Morgunblaðið - 22.10.1989, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MINNINGAR SITNM'DÁGUR 22. OKTÓBER
sem hann varð fyrir ungur stúdent
í óperuhúsum og tónleikasölum
stórborganna. Sjálfur var hann
gæddur allmikilli og blæfagurri
söngrödd. Nokkurrar tónlistar-
kennslu mun hann hafa notið í
bernsku, en á háskólaárum sínum
í Köln sótti hann jafnframt
söngtíma hjá virtum kennara, sem
starfaði við óperuna þar. Aldrei
ætlaði Haraldur sér frama á því
sviði og hafði engan metnað í þá
átt, heldur vildi hann læra, svo sjálf-
ur mætti hann sem bezt njóta söngs
og meta fagra tónlist.
Heimkominn frá námi skipaði
Haraldur sér fljótlega í lið með
Karlakórnum Fóstbræðrum, og var
virkur félagi þar árin 1940-1945.
Einsöngvari var hann með kórnum
vorið 1941. Um svipað ieyti eða
síðar starfaði hann einnig með öðr-
um söngfélögum, þ. á m. Útvarps-
kórnum undir stjórn dr. Róberts
A. Ottóssonar og samkór Tónlistar-
félagsins, er dr. Viktor Urbancic
stýrði. En þótt söngferill Haralds
með Fóstbræðrum yrði ekki lengri,
rofnuðu aldrei tengsl hans við félag-
ana þar, og hann tók þátt í félags-
skap Gamalla Fóstrbræðra. Eftir
að Fóstbræður eignuðust félags-
heimili, fékk Haraldur brennandi
áhuga á að koma nótna- og bóka-
eign kórsins í skipulegt og aðgengi-
legt horf. Vann hann með öðrum
að því að flokka og skrásetja nótna-
safnið, eftir höfunduin og lagboð-
um. Nokkru fyrr hafði Haraldur,
mest fyrir áeggjan Jóns Halldórs-
sonar, söngstjóra Karlakórs KFUM
og síðar Fóstbræðra, tekið að viða
að sér drögum til sögu kórsins eft-
ir tiltækum skráðum heimildum, en
einnig viðtölum við fáeina stofnend-
ur og aðra, sem lengi höfðu starfað
í félaginu. Þá samdi Haraldur tæm-
andi skrá með æviatriðum allra
þeirra, sem verið höfðu í kórnum
frá öndverðu og framyfir 1970,
mikið verk og seinunnið. Skyldi fé-
lagatalið verða hluti þeirrar Fóst-
bræðrasögu, sem áformað var að
gefa út en ekki varð af að því sinni,
af ýmsum ástæðum. Að því hlýtur
þó að koma, og víst er að þá mun
verða byggt á þeirri víðtæku og
vönduðu heimildasöfnun, sem Har-
aldur Hannesson lét eftir sig. Alla
þessa miklu þjónustu í þágu Fóst-
bræðra innti Haraldur af höndum
í sjálfboðavinnu, endurgjaldslaust
með öllu, og varði til talsverðum
hluta frístunda sinna misserum
saman. Þeir sem með fylgdust hlutu
að dást að því, hve strangar kröfur
hann gerði um ýtrustu nákvæmni
í öflun og meðferð heimilda, jafnvel
þar sem slíkt virtist ekki geta skipt
höfuðmáli. Kynni þarna að vera
skýring þess, að minna liggur eftir
Harald Hannesson af fullfrágengnu
rituðu efni en ætla mætti, miðað
við þrotlausa eljusemi hans alla tíð.
Þess var áður getið að Jón Hall-
dórsson, leiðtogi Fóstbræðra um
áratugi, fékk því til leiðar komið
að Haraldur hóf að safna heimildum
um sögu kórsins. Milli þeirra var
rótgróið vinfengi og Haraldur
reyndist Jóni mikil hjálparhella á
efri árum hans, en Jón Halldórsson
andaðist árið 1984 í hárri elli.
