Morgunblaðið - 04.08.1989, Page 12

n
12
«861 TSÍfOA l mnwr'nröl &WÁWnÍ3B0tt'
-MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. AGUST-1989
Reykingar í sjúkrahúsum
eftir Daníel
Ágústínusson
Tóbaksvarnarlögin
Með setningu tóbaksvarnarlag-
anna nr. 74/1984 er markaður mik-
ilvægur áfangi í heilbrigðismálum
þjóðarinnar. Lögin vernda fólk fyrir
tóbaksreykingum í samgöngutækj-
um og mörgum stofnunum, óski það
eftir. Þau eiga vafalaust eftir að
hafa mikil áhrif á reykingavenjur
fólks og breyta almenningsálitinu
gagnvart reykingum, einkum og sér
í lagi, ef sem flestir einstaklingar
nýta sér þann rétt, sem Iögin leggja
þeim í hendur.
Matthías Bjarnason á heiður og
þökk skilið vegna skeleggrar bar-
áttu sinnar fyrir framgangi málsins
á Alþingi, er hann var heilbrigðis-
ráðherra 1984. Það var alls ekki
einfalt mál. Almenningsálitið skellti
lengi vel skolleyrunum við aðvörun-
um sérfræðinga um hættur af
tóbaksreykingum og allar viðvaran-
ir gegn þeim þóttu sérviskulegar
og gamaldags. Krabbameinsfélagið
og margir ágætir læknar töluðu
lengi fyrir daufum eyrum. Það þótti
svo dæmalaust fínt að reykja. Laga-
setning á þeim árum hefði verið
flokkuð undir brot á almennum
mannréttindum.
Lögin bera það með sér að þau
eru fyrsti áfangi á þeirri löngu leið
að gera ísland reyklaust land. Und-
anþágur eru margar og linlega til
orða tekið. Áreiðanlega hefur verið
tekið mið af því hvað talið var fram-
kvæmanlegt á þeim árum. Sjálfsagt
hefur ekki verið hægt að komast
lengrá þá, enda engin fordæmi um
slíka löggjöf. Lögunum ber því
sannarlega að fagna og halda síðan
baráttunni áfram, jafnt og þétt, þar
til fullur sigur er unninn.
Framkvæmd tóbaksvamarlag-
anna skiptir miklu máli. Hér eiga
hlut að máli heilbrigðisráðuneytið,
skólar, fjöldi stofnana og allir þeir
einstaklingar sem vilja skipa sér í
sveit gegn þeirri hættu sem tóbaks-
reykingar valda. Stöðug kynning á
lögunum og tilgangi þeirra þarf að
fara fram í fjölmiðium, enda rökin
næg hvert sem litið er. Það er ófuil-
nægjandi að halda bara uppi áróðri
á reyklausa deginum 12. apríl ár
hvert. Hér þarf miklu meira starf
enda gert ráð fyrir því í lögunum.
Mér finnst að kynning á lögunum
og hlutverki þeirra hafi verið öflug-
ra fyrstu árin eftir setningu þeirra,
en síðan dregið úr því. Er það illa
farið.
Reykmengun í
sjúkrahúsunum
Það eru margir undrandi á því,
sem komaí sjúkrahúsin í Reykjavík
að víða leggur reykjarsvæluna á
móti þeim í göngum sjúkrahúsanna.
Það sama má segja um ýmis sjúkra-
hús úti á landi. Almennt hefur fólk
haldið að tóbaksvarnarlögin
tryggðu sjúkrahúsunum hreint og
ómengað loft. Hvar er þess frekar
þörf? Lögin banna reykingar í heil-
sugæslustöðvum en ekki sjúkrahús-
um, eins og virðist þó vera eðlilegt.
Um það segir svo í 10. gr. lag-
anna: „Á sjúkrahúsum má einungis
leyfa reykingar á tilteknum stöðum,
þar sem þær eru ekki til óþæginda
fyrir þá, sem reykja ekki.“
í sjúkrahúsunum þremur í
Reykjavík er þetta þannig í fram-
kvæmd: Tekin eru ákveðin hom á
göngum eða í setustofum á flestum
hæðum, þar sem reykingar eru
leyfðar. Þar er reykt mikið eða lítið
eftir atvikum, bæði af sjúklingum
og gestum á heimsóknartímum.
Tóbaksreykurinn virðir engin
landamæri. Hann smýgur ekki að-
eins um alla setustofuna heldur og
inn um dyr á næstu deildum og
jafnvel inn í sjúkrastofur. Reyking-
ar í sjúkrahúsum eru alger plága
fyrir þann fjölda sjúklinga, sem
ekki reykir og hefur jafnvel and-
styggð á reykingum. Sjúklingar eru
í erfiðri aðstöðu til afskipta af máli
þessu, en þarna er réttur þeirra
skv. 10. gr. 1. ótvírætt fyrir borð
borinn. Kemur mörgum á óvart
hvað reykingar í sjúkrahúsum eru
í hávegum hafðar 5 árum eftir gild-
Daníel Ágústínusson
„Tóbaksreykurinn virð-
ir engin landamæri.
