Morgunblaðið - 15.07.1989, Blaðsíða 11

/ _____v_____MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 1989
Sj ávarútv egnrinn
og Morgunblaðið
eftir Halldór Blöndal
Mér þykir vænt um Morgun-
blaðið. Það hefur viljað vera mál-
gagn hinna borgaralegu afla í
landinu, víðsýnt og frjálslynt. Sl.
sunnudag birtist þar grein eftir
Benedikt Stefánsson, sem bar yfír-
skriftina: Sjávarútvegur á kross-
götum. Svo mikið var í greinina
borið, að óhjákvæmilegt var að
draga þá ályktun, að hún væri á
vegum ritstjómarinnar en ekki að-
send. Það skýrðist svo í forystu-
grein á þriðjudag að grein Bene-
dikts var ætlað að túlka sjónarmið
Morgunblaðsins.
Erum við allir
sama tóbakið?
Það er mikið í tísku núna (og
skiljanlegt hjá vinstri mönnum
reyndar) að nota samheitið „stjórn-
málamenn" og breiða sig þannig
yfír þjóðmálaumræðuna, ef menn
hafa ekki dugnað í sér til að kynna
sér mál eða vilja ekki greina á miili
mismunandi skoðana og mála-
fýlgju. Þessa gætir i grein Bene-
dikts Stefánssonar. Þar er haft eft-
ir Vilhjálmi Egilssyni: „Með gerðum
sínum hafa stjórnmálamenn viður-
kennt“ o.s.frv. Eftir Biynjólfí
Bjarnasyni er haft: „Það dugir ekki
að stjórnmálamenn tali sífellt um
nauðsyn hagræðingar'1 o.s.frv. Og
ennfremur: „Ef það á að vera stefn-
an að halda öllum á floti væri betra
að stjórnmálamenn segðu það
hreint út“, sem er endurtekið í for-
ystugrein Morgunblaðsins. Báðir
þessir menn eiga sæti í efnahags-
nefnd Sjálfstæðisflokksins og annar
er auk heldur varaþingmaður. For-
ystugrein Morgunblaðsins lýkur svo
með þessum orðum: „Slík opinber
afskipti eru allt annars eðlis en hin
sem stjórnmálamennirnir standa
fyrir með fjármálavafstri sínu.“
Það er eflaust af því að, ég er
alþingismaður og „stjórnmálamað-
ur“, sem mér finnast orðaleppar af
þessu tagi lítilfjörlegir ...
Börnin hennar Evu
Það veldur þeim erfiðleikum, sem
vilja fýlgjast með þjóðmálum, að
eftirErnu
Indriðadóttur
Bráðlega ná Skagfirðingar og
Sauðárkróksbúar útsendingum
svæðisútvarps Ríkisútvarpsins á Ak-
ureyri. Um leið og það gerist missa
þeir útsendingar Rásar tvö milli
klukkan 8.10 og 8.30 á morgnana
og milli klukkan 18.00 og 19.00 á
kvöldin. Það stafar af því að svæðis-
útvarpið frá Akureyri, eins og frá
Egilsstöðum og brátt ísafirði, er sent
út á dreifikerfi Rásar tvö. Og hver
er þjónusta svæðisútvarpsins? Þegar
Ríkisútvarpið á Akureyri hóf þessa
starfsemi var það fyrst og fremst
gert til að auka þjónustuna við íbúa
landsbyggðarinnar sem eiga Ríkisút-
varpið rétt eins og aliir aðrir lands-
menn. Það bar nokkuð á þvi hér á
árum áður og gerir raunar sums
staðar enn, að fólk utan Reykjavíkur
kvartaði undan því að þetta útvarp
allra landsmanna væri full einskorð-
að við höfuðborgina. Svæðisútvarp-
inu er ætlað að ráða bót á þessu,
bæði með því að veita íbúum svæð-
anna upplýsingar af ýmsu tagi sem
ekki þykja endilega eiga erindi við
alla landsmenn, og með því að veita
efni sem ætla má að fólk annars
staðar hafi áhuga á, inn í landsút-
varpið.