Ættmenni hans og erfingjar sýndu
Fóstbræðrum það veglyndi, að
ánafna kórnum ýmsum fögrum
munum úr eigu Jóns, sem urðu
dýrmætur stofn að minjasafni kórs-
ins. Haraldur tók að sér að koma
fyrir í félagsheimili Fóstbræðra
þessum og fleiri góðum gripum,
sem kómum áskotnuðust um svipað
leyti, og var umgerð safnsins gefið
heitið „Jónsstofa“. Var umbúnaður
þar og frágangur allur með því
vandaða og smekkvíslega yfir-
bragði, sem svo mjög einkenndi
vinnubrögð Haralds Hannessonar,
og hann var þá þegar orðinn þjóð-
kunnur fyrir.
Fyrir allt þetta mikia og fórnfúsa
starf eru honum að ieiðarlokum
færðar innilegustu þakkir Karla-
kórsins Fóstbræðra og gamalla
Fóstbræðra. Mætti ég bæta þar við
persónulegri þökk fyrir áratuga vin-
áttu, margháttaðar leiðbeiningar og
liðsemd, sem stundum hafa skipt
mig verulega miklu máli.
Ekkju hans, einkasyni og fjöl-
skyldu allri er vottuð djúp og einlæg
samúð.
Magnús Guðmundsson
Haraldur Hannesson er látinn,
þar með er dáinn góður og gegn
maður úr okkar hópi er stúdentar
vom 1933. Haraldur var hæfileika-
maður er kom fram á hans
lífsgöngu. Hann var dulur maður í
dagfari sínu og sló ekki um sig.
Haraldur fæddist 24. ágúst 1912 í
Reykjavík. Foreldrar hans voru
Hannes Magnússon Ormssonar lóðs
á Skúmsstöðum á Eyrarbakka og
konu hans, Gróu Einarsdóttur.
Kona Hannesar, móðir Ilaraldar,
var Helga Snæbjörnsdóttir Ey-
steinssonar beykis frá Hlíð í Grafn-
ingi og Borghildar Einarsdóttur frá
Þurá í Olfusi. Hannes Magnússon
var hagleiksmaður og var vélstjóri
á togurum. Haraldur fór í Landa-
kotsskóla er hann hafði aldur til:
sá skóli var rekinn af kaþólska trú-
boðinu og var í góðum metum.
Haraldi féll þessi skóli vel í geð og
hafði skólagangan þau áhrif á hann
að hann tók kaþólska trú 13 ára.
Hann var um tíma kórdrengur
meðal jafnaldra sinna. Biskupinn
Meulenberg í Landakoti var barn-
góður og á förnum vegi heilsaði
hann ungdómnum með þessum orð-
um: „Blessaður vinur.“ Haraldur
settist í skóla Gúðbrandar Jónsson-
ar í Landakoti og tók síðan gagn-
fræðapróf við Menntaskólann í
Reykjavík, en þá settist hann við
lærdómsdeild skólans. Að loknu
fimmta bekkjar prófi sigldi Harald-
ur til Lúxemborgar og dvaldi þar
sumarlangi til að læra málið. Fimm
okkar lásum utan skóla í 6. bekk.
Að loknu stúdentsprófi, fór hann
til Þýskalands til þess að lesa hag-
fræði og rekstrarfræði í Bonn og
Köln, 1933-39.
Meðal þeirra verkefna skrifaði
hann ntgerð um starfsemi Lands-
banka Islands, er þótti vel takast,
en hann hafði starfað í Lands-
bankanum í skólafríum sínum
1934—38. Þegar að hann kom heim
starfaði hann í Landsbankanum
1939 til 1946 og síðan var hann
starfsmaður bæjarverkfræðings frá
1947 til 1962. '
Haraldur var kirkjurækinn og
lengi í söngkór kaþólsku kirkjunnar
því hann var söngmaður góður. Þá
gekkst hann fyrir því að safna fé
meðal safnarins og vina kirkjunnar
til að kaupa orgel er hæfði þessu
guðshúsi á Landakotshæð.
