Morgunblaðið - 22.10.1989, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLÁÐIÐ MIIMIMIIMGAR SÚnNUBÁGUR 22. OKTÓBER
Minning:
Haraldur Hannes-
son, hagfræðingur
Ekki neita ég því, að mér varð
hverft við, þegar ég spurði lát Har-
aldar Hannessonar og hafði þá
rætt við hann_hressan og glaðan
fáeinum dægrum áður. Það er þó
haft fyrir satt, að naumast sæti
tíðindum, þegar aldurhnigið fólk,
sem að lokinni langri starfsævi er
sezt í helgan stein, fær lausnina
miklu. Þeir sem þekktu Harald
Hannesson vissu að fáir höfðu kom-
ið málefnum sínum og sinna í betri
röð og reglu, og væri hönum því
sízt að vanbúnaði að kveðja með
skömmum fyrirvara.
Mér hefur skilizt að margt trúað
fólk vilji fá nokkurt ráðrúm til þess
að búa sig undir andlátið. En marg-
ir óska þess heitast að fá að kveðja
eins og Haraldur hefur nú gert, og
í þeim hópi var hann sjálfur. Reynd-
ar vissi hann lengi, að kallið kynni
að koma á hverri stundu, og af
þeim sökum má segja að hann hafi
verið við öllu búinn. En hann eyddi
ekki síðustu ævidögunum í grufl
um eilífðarmálin eða hversu hann
kynni bezt að búa í haginn fyrir sig
handan grafar. Náðardagana notaði
hann m.a. til þess að undirbúa nýja
útgáfu á ritum Nonna og einnig til
þess að skrásetja Nonna-safnið og
bjarga um leið ýmiss konar vitn-
eskju og fróðleik, sem nú er hætt
við að háfi farið veg allrar veraldar
með honum.
Frá blautu bamsbeini var Har-
aldur hugfanginn af þeim mann-
anna verkum, sem honum fundust
falleg eða vel af hendi leyst. Hins
vegar varð ég þess aldrei var, að
hann félli í stafi fyrir náttúrufeg-
urð. Ef til vill var hann of mikið
borgarbarn til þess. Fljótlega varð
fegurðardýrkun Haralds til þess að
hann fór að safna ýmsu, sem áhuga
hans vakti. Ekki varð söfnunin hon-
um þó óviðráðanleg ástríða, og
henni fylgdi líka þorsti í hvers kon-
ar vitneskju og fróðleik um þá
muni, sem hann komst höndum
undir. Þannig varð söfnunin honum
uppspretta fróðleiksöflunar og
þekkingar.
Haraldur var einkabam og auga-
steinn velstæðra foreldra, og lofaði
hann oft þá forsjón, sem veitti hon-
um það öfundsverða hlutskipti. Þau
voru bæði austan úr Árnessýslu,
og var faðir hans lengi vélstjóri á
togurum og var gæddur ýmsum
þeim eiginleikum, sem Haraldur
dáði mest í fari manna. Sjálfur taldi
hann sig meira líkjast móðurfólki
sínu.
Annað lán sem Haraldur prísaði
mjög voru bernskukynni af þeim
sem húsum réðu í Landakoti og
skólanum þar. Einkum taldi hann
sig standa í ævilangri þakkarskuld
við systur Clementiu, og má sjá
vott ræktarsemi hans við minningu
hennar í Andvara 1981.
Þá átti Haraldur ljúfar minningar
frá barnsaldri, þegar hann var í
sveit í Hjörleifshöfða. Einnig þar
kynntist hann góðu fólki, sem hann
rækti vináttu við meðan ævin entist.
Sígild tónlist, ekki sízt sungin,
var gildur þáttur í þeim lífsgæðum
sem Haraldur sóttist eftir, en á
þeim vettvangi var hann lengst af
bæði veitandi og þiggjandi. Enga
látna snillinga hygg ég hann hafa
metið meira en Mozart, og á fáum
samferðamönnum hafði hann meiri
mætur en þeim Jóni Halldórssyni
söngstjóra og dr. Victor Urbancic.
