæti biskup
falið prestum ákveðin verkefni,
þýða bækur, endursemja greinar
eða annað þess háttar. Ég hélt að
þessu yrði tekið tveim höndum,
þetta gæti stuðlað að því að draga
þessa presta inn í hringiðu lífsins
og örvað til athafna. En þetta hef-
ur fengið dræmari undirtektir en
margir væntu.
Þó að ég sé lánsmaður að hafa
getað haldið guðsþjónustur um
hverja helgi í tuttugu og fimm ár,
heldur sr. Olafur áfram, dugir ekki
annað en horfast í augu við að fjöl-
skyldan geldur fyrir slíkt. Ég hef
aldrei átt frí á hátíðisdögum eða á
helgum og sama máli gegnir um
fleiri presta. Það er ekki lúxus að
eiga frí stöku sinnum, það er þátt-
ur af nútímalífi. Ég hef mikinn hug
á að reyna að koma þarna á breyt-
ingum og svo að ég vitni aftur til
þessa frumvarps, þá var í því gert
ráð fyrir að þrjá presta þyrfti hér
á Reykjavíkursvæðinu, svo að
prestar geti fengið eðlileg helgar-
frí einu sinni í mánuði. En fleira
þarf að koma til, það verður að
greiða prestum mannsæmandi
laun. Ég var fyrir skemmstu að
ræða við formann kjaranefndar
Prestafélags íslands, því að kjör
presta eru einfaldlega þannig að á
þeim lifir enginn.
Það er stundum sagt að auka-
tekjur presta, að minnsta kosti í
þéttbýli, séu góð búbót.
— Já, menn segja það, en þá
er þess að geta að þær skiptast
ákaflega ójafnt niðúr eftir prestum
og eru það óljósar, að engum heil-
vita manni dytti í hug að reyna
að gera áætlanir um fjárhag sinn
út frá hugsanlegum aukatekjum.
En ég hef ýmislegt fleira í huga,
sem þyrfti að sinna. Mín skoðun
er sú að það sé ákaflega óréttlátt
að fólk sem borgar sín kirkjugarðs-
gjöld í sköttum langa ævi sé síðan
látið greiða stóra upphæð þegar
það missir náinn ættingja. Margir
eru þeir sem óttast að eiga ekki
fyrir útförinni og bagginn lendi á
fjölskyldunni. Þetta finnst mér
ósanngjamt. í frumvarpi til laga
um kirkjugarða er heimildar-
ákvæði, þar sem kirkjugarðssjóður
skal taka þátt í útfararkostnaði.
Það getur verið viss hluti af sálu-
sorgun, að fólk þurfí ekki einnig
að hafa áhyggjur af fjármálum,
þegar það er að ganga í gegnum
þunga sorg. Mér finnst þetta sann-
gimismál og ætti fólk með þessum
gjöldum að vera búið að greiða
kostnaðinn við útför. Jón Sigurðs-
son barðist drengilega fyrir bætt-
um fjárhag kirkjunnar og safnað-
anna þegar hann var kirkjumála-
ráðherra og hluti þess er „Jöfnun-
arsjóður kirkna" sem á að vera
söfnuðum til hjálpar þegar sérstak-
lega stendur á. Þessir sjóðir em
tiltölulega vel á vegi staddir og ég
bind vonir við þetta.
Prestar em oft gagnrýndir fyrir
að „gleyrna" fyölskyldu eða heimili
sem hefur misst náinn ættingja,
jafnskjótt og jarðarför er afstað-
in ...
— Það væri afar æskiiegt ef
unnt væri að koma á fót einhvers
konar stuðningshópum, sem gætu
í samvinnu við prestinn farið á
heimili þar sem fólk á um sárt að
binda, því að tómleikinn og söknuð-
urinn verður mörgum þungbær
þegar frá líður og áhugi umhverfis-
ins á sorg viðkomandi dvínar, seg-
ir sr. Ólafur. Um hríð höfðum við
hóp kvenna í kvenfélaginu hér sem
tóku að sér að heimsækja aldraða
í sókninni og það mæltist ákaflega
vel fyrir. Það mætti hugsa sér eitt-
hvað svipað eftir ástvinamissi, ein-
hvem stuðning og sinnu, svo að
sá sem á um sárt að binda finnist
hann ekki einn og yfirgefinn. En
sannleikurinn er sá, að prestar
kysu án efa að geta sinnt þessu
meira. En stundum kemur fyrir
að maður lokast inni í hring, verk-
efnin hlaðast eða raðast upp, mað-
ur missir fótanna, það endar með
því að maður getur kannski aðeins
veitt neyðarhjálp, ef svo má segja.
