Morgunblaðið - 17.09.1989, Blaðsíða 2

2 FRÉTTIR/INNLENT
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUK 17. SEPTEMBER -1989
ISAL-deilan o g
stóriðjudraumar
okkar íslendinga
VERULEGRAR spennu gætir nú í röðum atvinnurekenda, verkalýðs-
forystu og meðal forsvarsmanna í íslenskum iðnaði vegna boðunar
verkfalls í álverinu í Straumsvík um miðja þessa viku, og látið er
að því liggja að ef til vill séu meiri líkur á að framleiðsla í álverinu
stöðvist að þessu sinni en oftast áður.
Ihúfí eru þá gífurlegir hagsmun-
ir. Frá því að verkfall skellur á
á miðnætti nk. miðvikudag hefur
yfírstjóm ÍSALS um hálfan mánuð
til að draga smám saman úr fram-
leiðslunni með því að slökkva undir
kerunum en um lt.ð og storknar í
þeim eru kerin ónýt og endurnýjun
þeirra mun
kosta á fjórða
hundrað millj-
ónir. En meiru
máli skiptir þó
að verkfall
starfsmanna
ÍSALS mun gera að engu viðleitni
íslenskra stjórnvalda til að stækka
álverið í Straumsvík með þátttöku
3-4 evrópskra álfyrirtækja innan
svonefnds Atlantal-hóps og senni-
lega binda enda á öll stóriðjuáform
íslendinga næstu árin og áratug-
ina.
Jón Sigurðsson, iðnaðarráð-
herra, hefur slegið á, að yrðu öll
þau áform í stóriðju og virkjunar-
framkvæmdum að veruleika, væri
þar um að ræða um 130-140 millj-
arða króna fjárfestingu á næstu
5-10 árum, en til samanburðar má
nefna heildarfjárfesting á einu ári
í atvinnuvegum, íbúðarhúsnæði og
opinberum mannvirkjum er talin
vera á bilinu 50-60 milljarðar og
að allur íslenski fískiskipaflotinn,
sem þykir einn hinn fullkomnasti
heimi, er metinn á um 60 Tnillj-
arða króna.
Stóriðjudraumar iðnaðarráð-
herra kunna að mælast misjafnan-
lega fyrir innan ríkisstjórnarinnar,
en það verður þó að teljast nokkuð
almmenn skoðun forsvarsmanna í
atvinnulífínu að í því svartnætti
sem ríkir þessa stundina í efria-
hagsmálum þjóðarinnar, þá séu
virkjunar- og stóriðjuframkvæmdir
einasta glætan sem lýst geti okkur
I því myrkri.
Þegar þessir hagsmunir sem hér
hafa verið tíundaðir, eru hafðir í
huga þarf engan að undra þótt
talsverðrar taugaveiklunar sé farið
að gæta jafnt í röðum vinnuveit-
enda sem verkalýðsforystu, stjóm-
málamanna sem embættismanna.
Deilan er í erfiðum hnút, og við
slíkar kringumstæður fá einatt
sögusagnir og samsæriskenningar
byr undir báða vængi. í þeirri
áleitnustu af því tagi er því haldið
fram að móðurfyrirtæki ISAL,
Alusuisse, sé vísvitandi að stefna
vinnudeilu þessari í verkfall.
Ástæður svissneska álfélagsins
eiga að vera tvenns konar — ann-
ars vegar að nota verkfall til að
halda öðrum álfélögum frá Islandi
en hins vegar að kalla fram langt
verkfall hér á landi, og standa ekki
upp frá samningaborði fyrr en sam-
ið hefur verið um verulega fækkun
starfsmanna og lækkun á launa-
kjörum. Laup í álverinu í
Straumsvík munu vera með þeim
hæstu sem þekkjast í iðnríkjunum
en framleiðni þess að sama skapi
í lægri kantinum.
Sérstakar kringumstæður eiga
að valda því að Alusuisse á að vera
stætt á því að þola hér langt verk-
fall. Fyrir það fyrsta valda hag-
stæðir langtímasamningar því að
ísal fær súrálstonnið frá Alusuisse
á um 220-40 dollara á sama tíma
og nú fást um 550 dollarar fyrir
tonnið af súrálinu á skyndimark-
aði. Rökin eru því þau að Alusuisse
geti að stórum hluta fjármagnað
stöðvun álversins í Straumsvík með
því að selja súrálið sem þangað á
að fara á alþjóðlegum skyndimark-
aði.
Samkvæmt upplýsingum Morg-
unblaðsins stenst þó þessi rök-
semdafærsla ekki nánari skoðun.
Það er að vísu rétt að nú munar
um 330 dollurum á súrálsverðinu
til ÍSAL og því sem gerist á skyndi-
markaði og miðað við hálfs árs
notkun álversins í Strc 'imsvík, þ.e.
um 84.500 tonn, ætti Alusuisse á
þann hátt að hafa um 28 milljónir
dollara upp í
BAKSVIÐ
Bjöm Vigni Sigurpálsson
herkostnaðinn
við verkfallið.
