Morgunblaðið - 24.06.1989, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIiÍ .LAÍÍGÁknÁGUÉ12I-J*ÖNÍ ÍÉ'ð!
Biskupshj ónum
fagnað með há-
tíðartónleikum
Hátíðartónleikar verða í Hallgrímskirkju á morgun sunnudag í
tileíni af innsetningu sr. Ólafs Skúlasonar í embætti biskups íslands.
Með tónleikunum er nýjum bisk-
upshjónum, frú Ebbu Sigurðardótt-
ur og sr. Ólafi Skúlasyni, fagnað
til nýrra starfa. Allir eru hjartan-
lega velkomnir. Tónleikarnir hefjast
kl. 16.00.
Kór Bústaðakirkju, einsöngvarar
og flokkur hljóðfæraleikara flytja
ýmis kirkjuleg verk undir stjóm
Guðna Þ. Guðmundssonar. Flutt
verður verk Jóns Asgeirssonar við
33. versið í 119. sálmi Davíðs, sem
hann tileinkar Ólafi biskupi við
embættistöku hans. Þá verður flutt
Missa brevis eftir Mozart, Beatus
Vir eftir Vivaldi, kantata eftir Bach
(nr. 199) og lag við 121. sálm
Davíðs eftir Axel Madsen. Meðal
einsöngvara eru: Ingibjörg Mar-
teinsdóttir, Stefanía Valgeirsdóttir,
Einar Öm Einarsson, Eiríkur
Hreinn Helgason, Guðrún Jons-
dóttir, Ingveldur Ólafsdóttir og
Sigríður Jónsdóttir. Kammersveit
annast undirleik, en einleik á óbó
annast Kristján Þ. Stephensen.
Á sunnudagsmorgun kl. 10.30
mun séra Ólafur verða settur í
embætti biskups íslands við guðs-
þjónustu í Dómkirkjunni. Gera má
ráð fyrir að ekki komist allir þar
inn sem vilja. Með tónleikunum í
hinni rúmgóðu Hallgrímskirkju
gefst tækifæri að fagna nýjum bisk-
upshjónum til forystu í íslensku
kirkjulífi.
(Fréttatilkynning)
Morgunblaöíð/Sverrir
Hér sést hin nýja yfirbygging sundlaugarinnar við Skálatúnsheimilið
í Mosfellsbæ.
Byggt yfir sundlaug
BYGGT hefiir verið yfir sund-
laugina við Skálatúnsheimilið í
Mosfellsbæ.
Útisundlaug hefur verið við Skál-
atúnsheimilið í'tvo áratugi. Nú hef-
ur verið byggt yfir hana og nudd-
potti komið fyrir við hana. Nudd-
potturinn er utan dyra.
Að sögn Guðmundar Jóhanns-
sonar, framkvæmdastjóra Skálat-
únsheimilisins, mun sundlaugin
nýtast heimilismönnum betur innan
dyra og gefa þeim fleiri tækifæri
til þess að synda. Vistmenn í Skálat-
úni eru 55 talsins.
911 Rfl 91 97fl LÁRUSÞ.VALDIMARSS0Nframkvæmdastjori
L II JU ■ L I 0 / U KRISTINN SIGURJÓNSSON, HRL, LÓGG, pasteignas.
Til sýnis og sölu er að koma meðal annarra eigna:
í gamla góða Vesturbænum
stór og mjög góð 3ja herb. hæð 101 fm nettó í reisul. steinh. v/Brá-
vallagötu. Nýtt parket. Nýtt gler og póstar. Sérhiti. Suðursv. Góð lán
um 1,6 millj. Verð aðeins kr. 5,3 millj.
í lyftuhúsi við Ljósheima
Endurn. 4ra herb. íb. á 6. hæð 105,2 fm nettó. Nýtt gler. Nýjar hurð-
ir. Sérþvottah. Sérinng. af gangsvölum. Húsið er nýmál. og yfirfarið.
Endaíbúð við Vesturberg
í suðurenda á 1. hæð 92 fm nettó mjög góð 3ja herb. íb. Skuldlaus.