I svæðisútvarpinu er hægt að fjalla
býsna ítarlega um ýmislegt sem er
að gerast á viðkomandi hlustunar-
dagblöð eru ekki góð heimild, —
ekki einu sinni Morgunblaðið alltaf
(ég geri greinarmun á blöðum eins
og ég geri greinarmun á stjóm-
málamönnum). Þetta rak ég mig á
við lestur greinar Benedikts Stef-
ánssonar. Hún virtist samviskusam-
lega unnin. Á hinn bóginn gætti
þar sums staðar misskilnings.
Ágreiningi um stjórn fiskveiða var
þannig til skila haldið, að sum sjón-
armið voru tíunduð rækilega, önnur
mistúlkuð eða yfir þeim þagað. Enn
eitt tilbrigðið af dæmisögunni um
hreinu og óhreinu börnin hennar
Evu.
Allir eru sammála um, að mark-
mið fiskveiðistjórnunar sé að ná
sem mestum afrakstri af miðunum
umhverfis landið. Flestir eru líka
sammála um, að því markmiði sé
ekki hægt að ná með taumlausri
sókn eða samkeppni. Áður en varir
muni slíkt leiða til ofveiði, hruns
fiskstofna og ördeyðu. Því sé óhjá-
kvæmilegt, að „stjómmálamenn“
setji sjávarútveginum leikreglur eða
að „opinber afskipti" í einu eða
öðru formi séu höfð af sjávarútveg-
inum. Spumingin snýst því um það,
hvemig en ekki hvort hægt sé að
tryggja hæfilega sókn í fiskstofna
með almennum reglum.
Vemlegur hluti þeirra, sem
starfa við sjávarútveg, eru þeirrar
skoðunar, að nauðsynlegt sé að
hafa aflakvóta í fyrirsjáanlegri
framtíð. Byggist það á þeirri stað-
reynd, að fiskstofnar við landið em
svo veikir, að ekki er'unnt að hafa
annan hátt á, nema tefla afkomu
þjóðarinnar í tvísýnu. Þetta skilur
hvert mannsbarn.
Þessum sjónarmiðum vom ekki
gerð skil í grein Benedikts Stefáns-
sonar, sem ásamt fleiru reyndar
kemur í veg fyrir, að hægt sé að
kalla hana „úttekt á stöðu sjávarút-
vegs“ eins og menn geta gengið
úr skugga um við lestur hennar.
Þegar gildandi lög um stjórn fisk-
veiða voru samþykkt á Alþingi, var
ég einn þeirra þingmanna, sem
höfðu sannfærst um, að nauðsyn-
legt væri að lögfesta aflakvóta um
fyrirsjáanlega framtíð, ella nýttust
kostirnir ekki til fulls, en gallarnir
yrðu að sama skapi meiri. Það kem-
svæði og þá jafnvel um eitthvað sem
þykir ef til vill ekki það stórmerki-
legt að það hlyti einhveija umfjöllun
að ráði í landsútvarpinu. Það er líka
hægt að veita upplýsingar sem varða
ef til vill ekki mjög marga þegar lit-
ið er á landið í heild, en skipta íbúa
ákveðinna byggðarlaga meira máli
en aðra. Það skiptir Norðlendinga til
dæmis máli að morgni dags, hvort
Öxnadalsheiðin er fær, vegurinn til
Siglufjarðar, Kísilvegurinn o.s.frv.
og hvort hægt er að fljúga þann
daginn. Að öllu jöfnu velta íbúar
höfuðborgarsvæðisins þessum hlut-
um ekki jafn mikið fyrir sér. í svæðis-
útvarpinu hafa verið beinar útsend-
ingar frá stöðum á hlustunarsvæð-
inu, fluttar hafa verið fréttir af stóru
og smáu í byggðarlögunum þar sem
menn heyra svæðisútvarp og rabbað
við ýmsa hér og þar um lífið og tilver-
una. Þá hafa verslanir og ýmsar
stofnanir fært sér það í nyt að aug-
lýsa í svæðisútvarpinu og ná þannig
með litlum sem engum fyrirvara til
neytenda á svæðinu, sem innan
skamms nær ekki einungis um Eyja-
§örð og Þingeyjarsýslur, heldur einn-
ig til Sauðárkróks og Skagafjarðar.
