Morgunblaðið - 22.02.1990, Page 18

MORGUNBLÁÐIÐ FIMMTUDAGUR '22. FEBRÚAR 1990
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
Átökin um yfirstjórn aflamiðlunar:
Deila um keisarans
Forsætisráðherra telur að málið leysist um helgina
HARKAN í deilu þeirra Jóns Baldvins Hannibalssonar utanríkis-
ráðherra og Kristjáns Ragnarssonar formanns Landssambands
íslenskra útvegsmanna um hver skuli fara með yfírstjórn aflamiðl-
unar og hvernig stjórnin skuli skipuð þykir með ólíkindum mik-
il. Að visu benda kunnugir á að átök þeirra séu ekki ný af nál-
inni, og löngum hafí andað köldu þeirra í milli. Þeir sem ekki
hafa gerst beinir aðilar að átökum þessara manna og horfa á
málin úr aðeins meiri fjarlægð, segja að raunar sé hér um eins
konar deilu um keisarans skegg að ræða. Litlu máli skipti í raun
hvort yfirstjórn aflamiðlunar heyri undir utanríkisráðuneyti eða
sjávarútvegsráðuneyti, þar sem samkomulag liggi fyrir um það
að stjórn hennar verði í höndum hagsmunaaðila. Þar sem hvorug-
ur vill gefa sig í þessu máli, leita nú aðrir málsaðilar hugsanlegr-
ar lausnar, sem fælist í einhvers konar málamiðlun. En ekki eru
málsaðilar bjartsýnir á að það gerist alveg á næstunni, enda er
Kristján nú erlendis.
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra sagði í gær að þótt
málið væri í hnút, þá væri hann
þess fullviss að þessi hnútur
myndi leysast. „Kristján Ragnars-
son kemur heim aftur á föstudag,
og þá göngum við í að leysa þetta
mál. Eg er sannfærður um að
þessi deila leysist nú fyrir eða um
helgina," sagði forsætisráðherra.
Eins og komið hefur fram f
fréttum, m.a. hér í Morgunblað-
inu, hefur verið unnið geysilega
mikið starf í verðlagsráði sjávar-
útvegsins, undanfarnar sex vikur.
Þeir sem hvað harðast hafa lagt
að sér, eru því afar ósáttir við að
þegar samkomulag lá fyrir um
fiskverð síðastliðinn laugardag,
eru því sérlega ósáttir við að
málið sé nú komið í sjálfheldu —
sjálfheldu sem sumir vilja saka
utanríkisráðherra en aðrir for-
mann LÍÚ um að bera ábyrgð á.
Fiskverkendur leggja
höfuðkapp á að aflamiðlun
iverði komið á fót
Rifjað er upp af fulltrúum fisk-
kaupenda að fyrir ári var fiskverð
ákveðið hærrá en fiskvinnslan
hafi talið sig geta ráðið við í ljósi
þess að samkomulag hafi tekist
um að koma á fót aflamiðlun hér
á landi. Fiskvinnslan hafi lagt
slíkt höfuðkapp á að aflamiðlun
kæmist á laggimar, að hún hafi
teygt sig lengra en hún í raun réð
við, til þess að svo gæti orðið.
Fiskverkendur hafi samþykkt
slíka fiskverðshækkun í fyrra, í
trausti þess að utanrikisráðherra
stæði við orð sín um aflamiðlun.
Á þessu ári sem liðið er hafi
aðilar þrívegis ítrekað með bréfa-
skriftum til utanríkisráðherra að
við samkomulagið um aflamiðlun
yrði staðið, án þess að utanríkis-
ráðherra hafi brugðist við því.
Reyndar hefur einnig verið ljóst
að viss ágreiningsefni þurfti að
leysa við stjórn LÍÚ, um það
hvernig stjórn aflamiðlunar yrði
skipuð, eftir að LÍÚ gekkst inn á
að siglingar fiskiskipa og báta
skyldu heyra undir slíka aflamiðl-
un.
Forsvarsmenn fiskverkenda
benda á að samningastaða þeirra
í þessum málum hafí verið afar
veik, að ekki sé meira sagt. Þeir
hafi keypt aflamiðlunina ákveðnu
verði fyrir ári, og í samningavið-
ræðunum nú að undanförnu hafí
þeir keypt hana öðru sinni, en enn
séu þeir ekki farnir að sjá afla-
miðlun í veruleikanum. Eða eins
og einn orðaði það: „Það var gef-
ið vitlaust í upphafi."
