Morgunblaðið - 24.10.1989, Qupperneq 9

essemm/síA
9
MOKGUNBl-AÐH) ÞRipj.UDAQUfi ,24. OKTQBER 1989
Hitastillt
baðblöndunartæki
Sómir sér vel í öllum baöherbergjum, auðvelt að
þrífa.
Vönduð framleiðsla
Tæknilega vel hannað, nákvæmt og endingargott.
Hentar vel fyrir íslenskt hitaveituvatn
Góð kaup
Verðið er hagkvæmt og sparnaður verður á
heita vatninu.
= HÉÐINN =
VÉLAVERSLUN, SÍMI 624260
SÉRFRÆÐIÞJÓNUSTA - LAGER
y™áDD6$P
Larisa Píjasjeva: Valið er á milli sósíalisma og vel-
megunar.
Lofgjörð kapítalismans
- í Sovétríkjunum
Ríki kommúnismans eru á tímamótum;
tími frjálshyggjunnar og kapítalismans
mun taka við af þeirri hugsjón marxista
og sósíalista að öll tilvera manna skuli
vera rígbundin og skipulögð út í ystu
æsar í samræmi við hugmyndir manna
um skynsamlega skipan mála. Þetta er
niðurstaða Larisu Píjasjevu, ungs, sov-
ésks hagfræðings, sem syngur kapítal-
ismanum dýrðaróð og áður hefur verið
sagt frá hér í blaðinu.
Engin þriðja
leið
Fréttamaður danska
dagblaðsins Jyllands-
Posten, Bent Jensen,
fjallaði nýlega um þessi
mál og ræddi m.a. við
Larisu Píjasjevu í fátæk-
legri íbúð hennar í nið-
umíddu og skítugu fjöl-
býlishúsi í Moskvu. „Það
er aðeins hægt að velja
milli sósíalisma og hag-
sældar, þ.e. milli áætlun-
arbúskapar og lijáls
markaðsbúskapar. Það
finnst engin þriðja leið,“
segir Píjasjeva. Það er
ekki langt síðan slík
ótvíræð stuðningsyfírlýs-
ing við „lirömandi auð-
valdssteftiuna sem óhjá-
kvæmilega hlýtur að
enda í gröfimii“ hefði
verið óhugsandi í bijóst-
_ virki sósíalismans. En
Larisa Píjasjeva, sem er
tveggja bama móðir,
starfar við ríkisstofhun
er rannsakar verkalýðs-
hreyfinguna í heiminum
_og íiggur ekkert á skoð-
unum sínum, hvorki í
ræðu né riti.
Eftir að hafa eytt löng-
um tima í marxískan ut-
anaðbókáirlærdóm hóf
hún að kymia sér steftiu
jafhaðarmanna á Vest-
urlöndum og enn síðar
fræði ftjálshyggjumanns-
ins Friedrichs Hayeks og
árangur Margaret
Thatcher í Bretlandi.
Niðurstaða Pjjasjevu var
sú að rétturinn til einka-
eignar, ftjálst framtak og
fijáls markaður væm
skilyrði hagsældar jafiit
sem frelsis. „Það var
hreinasta opinbemn að
lesa verk Hayeks, Leiðin
til ánauðar, þar sem liann
færir rök að því að áætl-
unarbúskapur hljóti að
hafa þrældóm í för með
sér. Samfélag skortsins í
Sovétríkjunum, þar sem
æ fleiri nauðsynjavörur
em skammtaðar úr
hnefa, er fyllilega nógu
sannfærandi söimun þess
að kenningar Leníns og
skrifborðsvísdómur
Karls Marx í Kommún-
istaávarpinu um einokun
ríkisskriffinna á allri
sfjómun framleiðslu og
skiptingu gæðanna em
gjaldþrota...“
„Kerfið er álíka óhagg-
anlegt og egypskur pýr-
amídi; minnismerki sem
drepur allt frumkvæði
fólks í dróma. Tilbúið
kerfi sem ekki getur
virkað af því að það
byggist ekki á lífinu
sjálfti. Það er út í hött
að skamma skriffinnana
því að kerfið sjáift heimt-
ar þá og og inntak þess
er sjálft skrifræðið. Við
getum ekki skapað líf af
engu, aðeins fylgst með
* því og látið hjá líða að
tmfla það. Það verður
að fá að vaxa sjálft, eins
og ávaxtatré."