Hann var jafnan í góðu vinfengi
við biskupana Martein Meulenberg,
Jóhannes Gunnarsson og Alfred
Jolson og presta kirkjunnar. For-
eldrar Haraldar bjuggu alla sína tíð
í Vesturbænum og það gerði Har-
aldur einnig. Þau höfðu byggt sér
hús á Brunnstíg nálægt höfninni
og síðan hús á Hávallagötunni á lóð
úr Landakotstúninu; er Haraldur
fékk keypta í grennd við kirkjuna.
Haraldur Hannesson kvæntist
sjöunda maí 1942. Ragnheiði Hann-
esdóttur frá Brunnhól í Vestmanna-
eyjum. Hún var dóttir Hannesar
Sigurðssonar, frá Seljalandi undir
Eyjafjöllum, er var bóndi þar og
konu hans, Guðrúnar Jónsdóttur frá
Seljalandi, en þar var tvíbýli. Þeim
hjónum Haraldi og Ragnheiði hefur
búnast vel. Haraldur var mikið
snyrtimenni og mikill starfsmaður
um sína daga. Ragnheiður hefur
búið honum gott heimiii.
Sonur þeirra hjóna er Hannes
Gunnar bankamaður kvæntur Rósu
Ármannsdóttur frá Vopnafirði.
Haraldur var bóka og skjalavörður
við Landsbanka íslands og Seðla-
bankans frá 1962 til 1984, auk
þess forstöðumaður fyrir myntsafni
Seðlabankans og Þjóðminjasafns-
ins. Var byggt hús yfir þessi söfn
af tilheyrandi bönkum. Haraldi féll
vel í geð að starfa við þessar stofn-
anir er hann veitti forstöðu. Þar
komu í ljós hæfileikar hans og
snyrtimennska. Haraldur hafði líka
farið utan til að kynna sér svipaðar
stofnanir og hafði mikið gagn af.
Söfnun þessum er ætlað að varð-
veita þá dýrmætu gripi sem þjóðin
á.
Haraldur hafði jafnan góð sam-
skipti við trúbræður sína á verald-
arvísu, og hafði um árabil bókhald
fyrir Landakotsspítala og einnig
kaþólska spítalann í Stykkishólmi
fram á efri ár. Þá ritaði hann grein-
ar í Múlaþing um störf kaþólskra
á Fáskrúðsfirði er ráku þar spítala
fyrir franska sjómenn og íslend-
inga.
Er við Haraldur vorum á æsku-
skeiði, en nú aldnir orðnir, voru
Nonnabækurnar góðar og gildar og
mikið lesnar, en þær voru þá komn-
ar á móðurmálið, þýddar af Frey-
steini Gunnarssyni skólastjóra. Á
seinni áram vann Haraldur með
Freysteini og þýddi bækurnar. Yfir
holt og hæðir og Eldeyjan í Norður-
hafi.
Haraldur kynntist Jóni Sveins-
syni er hann var erlendis og tókst
vinátta með þeim. Fór Haraldur þá
að safna bókum Nonna á framandi
tungum. En handrit af bókum hans
voru geymd á öruggum stað meðan
stríðið geysaði, því mörgum fannst
þau vera helgidómur. Þegar stríðinu
lauk gerði Haraldur ferð sína á þær
slóðir, er handritin voru geymd, og
mun hafa verið á vegum Jóhannes-
ar biskups. Haraldur kom síðan
heim með handritin til íslands
byggða. Þetta safn er nú geymt í
húsi Haraldar er bjó um það og
flokkaði áður en það færi í þjóðar-
bókhlöðuna ásamt safni hans.
Haraldur Hannesson hafði unnið
mikið um dagana, enda heilsugóð-
ur. En ellin sækir á okkur marga
og svo var hér. Þá var kona hans
Ragnheiður Hannesdóttir honum
stoð og stytta.