Á síðustu sex vikum hafí geysi-
leg vinna verið unnin, sem hafi
skilað sér í því að LÍÚ hafi sam-
þykkt að siglingar fiskiskipa með
ferskan físk skyldi falla undir
slíka aflamiðlun, auk þess sem
samþykkt hafi verið að Verka-
mannasamband íslands ætti einn
fulltrúa í stjórninni, fyrir hönd
fiskverkunarfólks. Gegn því að
siglingar fískiskipa heyrðu undir
aflamiðlunina hafí fiskverkendur
samþykkt að LÍÚ fengi tvo full-
trúa í stjórn aflamiðlunarinnar.
Því hafí það verið frágengið hjá
hagsmunaaðilum, hvemig stjórn
aflamiðlunar skyldi skipuð og við
blasað að hægt væri að koma
henni á fót þegar í stað, sl. laugar-
dag. Það hafi svo gerst í þessari
viku að utanríkisráðherra hafí á
ný hafíð afskipti af því með hvaða
hætti stjórnin verði skipuð, eftir
að gengið hafí verið að kröfum
hans um aðild fiskverkunarfólks
og stýringu á siglingum fiski-
skipa.
Telja íhlutun utanríkis-
ráðherra afar óheppilega
nú þegar samkomulag
hagsmunaaðila liggur
fyrir
í hjarta sínu eru fiskverkendur
að sjálfsögðu samþykkir þeirri til-
skegg
högun á stjórn aflamiðlunar, sem
utanríkisráðherra leggur til. Það
er að segja, að útgerðarmenn eigi
einn fulltrúa I stjórn aflamiðlunar,
fískverkendur einn fulltrúa, sjó-
menn einn fulltrúa og fiskverkun-
arfólk einn fulltrúa, auk þess sem
ráðherra skipi oddamann, sem
allir aðilar geti sætt sig við.
Á hinn bóginn segja þeir sem
svo að LÍÚ hafi óneitanlega nálg-
ast mjög þeirra sjónarmið og hluti
þess samkomulags sem gert hafí
verið með hagsmunaaðilum hafí
verið sá að LIÚ fengi tvo menn
í stjórn aflamiðlunarinnar. Öðru
vísi hefði LÍÚ aldrei gengist inn
á það að siglingar íslenskra fiski-
skipa og báta heyrðu undir afla-
miðlun, en útgerðin hefur alla tíð
stýrt siglingum fískiskipa og báta.
Einungis gámaútflutningnum
hefur verið stýrt úr utanríkisráðu-
neytinu. Sjónarmið LÍÚ í þessu
máli er það, að ekki komi til
greina að breyta frá því fyrir-
komulagi að stýra alfarið sigling-
um fiskiskipa og báta, í það að
hafa einungis fímmtungsvald í
stjóm aflamiðlunar. Því hafi sam-
komulagið um tvo stjómarmenn
frá LÍU verið algjört lykilatriði
af hálfu LÍÚ, til þess að sam-
komulag gæti tekist. Það skjóti
því skökku við að þegar hags-
munaaðilar hafí náð samkomu-
lagi, skuli málið stranda á frekari
kröfum utanríkisráðherra, sem
komi auk heldur fram með kröfur
sínar of seint. Hann hafi haft
heilt ár til þess að fylgja þessu
máli eftir, en ekki beitt sér á nokk-
urn hátt. Raunar liggur Halldór
Ásgrímsson sjávarútvegsráðherra
undir samskonar ámæli hjá full-
trúum fiskvinnslunnar. Þeir segja
að hann hafi haldið sig til hlés í
þessu máli og einfaldlega sagt að
ekki væri hægt að hafast að í
málinu, á meðan utanríkisráð-
herra héldi fast við það að fara
með stjórn útflutningsleyfa.
Sjónarmið utanríkisráðuneytis-
ins í þessu máli munu vera í þá
vera að hagsmunaaðilum standi
til boða að aflamiðlun verði komið
á fót, svo fremi sem allir fjórir
málsaðilar séu sammála um
fimmta manninn. Utanríkisráð-
herra muni að lokum þurfa að
staðfesta tilnefningu allra fimm
aðilanna, þar sem yfírstjórnin
heyri undir ráðuneyti hans. Því
mun ráðherra telja að ekki skipti
máli hvort það verður hann eða
LIÚ sem tilnefnir fimmta mann-
inn, oddamanninn, þar sem sam-
komulag allra aðila verði að liggja
fyrir um að þeir sætti sig við odda-
manninn. Þetta telur LIÚ óásætt-
anlegt og krefst þess að fá að
tilnefna sína tvo fulltrúa, eins og
aðilar hafi þegar samið um, sín í
milli.