Hann smýgur ekki að-
eins um alla setustofima
heldur og inn um dyr á
næstu deildum ogjafn-
vel inn í sjúkrastofiir.“
istöku tóbaksvarnarlaganna.
Reykingar í sjúkrahúsum verða því
að fara fram í sértökum herbergj-
um, svo lengi sem þær eru taldar
óhjákvæmilegar. Reykur frá til-
teknum hornum eða svæðum í setu-
stofum og göngum veldur þeim
„óþægindum" sem ekki reykja og
þar með brot á 10. gr. 1. Það ligg-
ur alveg ljóst fyrir.
Barnadeild Hringsins
Framanritað er mælt af reynslu.
í nóv. 1988 dvaldi ég í 17 daga í
Landspítalanum. Nánar tiltekið á
3. hæð, deild 13. Á ganginum beint
á móti er barnadeild Hringsins en
handlækningadeild Landspítalans í
hinum éndanum. Framan við hana
er komið fyrir þægilegum sætum
og borðum alsettum öskubökkum.
Þar eru reykingar leyfðar. Svonefnt
reykingahorn. Allur þessi stóri salur
verður því meira og minna mengað-
ur af tóbaksreyk. Hjá því getur
ekki farið. Magnið fer eftir því,
hversu margir púa í einu. Á heim-
sóknartímum getur hópurinn orðið
stór. Óþefinn leggur síðan inn á
næstu deildir, bæði barnadeildina
og deild 13, því hurðir standa iðu-
lega opnar. Sjúklingar þurfa að
hafa sig alla við til að loka næstu
sjúkrastofum eigi þeir að losna við
óþægindin.
Það versta er þó ósagt. Nokkuð
er að því gert að flytja rúm af
bamadeildinni fram á ganginn eink-
um á heimsóknartímum. Þar gefst
starfsfólki og vandamönnum barn-
anna betra svigrúm að leika við
börnin. Iðulega er þar verið með
5-10 rúm. Yfir þeim svífur tóbaks-
loftið frá reykingahorninu í hinum
enda gangsins. Eg var furðu lostinn
í 17 daga að horfa á þetta tillits-
leysi við blessuð bömin. Jafn undr-
andi þann síðasta sem hinn fyrsta.
Mér finnst endilega að börn og
ekki síst veik, eigi að vera í órafjar-
lægð frá tóbakssvælu. Enn lifir svo
mikið éftir af dekrinu víð tóbaks-
reykingarnar hjá þeim sem stjórna
Landspítalanum að hin sjálfsagða
skylda við börnin og bandamenn
þeirra víkur til hliðar. Þetta gerist
á sama tíma og það er staðfest af
opinbemm stofnunum að nær 300
íslendingar deyi árlega af völdum
reykinga. Er ekki mál að linni og
a.m.k. sjúkrahúsin verði alfriðuð
af tóbakssvælu?
Á síðari árum hefur þeim lækn-
um fjölgað sem lagt hafa niður
reykingar og tekið myndarlegan
þátt í tóbaksvörnum, enda hafa
þeir afleiðingar langvarandi
tóbaksreykin'ga fyrir augunum dag-
lega. Þetta er stéttinni til mikils
sóma. Jafnframt er það undrunar-
efni að reykingar skuli sjást á al-
mannafæri innan sjúkrahúsanna.
Jafn óviðeigandi og fráleitar sem
þær em á slíkum stofnunum.
Reykingavenjur þær sem hér hafa
Islenskur sigur í flögurra landa
keppni unglingalandsliða
___________Skák______________
Karl Þorsteins
Unglingastarf stendur með
miklum blóma í skáklífinu inn-
anlands um þessar mundir.
Áhuginn er mikill hjá yngri
kynslóðinni og efhiviðurinn
nægur. Kunnugir telja að aldrei
fyrr hafi ungir skákmenn staðið
jafti framarlega í leyndardóm-
um skáklistarinnar og einmitt
um þessar mundir hér á landi.
Glæstir sigrar innanlands og
utan eru til marks um þá þróun
sem hér ríkir og er ánægjuleg.
Norrænir kollegar hafa einkum
orðir fyrir barðinu á baráttu-
þyrstu ungviðinu. Samskiptin
eru líka viðamikil í allskyns
einstaklings- og sveitakeppn-
um.