Lofaði hann það lán að hafa getað
orðið báðum þessum mönnum að
liði, svo mikla þakkarskuld sem
hann taldi sig eiga þeim að gjalda.
Haraldur var ör í lund og ákafa-
maður, óhvikull vinur vina sinna,
en gat orðið býsna þykkjuþungur í
garð þeirra, sem hann taldi hafa
troðið sér um tær eða beitt sig rang-
indum.
Sem fyrr segir var Haraldur mik-
ill fegurðardýrkandi, og aðdáun
hans á myndarlegu verkslagi og
fögru handbragði var fölskvalaus.
Helzt hefði hann viljað sjá sem flest-
ar bækur í handunnu skinnbandi,
og fáa menn dáði hann meira en
þá mætu bókbindara, sem hann
hafði valið sér og stofnun sinni.
Átti hann ófáar ánægjustundir á
vinnustofunni hjá Guðmundi Þor-
kelssyni, sem hann mat mikils, enda
var samstarf þeirra farsælt og báð-
um ánægjulegt.
Um ríflega tveggja áratuga skeið
unnum við Haraldur mikið saman
að ýmsum verkefnum, m.a. flokkun
og skrásetningu bréfa og skjala
Tryggva Gunnarssonar. Stundum
sökktum við okkur niður í þessi
verk dag eftir dag, ekki sízt um
heigar, en svo urðu oft löng hlé á
milli sökum annarra anna. Margt
bar á góma meðan á þessum störf-
um stóð, en svo sprettum við úr
spori á milli. Líka skiptumst við oft
á orðum og skoðunum símleiðis, því
að Haraldur hafði löngum þann
hátt á að leita álits vina og kunn-
ingja, þegar hann var að vinna að
einhverju og átti úr vöndu að ráða.
Sparaði hann þá enga fyrirhöfn til
þess að komast að viðunandi niður-
stöðu um hvað eina, því ekki mátti
kasta höndunum til neins. Yfirleitt
held ég að honum hafi látið betur
að vera í verki með öðrum en vinna
í einrúmi, og oft fannst mér verk-
slag hans fremur vera listamanns-
ins en fræðimannsins. Er þó hreint
ekki svo að skilja að hann hafi slak-
að í kröfunum sígildu um að hafa
það sem sannast reyndist. En feg-
urðarsjónarmiðin voru aldrei langt
undan.
Ekki efa ég, að í auðugri eða
fjölmennari löndum hefði listamað-
urinn í Haraldi fengið meira og
verðugra viðnám krafta sinna. En
um árabil nutu metnaðarmestu kór-
arnir í Reykjavík mikillar og fagurr-
ar raddar hans og sönggleði.
Þegar Haraldur leit um öxl
fannst. honum lífið hafa verið sér
gjöfult, og á það hljóta flestir að
fallast. Hann átti ástríka foreldra,
sem gátu veitt honum sitthvað, sem
ekki féll þorra jafnaldra hans í
skaut. Þar á meðal var löng skóla-
ganga og góð menntun hérlendis
og erlendis, og það á þeim áirnm,
þegar heimskreppan drap flest í
dróma. En hann bar líka gæfu og
atgervi til þess að notfæra sér tæki-
færin og hyggindi til að ætla sér af.
Margvísleg áhugamál gáfu lífinu
nauðsynlega fyllingu, kynni af
mætu og ágætu fólki og síðast en
ekki sízt hvert óskastarfið á fætur
öðru, sem hann naut af heilum
huga að reyna sig við. Á námsárun-
um vann hann á sumrin í Lands-
bankanum, síðar á fréttastofu
Ríkisútvarpsins, þá við bókhald á
skrifstofu bæjarverkfræðings og
loks síðustu tuttugu starfsárin
stýrði hann, myndaði og mótaði
skjala-, bóka- og myntsafn Seðla-
bankans.