Það er í sjálfu sér alvarlegt mál.
Mér verður stundum hugsað til
þess hvað kaþólski söfnuðurinn hér
býr við góðar aðstæður að því leyti
að þeir hafa svo marga til að hugsa
um tiltölulega fáa — samtímis því
sem verið er að hálfdrepa presta,
til dæmis í tveimur sóknum hér í
Reykjavík, Árbæ og Seljasókn, þar
sem hvor prestur hefur tólf þúsund
sóknarbörn. Þetta nær engri átt.
Það er langt síðan óskað var eftir
leyfi til að stofna söfnuð í Grafar-
vogi, en svar ráðuneytisins er
ókomið. Þarna fyndist mér raunar
að kirkjan ætti að hafa ákveðið
sjálfstæði í sínum innri málum, svo
sem skipulagsmálum. Nei, það er
fjarri mér að ég sé að hugsa um
aðskilnað ríkis og kirkju. Ég tel
að við eigum að hafa áfram þjóð-
kirkju og fagna að í stjómarskrá
er sérstaklega gert ráð fyrir að
ríkisvaldið styðji kirkjuna í
hvívetna. Og hvað varðar Grafar-
holtsprestakallið er það dæmi um
mál sem ég álít að kirkjan ætti
sjálf að sjá um að leysa. Nú, svo
er ekki, og ég er vongóður, því að
.núverandi kirkjumálaráðherra er
jákvæður og röskur.
Við höfum talað um kirkjuna
æðistund. En bókaskápar sem bera
þess merki að vera mikið notaðir
beina huga mínum að því, hvað
sr. Ólafur lesi. Ég spyr hann þess.
— Stundum kemst ég langtím-
um saman ekki yfir að lesa annað
en dagblöðin og Time. En ég hef
fundið að mér finnst með árunum
æ betra að grípa í ljóðabók. Ég
hef raun að því, hvað ég er mikill
klaufi að læra ljóð. En hvaða ljóð
ég les fer dálítið eftir því við hvað
ég er að fást. Jónas á sinn sess
með sína kyngi, Einar Ben. svo
kröftugur, að maður þarf eiginlega
að vera í sérlega góðu formi til
að njóta hans sem vert væri, stund-
um höfðar léttleiki og viðkvæmni
Steingríms J. til mín að ógleymd-
um Davíð og Tómasi. Ég hef ekki
lesið nógu mikið af ljóðum yngri
skálda en hef þó afar mikla ánægju
af ljóðasöfnum AB og les þá ljóð
yngri skálda og þigg aðstoð þeirra
sem hafa valið. Ég las spennusög-
ur, þegar Ludlum og Ian Fleming
voru að koma fram sökkti ég mér
í þá, góð hvíld að slíkri afþrey-
ingu. Ég ver vitanlega miklum
tíma í að fylgjast með í minni
grein, fæ mikið efni, blöð, greinar
og nú kassettur sendar að vestan,
kappkosta að öðlast sem besta yfir-
sýn yfir nýjar hugmyndir. Það er
mikilsvert að staðna ekki, enda
veitir það manni aukið sjálfstraust
og vellíðan að afla sér stöðugt
meiri þekkingar og reyna að nýta
sér hana til betri þjónustu við fólk-
ið.
Nú hefurðu verið þjónandi í
Bústaðasókn í aldarfjórðung.
Væntanlega fylgir því nokkur eft-
irsjá að yfirgefa söfnuðinn þegar
þar að kemur.
— Já, það geturðu reitt þig á,
enda hefur safnaðarfólkið reynst
okkur svo vel og hlýlega frá fyrstu
tíð, að annað væri óhugsandi. Það
hefur verið okkur sannir vinir og
sýnt það í verki alla tíð. Því verður
erfitt að kveðja.
Prestar eru oft sagðir mjög við-
kvæmir fyrir gagnrýni. Hvað um
þig?
— Ég held að ég hafi nokkum
skráp, segir hann. Því að ég hef
auðvitað þurft að axla ýmislegt.