Laus strax.
3ja og 4ra herb.
góðar íbúðir við: Rofabæ, Barónsstíg, Hraunbæ, Langholtsveg, Álfta-
hóla, Sporhamra, Vesturberg, Brávallagötu, Ljósheima. Vinsamlegast
leitið nánari uppl.
Vestast í Vesturbænum
Ný og góð 2ja herb. íb. á 2. hæð 52,7 fm, ekki fullg. Góð lán kr. 1,7
millj. fylgja. Vinsæll staður. Laus strax.
Sandgerði
Bjóðum til sölu fasteignirnar Vallargötu 9 og Vallargötu 1 í Sand-
gerði. Tilboð óskast í eignirnar.
Ytri-Njarðvík eða Keflavík
Þurfum að útvega 3ja herb. íb. í Ytri-Njarðvík. Rúmg. 2ja herb. íb.
kemur til greina. íbúðin má vera ( Keflavík í næsta nágr. Njarðvíkur.
Rétt eign verður borguð út.
Landsþekktur athafnamaður
sem hyggst flytja til borgarinnar óskar eftir nýl. og góðri eign með 4-5
rúmg. svefnherb. Mikil og góð útborgun. Nánari uppl. trúnaöarmál.
Opið ídag kl. 10-16.
Fjöldi fjársterkra
kaupenda ______________________________
Margs konar eignaskipti. LAUGAVEG| 18 S(MAR 21150-21370
ALMENNA
FASTEIGNASAL AN
SíteíM máD
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Lítist þér einhver vera þinn vin,
vittu hvort það er meira en dyn;
hans á háttum haf það skyn,
hvort tryggð hann haldi hreina.
Sértu firrtur fári allra meina.
Svo segir í gömlu vikivaka-
kvæði. Og hvað er þá dyn? Orða-
bók Menningarsjóðs þýðir:
„stand, viðhöfn, prjál“, með
miklu dyni, svo og „dálæti“,
hafa dyn á einhverjum, setja
dyn upp á einhvern.“
Ég þekki orðið dyn í merking-
unni dálæti, það var mælt mál
í rninni sveit. Þórgnýr Þórhalls-
son á Akureyri, Fram-Eyfirðing-
ur, heyrði það oftast með neit-
un: Sú hafði nú ekki mikið dyn
á þessum eða hinum.
Blöndal gefur dæmið: það var
ekki svo lítið dyn með hann,
fyrst eftir að hann kom“, og
hefur fengið þetta dæmi af Aust-
fjörðum. Orðið er líka staðfest í
kvæðum þeirra austfirsku
frændanna sr. Stefáns Ólafsson-
ar í Vallanesi og sr. Bjama Giss-
urarsonar í Þingmúla.
Elsta dæmi, sem Orðabók
Háskólans hefur, er í skjali frá
1601; „Mér heyrist í yðru bréfi
að þér lítið dyn upp á þær [jarð-
ir] setjið.“
Þá segir í Skírni 1842:
„ ... margir herflokkar hefði
barist eins hraustlega á Aigier,
og herflokkur sá, er hann hefði
haft fyrir að ráða, og þó eigi
verið tekið á móti neinum með
slíku dyni.“
í þessu síðasta dæmi merkir
dyn greinilega viðhöfn; með
dyni= með kostum og kynjum.
Karlkynsorðið dynur er til í
sömu merkingu og dyn, og verð-
ur að ætla að orðin séu skyld
sögnunum að duna og dynja.
Mönnum hefur verið tekið með
dynjandi fagnaðarlátum og þeir
í hávegum hafðir, og dálæti. En
höfundur vikivakans vildi vita
hvort dynið væri ósvikið eða
táli blandið. Sr. Bjami í Þing-
múla virðist þekkja í dyninu
merkinguna ofiof eða skjall.
Hann kvað:
Hvorki er þetta hól né dyn
herrann gaf þér vit og skyn,
samt mun, Gvöndur, söxunin
seinlega komast í hæfí.