Samhliða þessu sinnti hann tóm-
stundastörfum af slíkum myndar-
skap, að þeirra mun margra hverra
um langan aldur sjá stað. Kemur
þá fyrst í hug Nonna-safn. En ekki
má gleyma því, að Nonnamir í lífi
hans urðu fleiri en Jón Stefán
Sveinsson. Varði Haraldur miklum
tíma og ærinni fyrirhöfn í vinnu við
handritasafn Jóns Pálssonar banka-
gjaldkera og við að skipuleggja og
raða skjölum Jóns Árnasonar
bankastjóra. Þá sá hann um útgáfu
á ævisögu Voga-Jóns, og ekki má
gleyma afskiptum hans af myndum
og ferðasögu brezka málarans Coll-
ingwoods. Loks var hann einn af
hvatamönnum þess að farið var að
gefa út rit Jóns Þorlákssonar borg-
arsijóra, en á honum hafði Harald-
ur hinar mestu mætur.
Eg hef einungis nafngreint fáa
þeirra mörgu, sem Haraldur þreytt-
ist aldrei á að lofa. Einum má þó
til með að bæta við, Freysteini
Gunnarssyni skólastjóra, þýðanda
flestra Nonna-bókanna, taldi hann
hafa kennt sér fleira og meira en
flestir aðrir, sem hann átti samleið
með um dagana.
Ekki efa ég, að það var hárrétt
mat Haralds, þegar hann sagði að
ekki hefði lánið hvað sízt verið sér
hliðhollt, þegar hann eignaðist
Ragnheiði Hannesdóttur fyrir konu.
Hún er sunnlenzk eins og bóndi
hennar var, frá Vestmannaeyjum,
ættuð undan Eyjaíjöllum. Hefði hún
ekki skipað sess sinn eins og raun
ber vitni, er ég hræddur um að
færri sjáanleg verk lægju nú eftir
Harald.
Mun sanni næst að fáar konur
hefðu ljúflegar eða af meira jafnað-
argeði og myndarskap brugðizt við
ýmsu óhagræði, sem óhjákvæmi-
lega hlaut stundum að fylgja þeim
störfum bóndans, sem hann bar
heim með sér eða kaus að vinna
að þar.
Þó að seint sé, langar mig að
leiðarlokum að þakka Haraldi
ógleymanlegt samstarf, allar sam-
verustundirnar og samræðurnar,
sem venjulega skildu sitthvað eftir
sem betra var að hafa en vera án.
Fór þó fjarri að við værum ávallt
sammála um hvað eina.
Eins og ævinlega, þegar vinir og
samferðamenn hverfa af sjónar-
sviðinu, deyr með þeim hluti af
okkur hinum, sem eftir stöndum
og bíðum eigin skapadægurs.
Ekkju Haralds, syni þeirra og
öðrum ástvinum sendi ég innileg-
ustu samúðarkveðjur mínar og
konu minnar.
Bergsteinn Jónsson
Sumum er svo farið, að þeir
áorka mestu og njóta sín bezt á
vettvangi víðsíjarri þeim, sem
áform og menntun stóðu til í önd-
verðu. Mér er ókunnugt um tildrög
þess, að Haraldur Hannessson lagði
ungur stund á hagfræði og lauk
tilskildum prófum í þeirri grein.
Hitt veit ég með vissu, að sex ára
námsdvöl í stórborgum Þýzkalands
og Bretlands, snertingin við ýmis-
legt hið bezta í menningu Evrópu
millistríðsáranna, skildi eftir hjá
honum sterk og mótandi áhrif, sem
hann bjó að alla ævina síðan, —
hvað sem hagvísindunum leið.
Það fór raunar svo, að Haraldur
starfaði lítt eða ekki að fræðigrein
sinni, þótt prýðileg menntun hans
kæmi óefað að góðum notum við
þau margvíslegu verkefni, sem
hann- tókst á við um dagana og
tengjast nafni hans, öðru fremur.
Mér fannst Haraldur vera í senn
marglyndur og heilsteyptur. Hugð-
arefnin voru mörg og lágu á býsna
ólíkum sviðum. Hann var hneigður
til fróðleiksiðkana og söfnunar, bar
einkar gott skyn á fagurt og fágað
handverk, og hlotnaðist sú gæfa
að fá nýtt þessa eiginleika í dagleg-
um störfum. Þá var hann einlægur
unnandi góðrar sönglistar, og voru
hinar stóru, sígildu ópenir honum
sérstaklega hugstæðar. Varð hon-
um tíðrætt um þá sterku upplifun,
Minning:
Finnbogi Péturs-
son, Isafírði
Svo örstutt er bil milli blíðu og éls
og brugðist getur lánið frá morgni til kvelds.