Á skólaárum okkar Haraldar
kynntist ég móður Haraldar, Helgu
Snæbjörnsdóttur, og voru kynni
______________________________#7
okkar löng og góð.
Á síðastliðnum aðfangadegi birt-
ist Haraldur og var með 4. útgáf-
una af Nonna, sem hann hafði séð
um útgáfu á. Þótti okkur hjónum
vænt um þennan vinarvott. Blessuð
sé minning hans.
Pétur Þ. Ingjaldsson
Haraldur Hannesson, hagfræð-
ingur, Hávallagötu 18, lést á heim-
ili sínu 9. október sl. Hann hafði
um árabil sinnt safnamálum Lands-
banka og Seðlabanka og lauk
starfsferli sínum sem forstöðumað-
ur í Safnadeild Seðlabanka íslands
í árslok 1983. Hann byijaði 1962
í kjallara Neskirkju við niðurröðun
elstu bókhaldsgagna Landsbankans
og undi hag sínum vel.
Landsbankinn flutti 1967 þessa
starfsemi í Höfðatún 6-8. Þar var
og til húsa fjölritunarstofa og
birgðageymsla sem þjónaði Lands-
bankanum og einnig var þar sam-
eiginlegt bókasafn Landsbanka og
Seðlabanka. Haraldur var forstöðu-
maður þessara beggja stofnana.
Árið 1980 flutti Seðlabankinn
safnastarfsemi sína í Einholt 4
ásamt sameiginlegu bókasafni
Landsbankans og Seðlabankans.
Haraldur átti ásamt dr. Kristjáni
Eldjárn frumkvæði að stofnun
Myntsafns Seðlabanka og Þjóð-
minjasafns og vann þar mikið undir-
búningsstarf.
Hann var ljúfur yfirmaður. Hafði
ákveðnar skoðanir, en hlustaði fús-
lega á önnur sjónarmið og líkaði
vel ef menn voru ekki á sama máli
og hann. Fitjaði gjarnan upp á
málefnum í kaffitímum, sem hann
vissi að ekki var einhugur um og
af gátu spunnist fjörugar umræður
og var sjálfur hrókur alls fagnaðar.
Lognmolla var honum ekki að skapi.
Vandvirkur var hann með afbrigð-
um og krafðist þess sama af starfs-
fólki sínu og lét í sér heyra um það
sem honum þótti miður fara. Hann
gekk sinna verka á vit með miklum
eldmóði og ósérhlífni, sem smitaði
frá sér og dró aðra með. Sannfær-
ingarkraftur hans var með ólíkind-
um.
Listræn smekkvísi einkennir verk
hans og mun hún auðga íslenskan
menningararf um ókomna tíð.
Margt gott mátti því af honum
læra og var til eftirbreytni.
Að leiðarlokum viljum við sam-
Starfsfólk Haraldar þakka honum
samfylgdina og vottum fjölskyldu
hans okkar innilegustu samúð.
Starfsfólkið í Safriadeild
Seðlabanka Islands
Guðjón Marteins
son - Minning‘
Vítt heyrist héraðsbrestur. Full-
hugi hniginn að velli. Afreksmaður-
inn Guðjón Marteinsson, verkstjóri
hjá Síldarvinnslunni í Neskaupstað
og nú landskunnur fyrir aðild sína
að Verkstjórasambandi íslands, er
horfinn af sjónarsviðinu.
Það er orðinn stór hópurinn af
fólki sem unnið hefur hjá Guðjóni
og því eru þeir margir sem í dag
rifja upp endurminningar sínar frá
þeim kynnum. Alla jafna var Guðjón
mildur í þessu starfi því hann hafði
hæfileika til að beita lagni. En dygði
það ekki og harka þyrfti að koma
til, þyngdist brúnin því skapið var
mikið. Á sjófnannamáli mætti líkja
við það þegar bætir í sjóinn.