Kasta öllu fyr-
irróða
í Jyllands-Posten segir
áfram, að nú, þegar
Míkhaíl Gorbatsjov hafi
opnað flóðgáttir gagn-
rýninnar, sé ráðist á öll
grundvallaratriði kerfis-
I ins. Ungur sovéskur hag-
fræöingur hefur hvatt til
þess að fylgt verði for-
dæmi Vestur-Þjóðveija
eftir síðari heimssfyijöld:
Allri eftiahagsstefiiu og
stjóramálakerfi einræðis-
ins verði varpað fyrir
róða. Hann bendir á að
þýska efhahagsundrið
hafi átt sér stað vegna
þess að menn liafi mark-
visst afneitað hugmynda-
fræði einræðisins og tek-
ið upp fijálshyggju og
lýðræði í staðinn. Ana-
tóljj Strcljanij, sem
þekktur er fyrir skrif um
elhahagsmál, segir að
aðeins sé hægt að komast
út úr kreppu deyjandi
efnahagskerfis með því
að stökkva; hægfara þró-
un sé ekki möguleg.
Margir þekktir um-
bótasinnar í hópi sov-
éskra hagfræðinga taka
undir lofgjörð Píjasjevu
til kapítalismans. Gagn-
stætt vestrænum
menntamönnum virðast
sovéskir menntamenn
ekki vera á móti frelsinu.
Píjasjeva varar samt við
því að gera ráð fyrir að
allir sovéskir starfebræð-
ur heimar séu á sömu
skoðun. Otrúlega margir
andans menn í Rússlandi
sjálfu tali um að vemda
beri landið fyrir vestræn-
um áhrifinn. Hún segir
að þetta séu grautar-
hausar. „Sjálf set ég mér
miklu lágreistara tak-
mark: Að fa nóg að borða
og koma landinu út úr
kreppumii," segir hún
háðsk.
Píjasjeva hefur stungið
upp á því að horfið verði
frá kommúnismanum
með því að sérhver sovét-
borgari fái í hendur
skuldabréf sem sé and-
virði hans hluta af þjóð-
arauðinum er deilt hafi
verið á hvert nef í
landinu. Síðan geti hver
fyrir sig ráðstafeð bréf-
inu eftir vild; selt það,
lagt það í banka eða
keypt fyrir það hlutabréf
í fyrirtæki. Markaðurinn
verði þar næst látinn
ákvarða laun og verðlag
án afskipta ríkisvaldsins.
Píjasjeva varar við stcfiiu
jafiiaðarmanna í Vestur-
Evrópu og segist óttast
að sívaxandi ríkisafskipti
og reglugerðafergan
muni kyrkja markaðs-
búskap í löndum Vestur-
Evrópu.
Fréttamaður Jyl-
Iands-Posten mimiir á að
bandarískur embættis-
maður hafi nýlega vakið
athygli fyrir kenningar
sínar um „endalok sög-
unnar“. Embættismaður-
inn segir að þar sem vest-
rænt lýðræði hafi sigrað
í keppnimii við kommún-
ismann muni ekkert ger-,
ast í sfjómmálasögunni
framvegis, allt muni bein-
ast að því einu að upp-
fylla kröfúr neytenda.
Sovétmenn líta þetta öðr-
um augum. Þeim finnst
sagan fyrst vera að hefj-
ast, timi kapítafismans
og hins fijálsa framtaks
er að rénna upp. I staðinn
fyrir hugsjón sósíalista
og marxista; þrautskipu-
lagða tilvem þar sem
hugmyndaflugið er bann-
að ásamt leikgleðinni og
öUu hinu óræða í tilver-
unni, er að byija nýtt og
speimandi skeið.
Er húsið
of stórt?
STANLEY bílskúrshurðaopnari með fjarstýringu er eins
og sívakandi dyravörður sem opnar og lokar þegar þrýst er
á hnapp. Aukið öryggi,
aukin þægindi.
Csá búnaður sem kemur helst til greina er hinn
riðurkenndi STANLEY. Hann er hraðvirkur;
öryggisbúnaður virkaði eins og til var ætlast og
\ hægt er að fá mikið af gagnlegum aukabúnaði.
Við völdum hann sem bestu kaupin“.
/
1
I
Hið útbreidda
og virta neytendablað CONSUMER REPORTS (okt. 88)
gerði úttekt á bílskúrshurðaopnurum. STANLEY kom
út sem bestu kaupin.
STANLEY
Vörur sem eru viðurkenndar fyrir gæði
Margir eiga mikla fjármuni bundna í íbúð eða
húsi. Þegar börnin eru farin að heiman verður
íbúðin eða húsið stundum allt of stórt. Sumir
kjósa þá að minnka við sig og njóta lífsins fyrir
mismuninn. Með því að kaupa Sjóðsbréf 2 fást
vextirnir greiddir útfjórum sinnum á ári en
höfuðstóllinn heldur verðgildi sínu. Þannigfást
skattfrjálsar, verðtiyggðar tekjur sem geta verið
góð viðbót við lífeyrinn.
Verið velkomin í VIB.
VIB
VERÐBRÉFAMARKAÐUR IÐNAÐARBANKANS HF
Ármúla 7, 108 Reykjavík. Sími 68 15 30