Eg vii með nokkrum línum minn-
ast vinar míns Finnboga Pétursson-
ar. Mér brá mikið er ég frétti lát
hans. Hann sem alltaf var svo hress
og kátur, með spaugsyrði á vör.
Þannig er nú samt lífsins gangan
okkar allra, að enginn veit fyrir
hvenær kailið kemur.
Finnbogi Pétursson fæddist í
Litlabæ í Skötufirði, sonur hjón-
anna Stefaníu Jensdóttur og Péturs
Finnbogasonar. Þau fluttust síðar
að Hjöllum í sama firði, þar sem
Bogi ólst upp í stórum systkina-
hópi. Að þeirra tíma sið bytjaði
hann ungur að vinna að heimilis-
störfum, bæði úti og inni, en rúm-
lega tvítugur flyst hann til Isafjarð-
ar og hefur átt hér heima síðan.
Ég kynntist honum fyrst 1945
þegar við vorum skipveijar á Hug-
anum II frá ísafirði. Vinátta okkar
hefur haldist síðan og aldrei borið
skugga á. Hann var mörg ár til
sjós ýmist á bátum eða togaranum
Sólborgu. Hann var eftirsóttur til
allra starfa til sjós og lands. í þau
ár sem ég var formaður Sjómanna-
dagsráðs ísafjarðar var hann alltaf
mín styrkasta stoð. Við gengum í
Lionsklúbb ísafjarðar fyrir 12-14
árum. Þar sýndi hann vel hvem
mann hann hafði að geyma. Alltaf
í fararbroddi fyrir allri vinnu, sem
þar var framkvæmd. Ég tel ekki á
neinn hallað þó sagt sé að við frá-
fall hans hafi farið einn sterkasti
hlekkur þeirrar keðju og að það
skarð verði vandfyllt.
Kristján J. Jónsson
í blaðaviðtali nýlega sagði fyrr-
verandi sóknarprestur okkar ísfirð-
inga, séra Jakob Hjálmarsson, að
við værum villimenn. Séra Jakob
sagði þetta ekki af illgirni í okkar
garð eða að hann bæri slæman hug
til okkar fyrrum sóknarbarna sinna.
I þessum orðuní prestsins felst
meiri skilningur og innsýn í fjöl-
breytileika mannlífsins og hinn
raunverulega mun sem er milli
fólksins í litlu sjávarplássúnum á
Vestfjörðum og stórborgarfólksins
á Reykjavíkursvæðinu. Ég er að
mörgu leyti sammála sér Jakob,
veit reyndar að hann hefur næma
þekkingu á fólki og þar sem ég sé
fegurð og stórleika í þessari villí-
mennsku okkar þá telst sá maður
sem við nú kveðjum hinstu kveðju
meðal hinna göfugustu þessa fólks.
Finnbogi Pétursson var að ætt,
uppruna og lífsstíl tengdur barát-
tunni við náttúruöflin og hinni al-
mennu baráttu alþýðumannsins,
sem fæddist í fátækt fjárhagslegra
efna, en ríkidæmi sjálfsbjargar og
framtaks. Við Finnbogi vorum báð-
ir tengdir inn í sömu góðu fjölskyld-
una og þegar ég kom þar fyrst við
sögu var hann farinn að búa í Aðal-
stræti 32 með Sigríði konu sinni
og börnum en í húsinu bjuggu jafn-
framt Margrét systir hennar og
tengdmóðir mín ásamt Gísla Ein-
arssyni eiginmanni sínum og börn-
um en jafnframt bjó þarna og býr
reyndar enn Óskar bróðir systranna
ásamt fjölskyldu sinni. Þótt rúm
tuttugu ár skildu okkur Boga að
þá vorum við samt búnir að kaupa
þilfarsbát saman, skömmu eftir að
ég tengdist honum fjölskyldubönd-
um. Báturinn Guðrún Ágústa ÍS-
143 var illa farinn eftir sjóskaða.