Það er þó
skammgóður
vermir því að
beint tjón af
stöðvun álversins fyrir Alusuisse
er um 39 milljónir dollara á hálfu
ári. Það hlýtur því að teljast nokk-
uð hátt gjald að greiða um 11 millj-
ónir dollara eða tæpar 700 milljón-
ir fyrir að sitja eitt að íslandi eða
til að knýja fram endurskipulagn-
ingu á launakerfí og starfsmanna-
haldi í verksmiðjunni.
Fullyrt er einnig að fyrir liggi
staðfesting frá aðalstöðvum Alusu-
isse í Zurich að meðferð vinnudeil-
unnar nú sé alfarið mál forsvars-
manna ÍSAL í nánu samráði við
Vinnuveitendasambandið. Fulltrú-
ar okkar í stóriðjuviðræðunum und-
anfarið segjast heldur ekki hafa
neina ástæðu til að draga heilindi
Alusuisse-manna í efa, t.d. í þreif-
ingunum innan Atlantal-hópsins
um stækkun álversins í Straumsvík
um 120 þúsund tonn í rösklega 200
þús. tonna afkastagetu.
Auk Alusuisse hafa tekið þátt:
þessum viðræðum Austria Metall,
hollenska fyrirtækið Hoogovens
Groep og sænska fyrirtækið
Grángers Aluminium, og íslensk
stjómvöld binda greinilega miklar
vonir við að þessi fyrirtæki fáist
til þátttöku um að stækka álverið
í Straumsvík. í þvj efni er þó ekki
allt sem sýnist. Á undanfömum
árum hefur það sýnt sig að erlend
stóriðjufyrirtæki eru ekki í biðröð-
um eftir því að ná hér fótfestu.
Ýmsir þeir sem lesa Metall Bullet-
in, biblíu áliðnaðarins, hafa t.d.
veitt því eftirtekt að Hoogovens
hið hollenska er nýbúið að kaupa
20% hlut í nýju kanadísku álveri,
jafnframt því sem það hefur verið
að endumýja orkusamninga sína
heima fyrir og við viðkomandi yfír-
völd í V-Þýskalandi. Austria Met-
all hefur sömuleiðis fest kaup á
um 15% hlut í þessu sama
kanadíska álveri og virðist þar með
vera búið að sjá fyrir álþörf sinni
næstu árin. Þess vegna er nú talið
liggja í loftinu að a.m.k. Austria
Metall dragi sig út úr Atlantal-
viðræðunum áður en langt um
líður.
Allt hefur þetta verið túlkað á
þann veg að los geti verið að kom-
ast á fyrirtækin innan Atlantal-
hópsins — en eftir sem áður er
stækkun álversins í Straumsvík um
120 þúsund tonn sá kostur sem
efstur er á blaði. Næsti kostur
væri þá rösklega 200 þúsund tonna
álver, t.d. við Eyjaförð, en engir
ákveðnir samstarfsaðilar eru hafðir
þar í huga enda þótt tengslum sé
haldið við ýmis erlend álfyrirtæki.
Þriðja skrefíð yrði svo væntanlega
enn frekari stækkun álversins í
Straumsvík upp í um 300 þús.
tonna afkastagetu eftir svo sem
áratug og eru þá stóriðjuáform ís-
lendinga fram til aldamóta að
mestu upp talin.
Öllum þessum fyrirætlunum má
hins vegar gleyma, komi til verk-
falls og lokunar verksmiðjunnar í
Straumsvík. Um það er allir sam-
mála. Það er því ekki að undra
þótt það ríki spenna við samninga-
borðið í ÍSAL-deilunni.
Ákveðið hefúr verið að setja upp grindverk á umferðareyjunni í Lækjargötu til að draga úr slysahættu.
Lækjargata breytir um svip
í LÆKJARGÖTU stendur til að
setja upp grindverk eftir endi-
langri götunni og er það meðal
annars gert til að draga úr slysa-
hættu með því að beina gangandi
vegfarendum að gangbrautun-
um.
Að sögn Sigurðar Skarphéðins-
sonar aðstoðargatnamála-
stjóra, mun Lækjargata breyta
mjög um svip þegar grindverkið er
komið upp. „Þarna verða settir upp
ljósastaurar svipaðir þeim sem eru
á Laugaveginum og tré gróður-
sett,“ sagði Sigurður. „Tilgangur-
inn er sá að beina fólki að gang-
brautunum og koma í veg fyrir að
hægt sé að fara yfir götuna hvar
sem er. Grindverkið er hannað með
það í huga að hægt sé að taka
grindurnar niður á hátíðis- og tylli-
dögum.“
Hönnuðir grindverksins eru arki-
tektarnir Dagný Helgadóttir og
Guðni Pálsson.