Mikið var um unglinga í þessum
vinnuhópi Guðjóns. Þá var hann
kennari jafnframt því að vera verk-
stjóri. Það var ekki einungis að hann
kenndi handbrögðin, allt frá þvi að
fletja fisk til þess að hrista af honum
salt við umstöflun. Hann kenndi
háttvísi jafnframt því sem hann
brýndi djarfa framgöngu. í starfs-
námi því sem fram fer í 9. bekk
grunnskólans var Guðjón leiðbein-
andi á sínum vinnustað. Það starf
innti hann af hendi með þeim hætti
að aðdáunarvert þótti öllum er því
kynntust. Nemendur þessir fóru af
hans fundi fróðari um landgrunn ís-
lands, fiskistofnana, veiðiaðferðir,
meðferð sjávarfangs, vinnslu, sölu
og markaðsmál.
Samhliða því að vera verkstjóri
var Guðjón áhrifamaður um stjórn
Síldarvinnslunnar öll árin. Ekki háði
þetta samband mönnum Guðjóns
nema síður væri. Hann hafði snemma
komið auga á það að atvinnufyrir-
tæki yrðu að vera til fyrir fólkið og
það mættu stjórnendur aldrei mis-
skilja. Þá tileinkaði Guðjón sér ein-
kunnarorð góðs verkstjóra: Að vera
beggja þjónn og báðum trúr.
Guðjón var alinn upp í Neskaup-
stað hjá foreldrum sínum Maríu
Steindórsdóttur og Marteini Magnús-
syni og fram eftir aldri kenndur við
hús þeirra, Sjónarhól, svo sem önnur
systkini hans. Hann byrjaði að vinna
strax innan við fermingu, þá sem
mjólkurpóstur hjá Jóni Björnssyni
bónda í Miðbæ í Norðijarðarsveit og
átti um það skemmtilegar endur-
minningar. Alla tíð átti sveitafólkið
hauk í horni þar sem Guðjón var,
og sveitin einn sinn mesta aðdáanda.
Sjómennsku byijaði Guðjón sjálf-
sagt ekki seinna en um fermingu og
líklega á útvegi þeirra bræðra, föður
síns og Ármanns. Á sjónum fékk
hann viðfangsefni við hæfi. Áræði,
handflýtir og miklir líkamsburðir
nýtast hvergi betur en á sjó og ekki
síst við óvæntar þrekraunir sem
Guðjóns biðu á sjómannsferlinum.
Sá kafli verður ekki sagður hér til
hlítar enda efni í þykka bók. Aðeins
verða dregnar fram nokkrar yfir-
skriftir sem gætu verið í slíku verki.
Ekki hefi ég dagsetningar, varla
ártöl, svo óyggjandi sé. Þó er sumt
staðfest af skipsfélögum Guðjóns um
margra ára skeið svo sem Sófusi
Sófussyni, Neskaupstað, og Óskari
Sigfinnssyni, nú búsettum í
Reykjavík. Hjá þeim síðarnefna var
Guðjón háseti í þijú ár.
Það mun hafa verið árið 1940 að
bátur Ármanns Magnússonar, Mun-
inn, var keyrður niður út af Aust-
fjörðum en mannbjörg varð. Ekki
kann ég að nefna aðra úr áhöfn
Munins en Guðjón Marteinsson.
Þá skeði það á Djúpavogi að kraft-
ar Guðjóns voru taldir ráða úrslitum
um björgun manna úr sjávarháska.
Um þann atburð las ég fyrir nokkrum
árum en man ekki að greina frekar.
1942 á vetrarvertíð hvolfir vél-
bátnum Bi-ynjari í hinni illræmdu
slysagildru utan við Sandgerði. Þá
var þar næstur báta Þráinn frá Nes-
kaupstað. Þeim af Þráni tekst að
bjarga tveim af áhöfn Brynjars en
þrír fórast. Formaður á Þráni var
Óskar Sigfinnsson, vélstjóri Jón Pét-
ursson og hásetar Guðjón Marteins-
son, Páll Tómasson og Þorsteinn
Jónsson.