Ottast að ekkert verði úr
stofnun aflamiðlunar sem
þýðir óbreytt ástand
Stofnun aflamiðlunarinnar er
frumforsenda þess að fískverk-
endur standi að þeirri fískverðs-
ákvörðun sem þegar liggur fyrir.
Fiskverkendur líta þannig á, að
slík aflamiðlun muni veita fisk-
vinnslunni hér á landi forkaups-
rétt á afla íslenskra fískiskipa,
einnig þeim hluta sem mögulega
verði siglt með. Hér sé því um
slíkt hagsmunamál að ræða fyrir
fískvinnsluna, að hún vilji leggja
ýmislegt í sölurnar til þess að
tryggja það að aflamiðlun verði
komið hér á fót, hvort sem yfír-
stjórn hennar heyrir svo undir
utanríkis- eða sjávarútvegsráðu-
neyti.
Jafnframt eru fískverkendur
uggandi um, að verði aflamiðlunin
ekki með þeim hætti sem hags-
munaaðilar hafa nú náð sam-
komulagi um, verði ekkert af
stofnun hennar. Það sé LÍÚ síður
en svo á móti skapi, þar sem út-
gerðin geti þá ráðið ein siglingum
fiskiskipa, eins og hingað til. Ut-
anríkisráðuneytið mun á hinn
bóginn ekki líta þannig á, og
heyrst hefur það sjónarmið þaðan,
að með einu bréfi sé einfaldlega
hægt að svipta LÍÚ leyfum til
siglinga.
Ríkissjóðshallinn var 6 millj-
arðar króna á síðasta ári
Tókst að draga saman rekstur ríkissjóðs o g ná betra jafti-
vægi milli þjóðartekna og útgjalda, segir fjármálaráðherra
HALLI á rekstri ríkissjóðs árið 1989 nam 6.055 milljónum króna, sam-
kvæmt bráðabirgðatölum sem fjármálaráðuneytið hefiir gefið út. Fjár-
lög fyrir það ár gerðu ráð fyrir rúmlega 630 milljóna hagnaði. Ólafur
Ragnar Grímsson fjármálaráðherra segir þó að á síðasta ári hafí í
fyrsta skipti í langan tíma tekist að draga rekstur ríkissjóðs saman
og mun betra jaftivægi en áður hefði náðst milli þjóðartekna og útgjalda.
Samkvæmt greinargerð fjár-
málaráðuneytisins urðu tekjur ríkis-
sjóðs minni en áætlað var og út-
gjöld meiri. Þannig lækkuðu tekjur
ríkisins um 2.000 milljónir frá fjár-
lagaáætlun, aðallega vegna sam-
dráttar í þjóðarútgjöldum. Einnig
urðu tekjur af bjórsölu minni en
áætlað var, vegna þess að innlendur
bjór, sem gefur ríkissjóði minni tekj-
ur, seldist betur en sá erlendi. Samt
jukust tekjur ríkissjóðs um 2,5% að
raungildi, þar af hækkuðu beinar
skatttekjur um 1% að raungildi.
Um leið jukust útgjöld ríkissjóðs
umfram fjárlagaáætlanir. Þar nefn-
ir fjármálaráðuneytið kvaðir sem
Iagðar vora á ríkissjóð vegna kjara-
samninga, m.a. 900 milljónir í
auknar niðurgreiðslur og ýmsir
skattar á fyrirtæki voru lækkaðir
eða felldir niður. Ólafur Ragnar
Grímsson fjármálaráðherra sagði
þó á fréttamannafundi í gær, að
þetta hefði skapað forsendur fyrir
þá kjarasamninga sem gerðir voru
um síðustu mánaðamót og því væru
útgjöldin réttlætanleg.
Einnig voru teknar ákvarðanir
um aukin ríkisútgjöld eftir að fjár-
lög vora afgreidd. Þannig hefði
Alþingi veitt 500 milljónum króna
til vegamála umfram fjárlög, og
útgjöld til atvinnumála, svo sem
sjávarútvegs og landbúnaðar, hefðu
verið aukin.