Ég skýt því inn, svona í gamni og
alvöru, að þegar ég var strákur
hafði ég mikla raun af því ef menn
sögðu að ég væri montinn. Ein-
hvemtíma var einhver maður að
tala um þetta við pabba minn og
sagði að það væri nú leiðinlegt,
hvað ég væri montinn. Pabbi rak
upp stór augu og kannaðist ekki
við það. „Jú, sagði viðmælandi
hans. Hann gengur aldrei með
hendur í vösum ..!“ Ég hef nægi-
legt sjálfstraust til að mér finnst
ég ekki þurfa að biðja afsökunar
á sjálfum mér. En víst getur sviðið
ef gagnrýni er kveðin upp á starf-
ið, af mönnum sem hafa ekki að-
stöðu til að dæma um það. Ég hef
alltaf verið tilfinningavera og ég
læt það eftir mér. Ég er hrifnæm-
ur, fegurðin lyftir mér hæst í hæð-
ir, en svo sveiflast ég kannski langt
niður á við. Kannski ekki skynsam-
legt í hörðu þjóðfélagi. En stein-
mnnar tilfinningar em líkt og
brynja, duga ekki lengur, heimur-
inn er ekki þannig, að maður geti
látið allt líða hjá afskiptalaust.
Ég held að tilfinning og trú
heyri saman. Trú mín er ekki köld
rökhyggja, heldur byggist hún á
>því að guð elski mig og hafi sýnt
þann kærleika í Jesú Kristi. Nú
þegar ég tek við starfi sem biskup
Islands veit enginn betur en ég að
mig vantar margt sem ég vildi
hafa til að bera til að geta gegnt
þessu starfi svo sem ég vildi. Hjá
mér er ríkjandi innileg lotning fyr-
ir Frelsaranum. Kal tilfinninganna
myndi skerða trúna. En samfara
auðmýktinni, vanmætti sem ég
finn til, er þó þessi ríka þakkar-
kennd. Gagnvart kirkjunni fyrir
að hafa verið leyft að ganga til
• þjónustu íslensku kirkjunnar og
borið mig á höndum og treyst mér
til margvíslegra verkefna.
Trúrækni og kirkjurækni. Set-
urðu samasemmerki þar á milli?
— Mér finnst ég ekki geta kveð-
ið upp'dóm um það. Mér sjálfum
fínnst eðlilegt að trúin leiti útrásar
í tilbeiðslu og bæn í guðshúsi; með
þátttöku safnaðarins í kirkjunni.
Sr. Jakob Jónsson kom einhveiju
sinni með samlíkingu um þetta sem
mér finnst ná kjarna málsins. Hann
sagði að í gamla daga hefði fólk
farið í bað einu sinni eða tvisvar
á ári. Og þótt það eiginlega óþarfí.
Nú væru aðrir tímar. Með breytt-
um lifnaðarháttum hefði fólk feng-
ið þörf fyrir að fara í bað, stundum
tvisvar á dag. Eiginlega gegndi
sama máli með kirkjusókn. Þegar
. fólk sækti kirkju að staðaldri opn-
áðist því nýr veruleiki. Með því að
temja sér tilbeiðsluna í kirkjunni,
taka þátt í söngnum og ritningar-
lestrinum, fyndi fólk þá næringu
sem gefur því mikið og væri því
styrkur. Mér fínnst sr. Jakobi hafa
ratast þama rétt orð á munn sem
oftar og get ekki svarað þessu
betur en hann.
Hvað vilt þú leggja áherslu á í
starfi biskups?
— Ég hef áður nefnt aukinn
stuðning við guðfræðinema, bætt
kjör presta, löngun til að ýta und-
ir stuðningshópa innan safnað-
anna, að frumvarpið varðandi
kirkjugarðsgjöldin verði að veru-
leika. Ég vonast líka til að sam-
starf við aðrar kirkjudeildir, kaþól-
ikka, hvítasunnufólk og aðventista,
aukist, eins og þegar er vísir að.
Ég hlakka til að kynnast starfinu
á Biskupsstofu, en þar var ég í
fimm ár eftir að ég kom frá Banda-
ríkjunum en þá varð ég æsku-
lýðsfulltrúi þjóðkirkjunnar. Annars
hygg ég að rétt sé að bíða með
stórorðar yfirlýsingar, vonandi
tekst mér að láta verkin tala, sagði
sr. Ólafur Skúlason, nýkjörinn
biskup yfir íslandi, að lokum.
Texti: Jólianna Kristjónsdóttir
Mynd: Árni Sæberg