Við unnum að viðgerð bátsins um
veturinn og þá strax lærðist mér
hverskonar gull af manni hann var.
Ég með mína 10 þumalfingur gerði
að sjálfsögðu ekkert sem skipti
máli, en þegar Bogi var búinn að
smíða bátinn upp, var aldrei látið
í annað skína en fullt jafnræði hefði
verið með okkur í smíðunum. Við
hófum sjóróðra með línu um vorið
•og kom þá í ljós að hann þekkti
ekki bara öll fiskimið í Isaíjarðar-
djúpi, heldur var hann afburða lag-
inn sjómaður svo að allt sem að
fiskveiðum laut Iék í höndum hans.
Ein saga frá þessu vori rifjast upp
fyrir mér sem sýnir kannski í hnot-
skurn annað hugarfar okkar villi-
mannanna en aðrir eiga að venjast.
Við höfðum lagt línuna út með
Stigahlíðinni og ákváðum að halda
inn til Bolungarvíkur á meðan við
gæfum leguna. Rétt eftir að við
erum búnir að blnda þar kemur
verkstjóri frá Einari Guðfinnssyni
sem Bogi þekkti og sagði okkur að
hann væri að skipa út saltfiski, en
væri alveg mannalaus. Já, blessaður
vertu, við komum eins og skot og
hjálpum þér að lesta sagði Bogi.
Við höfðum ekki lengi stúað í lest-
inni þegar ég sá haus með hattkúf
skima yfir lestina og segja síðan:
„Þetta gengur ekkert með þessum
mannskap." Síðan snaraði maður-
inn sem átti hausinn sér yfir lúg-
una, klifraði ofan í lestina og hóf
að stúa saltfisknum við hlið okkar.
Þarna var þá kominn sjálfur kon-
ungurinn Einar Guðfinnsson. Einn
þessara sérstöku villimanna sem fór
fyrir sínu fólki hvar svo sem vinna
þurfti störfin.
Finnbogi Péturssorr var gæfu-
maður í öllu sínu lífi. Yfii"veguð
rósemi og þekking á viðfangsefninu
hveiju sinni kom honum ávallt
klakklaust áfram hvort sem það var
í baráttunni við hafið eða í um-
gengni við nágranna og samstarfs-
fólk. Hann hlaut nánast enga skóla-
menntun, en var samt vel að sér,
hann var hlédrægur meðal ókunn-
ugra en hrókur alls fagnaðar í vina-
hópi. Þótt hann væri lítið fyrir hirð-
siði heldra fólksins var gæska hans
og göfuglyndi merki um siðmennt-
un sem lá dýpra en á ysta borði.
Mér er enn minnisstæð ferðin okkar
Lionsmanna til Evrópu 1981. Þar
var hann hrókur alls fagnaðar og
snerist í kring um Öddu vinkonu
sína með ástúð og nærfærni.
Mannúðarstarf Lionsmanna var
honum hjartans mál. Og á þeim
vettvangi ræddum við síðast saman
einslega. Við vorum að smíða að
fiskhjalli Lionsklúbbsins í Amardal.
Vakandi áhuga hans á málefnum
klúbbsins bar hæst í umræðunni.
Hann hafði mestar áhyggjur af því
að engan fisk yrði að fá í haust því
nú færi allur góðfiskur í gáma.
Honum fannnst að við yrðum allir
að leggjast á eitt til að fylla hjall-
inn, því þetta væri okkar stærsta
fjáröflun. Við lukum viðgerðinni og
hjallurinn stendur nú tilbúinn til
brúks.
Það verður því í minningu Finn-
boga Péturssonar sem við Lions-
menn fyllum hjallinn á þessum
vetri, til styrktar þeim sem minna
mega sín.
Við hjónin og synir okkar þökk-
um honum af alhug samferðina í
gegn um lífið og biðjum Guð að
styrkja hans nánustu ástvini á þess-
ari tregastund. __
Ulfar Ágústsson