í byrjun sumars hélt unglinga-
landsliðið til leiks í fjögurra landa
keppni unglingalandsliða íslands,
Noregs, Danmerkur og Svíþjóðar
sem haldin var í Malmö í Svíþjóð.
Teflt var á tíu borðum, einföld
umferð þar sem sveitirnar tefldu
innbyrðis einfalda umferð. Fyrir-
komulag keppninnar var þannig
að á sex efstu borðunum tefldu
skákmenn fæddir 1969 og síðar
en keppendur fæddir 1973 og
síðar skipuðu neðri borðin.
Til að gera langa sögu stutta
sigraði íslenska sveitin á mótinu,
hlaut 17 vinninga en annað sætið
kom i hlut norsku sveitarinnar
með 15 vinninga. Öruggur og
glæsilegur sigur kemur í hugann
ef mótstaflan er skoðuð. Úrslitin
voru þó hvergi ljós og keppnin
mjög spennandi allt fram til loka-
viðureignar. í lokaumferðinni áttu
íslensku keppendurnir í höggi við
dönsku sveitina og útlitið virtist
ekki ýkja bjart þegar nokkuð var
liðið á viðureignirnar. I hugann
koma óhjákvæmilega óþægilegar
minningar um skráveifur á mikil-
vægum stundum frá norrænum
félögum en íslensku drengjunum
tókst að bjarga sínu skinni. Eftir
harða baráttu endaði viðureign
sveitanna með skiptum hlut og
íslenskur sigur á mótinu var
tryggður.
Það er rétt að íhuga að á Norð-
urlöndunum er unglingastarfið í
hávegum haft og flestar sveitinar
voru skipaðar sterkum skákmönn-
um. Meiri breidd hefur löngum
skort hjá íslensku sveitinni til
frekari árangurs því keppni á tíu
borðum krefst meira en alþjóð-
legra titilhafa á efstu borðunum.
í fyrra lenti sveitin í þriðja sæti
á mótinu en bragarbót varð nú á.
) 2 3 4 vinn
l.ísland X 5 S4 17
2.Noregur 34 X 6 S4 15
3.Danmörk 5 4 X 5 14
4.Svíþjóð 414 4/z 5 X 14
íslensku sveitina skipuðu
Hannes H. Stefánsson, Þröstur
Þórhallsson, Sigurður Daði Sigf-
ússon, Andri Áss Grétarsson,
Þröstur Árnason, Tómas Bjöms-
son, Héðinn Steingrímsson, Snorri
Karlsson, Helgi Áss Grétarsson
og Ragnar Fjalar Sævarsson. Far-
arstjórar í ferðinni voru Ólafur
H. Ólafsson og Hilmar Thors.
Þröstur Árnason og Helgi Áss
Grétarsson náðu bestum árangri
íslensku keppendanna. Þeir hlutu
báðir 214 vinning úr viðureignun-
um þremur. Að lokum kemur sýn-
ishorn af taflmennskunni.
Hvítt: Rikard Backelin
(Svíþjóð)
Svart: Þröstur Árnason
Frönsk vörn
I. e4 - e6, 2. d4 - d5, 3. Rd2
- RfB, 4. e5 - Rfd7, 5. Bd3 -
c5, 6. c3 — Rc6, 7. Re2 — cxd4,
8. cxd4 — fl>, 9. Rf4?! Öruggara
er 9. exf6. Hvítur vinnur nú
skiptamun en svartur fær dálag-
Iegar bætur í formi umframpeðs
og í sterkum miðborðspeðum. 9.
Rxd4, 10. Dh5+ - Ke7, 11.
Rg6+?! í eina tíð þótti 11. exf6+
nákvæmari leikur því nú á svartur
möguleika að drepa peðið í 12.
leik með kóngi. Virtir fræðimenn
hafa mælt með þeirri leikjaröð en
Þröstur hefur aðrar skoðanir. —
hxg6 12. exí6+ — Rxfli 13. Dxh8
— Kf7 14. Dh4?! Nákvæmrar
taflmennsku er þörf. 14. 0-0 var
betri leikur og eftir 14. e5, 15.
Rf3! — Rxf3+, 16. gxf3 eru mögu-
leikarnir á báða bóga. í fram-
haldinu lætur hvítur hjá líða að
koma kóngi sínum í öruggt skjól
og geldur þess dýru verði.
— e5, 15. Rf3 — Rxf3+, 16. gxfB
- Bf5, 17. Bxf5 - gxf5, 18.
Bg5?! - Da5+, 19. Kfl - Be7,
20. Kg2 - d4, 21. Hacl?
Betra var 21. Hhel — Rd5!
Staðan eftir 21. leik svarts.
Riddarinn veldur miklum usla
eftir uppskiptin á biskupunum.