Morgunblaðið/Þorkell
Undanfarna daga hefur verið unnið að breytingum á umferðar
eyjunni í Lækjargötu en þar á að selja upp grindverk.
Þorsteinn Pálsson:
Sjálfstæðisflokkurinn hlýtur að
hafna auðlindaskatti á fiskveiðar
ÞORSTEINN Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, sagði á fúndi
um sjávarútvegsmál í Reykjavík í gær, að Sjálfstæðisflokkurinn hljóti
að hafna hugmyndum um breytta fiskveiðistefnu sem feli í sér aukin
ríkisafskipti, til dæmis auðlindaskatt.
orsteinn sagði, að þar sem
fiskistofnamir væru takmörk-
uð auðlind, yrði að setja ákveðnar
leikreglur varðandi nýtingu þeirra.
Núverandi kvótakerfi hefði verið
komið á til bráðabirgða, og nú
væru uppi skiptar skoðanir um
reynsluna af því. Taldi Þorsteinn
að við endurskoðun fiskveiðistefn-
unnar hlytu að vakna spurningar á
Dilkakjöt:
Að sögn Guðjóns Þorkelssonar
hjá Rannsóknastofnun landbúnað-
arins en markmiðið með tilrauninni
að meta hver hagur neytenda yrði
af þessari breyttu vinnsluaðferð, en
sparnaður væri fyrst og fremst fólg-
inn í mannahaldi í sláturhúsunum
og vinnslu- og geymslukostnaði.
Starfsmenn RÁLA og Vinnumála-
sambands samvinnufélaga munu í
náinni samvinnu við búvörudeild
Sambandsins og Sláturfélag Suður-
lands gera athuganir á vinnu-, hag-
kvæmnis- og gæðaþáttum í hverju
sláturhúsi, og þannig hafa eftirlit
með öllum mælingum og ráðstöfun
afskurðar. Gert er ráð fyrir að um
100 tonn fari í afskurð sem ríkið
borð við þær, hveijir ættu fískimið-
in og hveijir ættu að hafa rétt til
að nýta þau. Sagði hann að þótt
miðin væru skilgreind sem sameign
þjóðarinnar, þá teldi hann ekki
óeðlilegt að þeir sem hefðu nýtt þau
til þessa ættu meiri rétt til að gera
það áfram heldur en aðrir lands-
menn. Ekki yrði séð að afkoma
landsmanna væri betur tryggð þótt
kaupir, og verður hann notaður í
loðdýrafóður eða kjötmjöl, en á
móti verður dregið úr útflutningi á
um 100 tonnum af dilkakjöti.
Gerður hefur verið sérstakur
samskiptasamningur landbúnaðar-
ráðuneytis, viðskiptaráðuneytis,
fjármálaráðuneytis, búvörudeildar
Sambandsins, Sláturfélags Suður-
lands og Landssamtaka sláturleyf-
ishafa um framkvæmd tilraunar-
innar, en sláturhúsin sem þátt taka
í henni eru á Sauðárkróki, Hvols-
velli og í Borgarnesi. Gert er ráð
fyrir að niðurstöður tilraunarinnar
liggi fyrir eigi síðar en 1. desember
næstkomandi.
þar yrði breyting á.
Þorsteinn lýsti andstöðu við að
leggja auðlindaskatt á fiskveiðarnar
og sagði að leita yrði annarra leiða
en miðstýringar og ríkisafskipta við
mótun fiskveiðistefnunnar.
Til fundarins var boðað af sjávar-
útvegsnefnd Sjalfstæðisflokksins í
þeim tilgangi að fjalla um drög að
ályktun um sjávarútvegsmál fyrir
landsfund í október.
Skákþing íslands:
Karl Þor-
steins 1
efsta sæti
Jóhann tapar fyrir
Kortsnoj í Hollandi
FIMMTA umferð á Skákþingi ís-
lands verður tefld í dag. Karl
Þorsteins er nú efstur í landsliðs-
flokki með 3 'h vinning að Ioknum
Qórum umferðum. í fjóröu umferð
vann Ágúst Karlsson Þröst Árna-
son en jafiitefli varð í öðrum skák-
um.
Jóhann Hjartarson teflir nú á
geysisterku skákmóti í Hollandi,
Interpolis-mótinu. I fyrstu umferð
tapaði hann fyrir Korstnoj. Jóhann
hafði svart og gafst upp eftir 34.
leik andstæðingsins.
Öðrum skákum lyktaði þannig að
Kasparov vann Piket, Agdestein
vann Ljubojevic og Ivanchuk vann
Sax.
Ný vinnsluaðferð reynd
í þremur sláturhúsum
Isláturtíðinni verður gerð tilraun með niðurbrytjun og pökkun 500
tonna af dilkakjöti í þremur sláturhúsum, en samkvæmt niðurstöð-
um starfshóps á vegum framkvæmdanefndar búvörusamninga gæti
þessi vinnsluaðferð lækkað raunverð kjötsins til neytenda um allt
að 20%.