(Sjá Sólarsýn 93-94.)
★
Þegar þetta er skrifað, er
mikið vor, og það gala gaukar,
og spretta laukar, og hrútur fer
úr reyfi sínu, eins og í ævintýr-
inu um hana Mjaðveigu Mána-
dóttur. En því miður sprettur
fleira en grös og blóm í náttúr-
unnar ríki. Það er rétt eins og
málvöndun ýmissa fjölmiðla hafi
farið í sumarfrí nú þegar.
„Flugvélin brotnaði í spað“,
heyrðist í sjónvarpsfréttum um
daginn. Þetta er a.m.k. ákaflega
hæpið „líkingamál“. Spað er
kjöt sem höggvið hefur verið í
litla bita. Menn spaðhöggva kjöt
og spaðsalta. Hlutir, einkum úr
tré, eiga aftur á móti til að
brotna í spón. Áslákur austan
kvað:
Þvílík hörmung sem henti hann Jón,
er hann hakkaði kjötið í spón:
krakkamir örguðu,
grannamir görguðu,
og kerlingin lét eins og ljón.
Hver á fætur öðrum tala
menn um „útskrift“ í skólum,
og alls konar samsetningar eru
búnar til, sbr. 488. þátt. Sigurð-
ur Guðmundsson skólameistari
vildi ekki að nemendur sínir
kæmu „mskrifaðir" frá skólan-
um. Hann notaði sögnina að
brautskrá og nefndi athöfnina
brautskráningu. Brautskrán-
ing stúdenta er hluti af þeirri
athöfn sem á mæltu mannamáli
heitir skólaslit, ekki „útskriftar-
hátíð“, eins og lesa mátti í blaði.
Við skólaslit eru oft viðstaddir
fagnendur (júbílantar), t.d. 10
ára, 25 ára stúdentar o.s.frv.
Dæmi fleiri málblóma koma í
næstu þáttum.
★
Nokkur myndhverf orðtök í
máli okkar eiga rætur að rekja
492. þáttur
til spilamennsku af einhveiju
tagi. Ég nefni fáein dæmi:
Að kasta ás og daus merkir
að fá illa útreið, vera óheppinn.
Þetta orðtak er gamalt og kem-
ur fyrir í Sturlungu oftar en
einu sinni. Orðtakið er runnið
frá teningakasti, líklega kotru.
Ás á teningi merkir einn og
daus tveir. Þegar tveimur ten-
ingum er kastað, er lítil heppni
að fá einn á öðrum og tvo á
hinum. Orð þessi, ás og daus,
eru ættuð úr latínu. Lat. as
merkti koparpening, en daus er
af lat. duos sem er þolfall af
duo = tveir. Nú vill ei upp
nema dausinn merkir að nú
eltir ólánið mann. Daus var
reyndar líka haft í dónalegri
merkingu = rass.
Það var hins vegar ansi mik-
ið, að fá sex á báðum teningum,
enda kastar þá tólfúnum (ekki
„tólunum“ eins og heyrst hef-
ur!) = keyrir úr hófi. Menn gátu
svo sem kastað þremur tening-
um, og ef menn fengu sex á
öllum, tók átján yfir eða kast-
aði átján yfir. Það hét dánu-
mannstafl, þegar þrír voru ten-
ingarnir, svona einhvers konar
heldri manna tafl.
Að kríta múka um eitthvað
er sama og að segja frá ein-
hveiju, geta þess. Þetta orðtak
er komið frá reikningshaldi í
spili því sem nefndist alkort.
Þar gerðu menn krítarstrik til
að skrá vinninga. „í alkorti tákn-
aði múkur fimm fyrstu slagina,
áður en andstæðingur hlyti
neinn“ (H.H.). Það var svona
svipað burst og þegar mönnum
tókst að jana í brús.
★
Enn gerist undrið
sem öllu tekur fram
■ og eins þó við siglum
upp úr sjöunda himni:
enn verður lyngmórinn
athvarf söngfuglsins
aftur renna hjarðimar
til efstu grasa.