Líklegast væri nú skást að leika
22. Dh5+ - Kg8, 23. Hhgl og
úrslitin eru hvergi Ijós. 22. Hhdl?
- Rf4+, 23. Khl - Dd5! 24.
Hc3 - d3, 25. Hdxd3 - Rxd3,
26. Bxe7 - Dxf3+, 27. Kgl -
Ddl+, 28. Kg2 - Rf4+, 29. Kg3
- Dgl+, 30. Kf3 - Dhl+!, 31.
Ke3 — Rg2+ Hvítur gafst upp.
verið gerðar að umtalsefni og gagn-
rýndar munu vera svipaðar í öllum
sjúkrahúsunum í Reykjavík og víða
úti á landi.
Ég spurði hjúkrunarfólk á deild
13 hveiju það sætti að reykingar
væru leyfðar með þeim hætti sem
greint er frá hér að framan. Hélt
satt að segja að tími þeirra væri
liðinn á sjúkrahúsum. Svarið var
ósköp einfalt: Þetta eru reglur
spítalans, sem sjúklingar verða að
sætta sig við.
Forustuhlutverk
sjúkrahúsanna
Ég hef skrifað grein þessa í
þeirri einlægu von að einn þátturinn
í tóbaksvörnunum — reykingar í
sjúkrahúsum — verði tekinn til end-
urskoðunar af þeim sem sjúkrahús-
unum stjórna. Að í sjúkrahúsunum
í landinu verði settar samræmdar
reglur, þar sem réttur fólks, skv.
10. gr. 1. nr. 74/1984 væri að fullu
virtur, en ekki meira og minna fót-
um troðinn eins og nú er. Baráttan
gegn reykingum er stærsta slysa-
varnarmálið í dag. Sjúkrahúsin hafa
þar miklu hlutverki að gegna. Taki
þau myndarlega á málinu getur
fordæmi þeirra haft víðtæk áhrif.
Núverandi ástand vinnur gegn
tóbaksvörnum og sannfærir marga
sem eru hikandi að reykingar séu
ekki jafn hættulegar og af er látið.
Heilbrigðisráðuneytið kemst
heldur ekki hjá því að láta reyking-
ar á sjúkrahúsum til sín taka. Það
hefur með höndum yfirstjórn
tóbaksvarnarlaganna og greiðir
rekstur sjúkrahúsanna að mestu
leyti. Jafnframt því sem hér er um
mikilvægt heilbrigðismál að ræða.
Tóbaksvarnir hafa verið brenn-
andi áhugamál mitt frá æskudög-
um. Þá talaði hins vegar enginn
um krabbamein. Rökin gegn reyk-
ingum voru mengað andrúmsloft,
sóðaskapur og óskynsamleg með-
ferð á fjármunum. Á síðari áratug-
um hafa vísindin komið fram af
fullum þunga og sannað svo ekki
verður um villst að reykifigar valda
krabbameini í lungum, ennfremur
æða- og hjartasjúkdómum. Margir
standa nú frammi fyrir þeim kosti
að velja lífið og hætta reykingum
eða hverfa af þessum heimi eftir
fá ár. Er það ekki heilög skylda
allra að halda uppi baráttu fyrir
lífinu?
Höfundur er fyrrverandi
bæjarstjóri á Akranesi.
Upplýsinga-
miðstöð um-
ferðarmála
um helgina
UMFERÐARRÁÐ og lögreglan
um allt land starfrælqa upplýs-
ingamiðstöð um verslunar-
mannahelgina eins og mörg und-
anfarin ár. Þar verður saftiað
upplýsingum um umferð á öllu
landinu og þeim komið á fram-
færi við almenning með hjálp
Qölmiðla, einkum þó útvarps-
stöðvanna. Má þar nefna ástand
vega og umferð um allt land.
Upplýsingamiðstöðin verður opin
sem hér segir: Föstudaginn 4. ágúst
kl. 9-22, laugardaginn 5. ágúst kl.
10-19, mánudaginn 7. ágúst kl.
12-19.
í frétt frá Umferðarráði segir
m.a.: „Um verslunarmannahelgina
má búast við mikilli umferð um
allt land og eru vegfarendur hvatt-
ir til að sýna tillitssemi og varúð.
Á undanförnum árum hafa hátt í
eitt hundrað manns verið teknir
fyrir ölvun við akstur um verslunar-
mannahelgar. Þess vegna bendir
Umferðarráð ökumönnum sérstak-
lega á að neysla áfengis og akstur
eiga aldrei samleið. Þá er rétt að
geta þess að bjór er áfengi og hann
ber að umgangast sem slíkan.
Umferðarráð óskar öllu ferða-
fólki góðrar og slysalausrar ferðar."