Útkoma á rekstri ríkissjóðs varð
sú að tekjur námu 80.001 milljón
króna, en gjöld námu 86.056 millj-
ónum króna. Fjárlög gerðu hins
vegar ráð fyrir 77.100 milljóna tekj-
um og 76.464 milljóna króna gjöld-
um.
Ólafur Ragnar Grímsson sagði
að þrátt fyrir þetta hefði tekist vel
um margt í rekstri ríkissjóðs. Tek-
ist hefði að stöðva útgjaldaþensluna
og 600 milljóna króna samdráttur
hefði verið í rekstrarkostnaði stofn-
ana frá fyrra ári. Þá hefði ríkis-
sjóðshallinn á síðasta ári verið 2.500
milljónum minni 1989 en 1988 á
sama verðlagi, þrátt fyrir að sam-
dráttur í þjóðartekjum hefði haldið
áfram.
Fjármálaráðherra sagði, að tekist
hefði að ná mun betra jafnvægi
milli þjóðartekna og útgjalda. Þann-
ig hefði vöraskiptajöfnuður verið
hagstæður um 8.000 milljónir og
viðskiptahallinn hefði orðið 6.600
milljónir króna eða 2% af lands-
framleiðslu. Í fyrra hefði viðskipta-
hallinn verið 3,7% af landsfram-
leiðslu og það væri í fyrsta skipti
síðan 1952 sem viðskiptahalli
minnkar um leið og útflutningstekj-
ur dragast saman.
Þá nefndi fjármálaráðherra einn-
ig, að lánsfjárþörf ríkissjóðs hefði
að veralegu leyti verið mætt með
innlendum lánum, og með því væri
snúið við þróun undanfarinna ára.
Ólafur Ragnar sagði það einkar
ánægjulegt hvað vel hefði tekist að
selja spariskírteini ríkissjóðs á al-
mennum markaði, og það sýndi
traust almennings á peninga- og
vaxtastefnu ríkisstjórnarinnar.
Ólafur Ragnar sagði að ef á
þessu ári næðist álíka árangur og
því síðasta, væri ljóst að ríkisfjár-
málin ættu að geta stuðlað að því
að sá hægi bati, sem nú væri haf-
inn, gæti verið stöðugur en leiddi
ekki til nýrrar efnahagskollsteypu.
Því væri mikilvægt að það svigrúm
sem skapaðist yrði notað til að
draga úr halla ríkissjóðs, en auka
hann ekki, eins og gerst hefði á
uppsveifluáranum 1985-1987.
Talið er að verg landsframleiðsla
hafi dregist saman um 2-2,5% á
síðasta ári, en þá námu útgjöld
ríkissjóðs 29,1% af landsframleiðslu
og tekjur 27,1%, sem er hæsta hlut-
fall sem orðið hefur. Þegar Ólafur
Ragnar var spurður hvort þetta
sýndi ekki að mistekist hefði að
hafa hemil á útgjöldum í ríkiskerf-
inu, sagði hann það ekki rétt. Hægt
væri að halda því fram, að skera
hefði átt meira niður, en ef það
hefði átt að gerast og skattar hefðu
ekki verið auknir, hefði þurft niður-
skurð sem næmi 7.000-10.000
milljónum króna til að ná endum
saman.
Hins vegar væri ekki hægt að
komast hjá stórum hluta af útgjöld-
um ríkissjóðs, svo sem vaxtagreiðsl-
um og væntanlega vildu menn ekki
skerða tekjutryggingu ellilífeyris-
þega. Þá væri hægt að velja um
að láta loka öllum ríkisspítölunum
og Borgarspítalanum og Landa-
Morgunblaðið/Bjarni
Ólafiir Ragnar Grímsson fjár-
málaráðherra á fréttamanna-
ftindi um ríkisfjármál í gær.
kotsspítala, eða loka öllum grunn-
skólum og framhaldsskólum.
„Ég spyr: Haldið þið að það hefði
orðið þjóðarsamstaða um það að
grípa til svo róttækra aðgerða í
ríkisfjármálum? Það hefði sjálfsagt
verið hægt að spara meira í ráðu-
neytunum en jafnvel þótt við hefð-
um lokað þeim að mestu leyti hefð-
um við aðeins náð rúmum milljarði
út úr því. Þetta eru hinar hörðu
staðreyndir sem þeir menn verða
að horfast í augu við, sem eru að
koma og slá sig til riddara með
yfirlýsingum um að það eigi að
spara í ríkisrekstrinum,“ sagði Ólaf-
ur Ragnar.