(Hannes Pétursson: Undrið)
Umsjónarmaður birtir þetta
aðeins af því hvað það er fallegt.
Alltaf lengra
niðurávið...
ettir Arna Helgason
Hvað getur þetta gengið lengi.
Spyr sá sem ekki veit. Og hvenær
verður farið að setja negluna í fleyt-
una, eða bara að ausa. Þetta er nú
meiri skipshöfnin á þjóðarskútunni.
Gleyma því sem þarf að muna. Þora
ekki það sem þarf að gera. Og horfa
svo vandræðalegir hver á annan.
Þetta er alveg eins og ævintýrið um
„Litlu gulu hænuna" sem við krakk-
arnir lásum í skólanum í gamla daga.
Fyrirtæki hvert af öðru hallast, sofna
0g sökkva. Samvinnuhugsjónin fokin
út í veður og vind. Lán og skuldir
og svo ræður enginn við neitt. Fyrir-
tæki á hausinn og þeir sem nógu
óforbetranlegir eru, gera engin skil
fyrir því hvernig þetta hafi skeð því
þeir vita að það tekur langan tíma
að komast til botns í braskinu og
málið getur líka fymst og dagað
uppi — engin ábyrgð í neinu.
Þetta fer vaxandi en þó eiga hér
ekki allir sömu braut því margir
gefast heiðarlega upp og leggja sína
pappíra fram, en því miður fer þeim
fækkandi, en það virðist allt hægt í
þessu upplausnar og ábyrgðarlausa
þjóðfélagi vímuefna og vandræða.
Og þessi andi kemur því miður of
oft ofan jafnvel frá þeim sem tekið
hafa að sér að vísa þjóðinni leið til
sannrar velmegunar. En meðan vel-
megunin er menguð allskonar vímu
er ekki von á góðu. Allir þessir út-
reikningar, lánskjaravísitala og hús-
næðisstjórnarlánaútreikningur sem
hækkar því meira eftir því sem meira
er borgað og í hana látið gerir marg-
an manninn ringlaðan 0g því fer sem
fer, minnkandi traust á stjómmála-
mönnum sem þó er í lágmarki sem
stendur, en fundarsókn til þeirra seg-
ir sína sögu.
En hversvegna er ekki hægt að
snúa þessari óheiilaþróun við. Hætta
að segja hvað fæ ég heldur hvernig
get ég byggt mér og komandi kyn-
slóðum bjartari framtíð og leggja að
sér til þess. Við' þurfum alltaf að
fórna einhveiju til þess að öðlast
betri daga. Án fyrirhafnar fæst ekk-
ert nema með óheiðarlegu móti.
Þetta er málið. Það er hægt að snúa
þessu við með því að taka sameigin-
lega á. Ég man eftir 1959 þegar
viðreisnin fór af stað með Ólaf Thors
í fararbroddi. Sköpin sem urðu þá
rétti margan við. Auðvitað voru þau
ekki án fórna. En það má mikið gera
fyrir að landið okkar fari ekki í fen-
ið: Vinur minn á Eskifirði orti á sinni
tíð: Víst á okkar hreppsnefnd hrós.
Og heiðursmerki skilið: Hún er okkar
lampa ljós. Á leiðinni oní gilið og fór
sem fór, ríkið tók við öllu af henni.
Það er önnur saga. Ég vorkenni ríkis-
stjórninni sem nú er orðið sama
„lampaljós" eða „týra“ á leiðinni oní
gilið. En er það ekki áhyggjuefni ef
Ami Helgason
„En hversveg-na er ekki
hægt að snúa þessari
óheillaþróun við. Hætta
að segja hvað fæ ég
heldur hvernig get ég
byggt mér og komandi
kynslóðum bjartari
framtíð og leggja að sér
til þess.“
við þurfum kannske næst að „endur-
kjósa stjórn, sem enginn vill í raun
og veru hafa“.
Höfundur er fyrrverandi póst- og
símstöðvarsljóri í Stykkishólmi.
t