Árið 1948 er Guðjón á mótorbátn-
um Valþór á síldveiðum fyrir Norður-
landi. Þá skeður það að einn skips-
manna fellur fyrir borð. Guðjón stakk
sér þegar í sjóinn og hugðist bjarga
félaga sínum en beið lægri hlut og
var hinu mikla þreki hans þá svo
komið að björgun hans um borð í
Valþór þótti yfirnáttúruleg.
Hinn 27. janúar 1955 strandar
skip Guðjóns vestur í ísafjarðar-
djúpi. Um það segir svo í annálum:
„Togarinn Egill rauði strandar í
blindhríð og brimi við Grænuhlíð.
Mikil óvissa ríkir um björgun skip-
veija.“ Síðar í sömu frásögn segir
að tekist hafi að bjarga 29 mönnum
af áhöfinni en fimm hafi farist.
Guðjón gekk í Stýrimannaskólann
og brautskráðist með skipstjórnar-
réttindi. Hann var ýmist stýrimaður
eða skipstjóri á nýsköpunartogurun-
um, Agli rauða og Goðanesi. Þó við
þekktumst vel við Guðjón og ræddum
margt þá voru aldrei til umræðu af-
reksverk hans eða mannraunir.
Ekki má ljúka þessu án þess að
minnast á fjölskyldu Guðjóns og
heimili. Á heimili sínu leið honum
vel og dró ekki dul á hamingju sína.
Heimilið mátti kalla fagurt, hvernig
sem til þess orðs er leitað. Aldrei
hefði Guðjón viðurkennt annað en
að öll þau handbrögð, sem fólk
hreifst að er þau hjón voru sótt heim.
væru konunnar. Konan og dæturnar
fjórar vora honum svo mikið að því
er ekki hægt að lýsa frekar. Dæturn-
ar hafa nú allar myndað sín heimili
og þannig var háttað sambandi Guð-
jóns við tengdasynina að varla var
þar nokkurn aldursmun að greina.
Þá hafa blessuð afabörnin mikils að
sakna.
Fleiri þætti úr lífi Guðjóns er
freistandi að nefna. Hann hafði mjög
gaman af laxveiðum og eyddi mörg-
um frístundum sínum við laxveiðiár.
Guðjón var mikill gleðimaður og
naut þess að skemmta sér á manna-
mótum og sérstakur höfðingi þegar
hann stóð fyrir slikum hátíðum. Er
skemmst að minnast aðalfundar
Verkstjórarfélags Austurlands frá
liðnum vetri. Þar vakti sérsaka at-
hygli sköruleg stjórnun hans og góð
framkoma í ræðustóli. Skemmtanir
hans enduðu aldrei fyrr en heima á
Hlíðargötu 18. Það var ógleyman-
legt, ekki síst konu minni að söngur-
inn var alls ráðandi. Vísurnar og lög-
in af því tagi að alla gladdi. Þessara
stunda með Guðjóni og Gunnu minn-
umst við Jóna með söknuði. Svo veit
ég að er einnig um hinn stóra vina-
hóp sem þar var tíðum.
Sjómannadagurinn var stórhá-
tíðisdagur fjölskyldunnar og í seinni
tíð Iagðist yngra fólkið á sveif til að
gera þennan dag sem eftirminnileg-
astan hveiju sinni. Þáttur Guðjóns i
undirbúningi þessara aðalhátíðar-
halda bæjarins verður lengi minnst.
Guðjón Marteinsson var háttvís
maður. Hann var fljótur að greina á
milli þess hvað sæmdi honum og
sæmdi honum ekki. Að sjá hann
ganga með konu sinni á mannamót
vakti almenna athygli. Blessuð sé
minning drengskaparmanns.
Júlíus Þórðarson