Búast má við að hlustunarsvæðið
verði svo stækkað enn meira til vest-
urs þegar fram líða stundir.
Svæðisútvarp Ríkisútvarpsins á
Akureyri er ekki fullkomið útvarp
fremur en önnur mannanna verk.
Mikill meirihluti hlustenda hefur þó
lýst ánægju með það og fínnst greini-
ur berlega fram að vegna hins
stutta gildistíma laganna hafa út-
gerðarmenn verið hikandi við að
kaupa skip einungis kvótans vegna
og úrelda þau. Þó eru nokkur dæmi
um það. Þannig hefur óvissa um
framhald aflakvóta tafíð fýrir hag-
ræðingu í sjávarútvegi, sem þjóðar-
búið hefði að sjálfsögðu notið góðs
af. Aflakvóti stuðlar að samræm-
ingu veiða og vinnslu, dregur úr
útgerðarkostnaði og hvetur til góðr-
ar meðferðar aflans.
Aflakvóta hefur verið fundið til
foráttu, að hann komi í veg fyrir,
að ungir menn kaupi skip og hefji
útgerð. Reynslan sýnir annað. Og
reynslan sýnir raunar líka, að óvissa
í efnahagslífí, tilviljanakennd stefna
í gengismálum, verðbólga og háir
raunvextir hafa komið mörgum á
kné.
Engin von er til þess, að allir
geti orðið sammála um, hvernig
best sé að nýta fískimiðin umhverf-
is landið. Til þess eru hagsmunir
of mismunandi. Vestfirðingar og
Norðlendingar hafa að mörgu leyti
ólík sjónarmið, þótt hagsmunir séu
líka að súmu leyti þeir sömu. Sama
gildir um menn í öðrum landsfjórð-
ungum. Svo eru þeir, sem eru fjarri
sjávarútvegi og sjávarplássum.
Þeim fínnst mörgum hveijum, að
sjómenn, útgerðarmenn og físk-
vinnslufólk eigi engan rétt. Auð-
lindaskatt beri að leggja á óveiddan
fisk og selja síðan á fiskmörkuðum.
Hagræðing og hagræðing
ekki ...
Það er spaugilegt, þegar Jón Sig-
urðsson hrósar sér af því að hafa
selt Iðnaðarbanka og Verslunar-
banka ásamt Alþýðubanka Útvegs-
bankann. Hann hafði allt annað í
huga. Haustið 1987 þóttist hann
vera búinn að selja SÍS Útvegs-
bankann, en við þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins komum í veg fýrir,
að úr kaupunum gæti orðið. Kratar
og framsóknarmenn brugðust
ókvæða við og voru ónothæfir í
ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar eftir
það.
Sameining fyrirtækja hefur verið
mikið töfraorð: „Offjárfesting er
%
Erna Indriðadóttir
„Ósk af hálfu íbúa
Norðurlands vestra að
fá sitt eigið svæðisút-
varp er skiljanleg- og
eðlileg. Á meðan slíkt
er ekki unnt hefur verið
afráðið að reyna að
þjóna sem flestum
Norðlendingum með
svæðisútvarpi frá
Ríkisútvarpinu á Akur-
eyri.“
Halldór Blöndal
„Við íslendingar höfum
nú um sinn orðið að una
því, að við völd séu
menn, sem telja, að
gengisskráningin sé
„afgangsstærð“ eins og
fleiri en einn ráðherra
hafa sagt. Aðferðin er
sú, að Þjóðhagsstofhun
er látin reikna mánað-
arlega, hvernig hún
telji stöðu sjávarútvegs-
ins vera.“
meginvandi fískvinnslunnar að mati
Benedikts Valssonar, hagfræðings
hjá Þjóðhagsstofnun. Hann telur
að fækka þurfi vinnslustöðvum og
gera einingarnar stærri. Könnun
sem hann gerði á sambandi stærðar
og hagkvæmni í fiskvinnslu leiðir
þó ekki í ljós tölfræðilegt samband
milli þessara þátta nema eitt ár af
fjórum sem skoðuð voru.“ (Tilvitn-
un í grein Benedikts Stefánssonar.)
Ég kannast ekki við, að það sé
regla, að stór fyrirtæki séu betur
rekin en lítil. Ég held satt að segja,
að það sé tvennt til um það. Á hinn
bóginn er ljóst, að ýmis fískvinnslu-
fyrirtæki og sjávarpláss stæðu
áfram höllum fæti, þótt sjávarút-
vegurinn byggi við eðlileg rekstrar-
skilyrði. Því miður.
Það er mikil einföldun að offjár-
festing sé meginvandi fískvinnsl-
lega fengur að þeirri umíjöllun um
menn og málefni sem þar fer fram.
Hlustendur hafa líka komið með
ábendingar um ýmislegt sem betur
mætti fara. Þá hafa stndum hevrst
raddir um að þetta væri alltof mikið
Akureyrarútvarp, nú eða þá, að allt-
of mikið efni væri þar frá stöðum
utan Akureyrar. Um þetta sýnist
auðvitað sitt hveijum. Þegar svæðis-
útvarpið nær til Sauðárkróks verður
reynt að efla mjög fréttaþjónustu
þaðan svo og efnisöflun í byggðarlög-
um þar í grennd. Við óskum eftir
góðri samvinnu við menn á þessum
slóðum og heitum á þá að láta okkur
vita af því sem er að gerast í þeirra
heimabyggð svo hægt verði að segja
frá því í svæðisútvarpinu. Því frétta-
og útvarpsmenn fínna það ekki svo
glatt á sér hvað um er að vera hér
og þar.
Þótt svæðisútvarp hafi fengið góð-
ar viðtökur þar sem því hefur verið
komið á laggirnar, hefur sumum
fundist það galli að missa af útsend-
ingum Rásar tvö á meðan á svæðisút-
varpi stendur, og þá einkum á timan-
um milli klukkan 18 og 19. Eins og
dreifikerfið er uppbyggt í dag er
þetta óhjákvæmilegt. Oðrum hefur
þótt það mikill fengur í efni svæðisút-
varps að þeir hafa ekki sett þetta
fyrirkomulag fyrir sig. Eins og er,
missa hlustendur Ríkisútvarpsins á
Akureyri af tæplega einni og hálfri
klukkustund á Rás tvö á virkum
dögum á meðan svæðisútvarp er í
gangi. Alla aðra tíma sólarhringsins
eiga þeir kost á efni sem sent er út
frá Reykjavík, eða í tuttugu og tvær
og hálfa klukkustund og geta að
degi til valið um tvær rásir. Sumir
þessara hlustenda eiga einnig um
fleiri útvarpsstöðvar að velja.
Margir hafa spurt hvort ekki sé
hægt að koma upp sérstökum send-
um fyrir svæðisútvarp, svo menn
þurfí ekki að missa af öðru efni fyr-
Svæðisútvarp
til Sauðárkróks
11
--------------------------—
unnar og beinlínis rangt, eins og
raunar oftast, þegar alhæft er. En
það er efni í sérstaka grein að bijóta
þá fullyrðingu til mergjar.
Tvígengi á krónunni
Við þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins höfum ekki hvikað frá þeirri
grundvallarstefnu hans, að það sé
hlutverk ríkisvaldsins að búa at-
vinnuvegunum almenn og viðun-
andi rekstrarskilyrði. í forystugrein
Morgunblaðsins var tekið undir
það. Við, þingmenn í Sjálfstæðis-
flokknum, sem höfum borið hag
sjávarútvegsins fyrir brjósti, höfum
löngum talið að skrá ætti gengi
krónunnar lægra en gert hefur ver-
ið. Það er skiljanlegt Samkvæmt
nýjustu upplýsingum, sem ég hef,
kemur 11% aflaverðmætis í hlut
höfuðborgarsvæðisins en 89% í hlut
landsbyggðarinnar. 3,7% vinnuafls
á höfuðborgarsvæðinu eru bundin
við að skapa þessi verðmæti en
23,5% í öðrum byggðarlögum. Þess-
ara verðmæta er aflað í sjávarpláss-
um stórum og smáum hringinn í
kringum landið. Þess vegna leggj-
um við áherslu á, að heilbrigð
byggðastefna er óhugsandi nema
verðgildi krónunnar sé í samræmi
við þarfir sjávarútvegsins.
Útflutningurinn býr nú við
tvígengi á krónunni a.m.k. Ríkis-
stjórnin hefur látið Verðjöfnunar-
sjóð fiskiðnaðarins taka erlend lán
til að greiða uppbætur á frystar
sjávarafurðir og fela hallann þann-
ig. Saltfiskverkendur áttu í sjóði;
sem senn er að ganga til þurrðar.
Aðrar greinar verða að láta sér
nægja gengið eins og það er skráð.
Loks óttast þeir, sem verka skreið
á Ítalíumarkað, að tekið verði af
þeim í Verðjöfnunarsjóð. Endur-
greiðsla á uppsöfnuðum söluskatti,
sem er sjálfsögð í útflutningsgrein-
um, hefur verið með ýmsum hætti.
Við íslendingar höfum nú um
sinn orðið að una því, að við völd
séu menn, sem telja, að gengis-
skráningin sé „afgangsstærð" eins
og fleiri en einn ráðherra hafa sagt.
Aðferðin er sú, að Þjóðhagsstofnun
er látin reikna mánaðarlega, hvern-
ig hún telji stöðu sjávarútvegsins
vera. Slíkir útreikningar geta auð-
vitað aldrei orðið einhlítir. Síðan
koma ráðherrar hringborðsins sam-
an og velta því fyrir sér, hvað hægt
sé að láta sjávarútveginn tapa miklu
næstu vikumar, þannig að hann
skrimti en dafni ekki. Það er ekki
von á góðu, þegar þannig er staðið
að verki.
Höfundur er þingmaður
SjálfstæðisBokksins í Norðurlandi
eystra.
ir það. Pað yrði óhemjudýrt og er
ekki á dagskrá eins og er, en það
má hugsa sér slíkt fyrirkomulag í
framtíðinni. Það er samt þægilegt
fyrir hlustendur að fá sitt svæðisút-
varp í bland við annað efni. Menn
vilja heyra hvað um er að vera í
þeirra nánasta umhverfi og vilja jafn-
framt fylgjast með því sem gerist
innanlands og utan. Það er kostur
að fá það allt á einni og sömu út-
varpsrásinni. í haust hefst svæðisút-
varp á Vestfjörðum þannig að þeim
fjölgar sífellt sem fá svæðisútvarp
inn á Rás 2 á tilteknum tímum. Og
þegar svæðisútvarp verður komið
nær alls staðar á landinu samtímis,
munu menn ekki missa af neinu á
Rás tvö á meðan á svæðisútvarpi
stendur, nema svæðisútvarpi hinna
landshlutanna. Að þessu fyrirkomu-
lagi er stefnt, en vart við því að
búast að það verði að veruleika alveg
íbráð.
En hvers vegna ættu Sauðkræk-
ingar að fá svæðisútvarp frá Akur-
eyri? spyija menn ef til vill. Því er
til að svara að það er ekki útlit fyrir
það á næstu árum, að komið verði
upp aðstöðu til hljóðvarps í öllum
kjördæmum landsins eins og kveðið
er á um í gildandi útvarpslögum. Sú
ósk af hálfu íbúa Norðurlands vestra
að fá sitt eigið svæðisútvarp er skilj-
anleg og eðlileg. Á meðan slíkt er
ekki unnt hefur verið afráðið að
reyna að þjóna sem flestum Norð-
lendingum með svæðisútvarpi frá
Ríkisútvarpinu á Akureyri. Sú
ákvörðun er meðal annars tilkomin
vegna óska heimamanna þar um, og
einnig vegna þess, að Ríkisútvarpið
hefur mikinn áhuga á að efla starf-
semi sína á Norðurlandi vestra og
þetta er fyrsta skrefið í þá átt.
Höfundur er deildarstjóri
Rikisútvarpsins á Akureyri.