Morgunblaðið - 06.05.1990, Blaðsíða 6

6 D
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. MAÍ 1990
Þjóöverjarnir
Worker Aboard U-Boat which Sank Athenia
Úrklippa úr kanadísku blaði um Adolf Schmidt. Myndin lengst til vinstri er af honum um það leyti sem hann gekk í þýska flotann, þá
er hann að sóla sig á þilfari kafbátsins, þriðja myndin sýnir hann á Landakotsspítala að ná sér af sárum sínum og loks er mynd af
honum í Kanada, eftir að hann settist þar að.
Adolf Schmidt
átti enn lækn-
isvottorðið
sem Matthías
Einarsson lét
hann hafa þeg-
ar hann út-
skrifaðist af
Landakots-
spítala.
ívar Guðmundsson hittir Adolf Schmidt á
ÆVIATRIÐI
ADOLFS
SCHMIDT
ADOLF SCHMIDT fæddist í
Frankfurt-am-Main 31. maí 1917.
Sonur William Schmidt sem síðar
átti í erfiðlcikum vegna andstöðu
sinnar við nasista. Adolf fór eðli-
lega i gegnum almenna þýska
skólakerfíð. Hann útskrifaðist
frá iðnskóla fyrir bilaviðgerðar-
menn. Hann gekk í þýska flotann
þrátt íyrir andstöðu foður síns.
Adolf stundaði nám til undirfor-
ingja í skóla flotans í Weser-
munde og fór síðan á leynilegt
námskeið i kafbátaþjónustu. Eft-
ir það var Adolf sendur í aðal-
stöðvar Dönitz flotaforingja „þar
sem menn stóðu teinréttir að
hermannasið, þóttþeir væru í
fasta svefhi, er yfirmenn bar að,“
eins og hann orðaði það.
Eftir sex mánaða námskeið i
díselvélafræði fékk hann fyrir-
skipun um þjónustu við kafbátinn
U-30. Það var 20. ágúst 1939.
Kafbátsforinginn var Fritz
Lemp, sem hlaut, viðumefnið
Sæúlfurinn og var það dregið af
merki kafbátsins; það var raunar
teikning af flækingshundi sem
áhöfn kafbátsins hafði vingast við
er þeir komu í höfti í Kiel.
Hundurinn hafði það fyrir sið
að grípa lendingartaug kafbáts-
ins er skipverjar köstuðu henni
á land er þeir komu í höfn. Teikn-
ing af hundinum hangir í stofu á
heimili Adolfs í Glenwalter í
Kanada.
Fritz Lemp, foringi U-30,
framdi fyrsta ógæfuverk síðari
heimsstyijaldarinnar er hann
sökkti farþegaskipinu Athenia
daginn sem síðari heimsstyrjöld-
in braust út, í september 1939.
Athenia var á leið til Banda-
ríkjanna með 1.347 farþega. 128
manns fórust er skipið sökk.
Skipveiji á kafbátnum, Adolf
Schmidt, sem síðar var settur i
land í Reykjavík vegna sára, sem
hann hafði hlotið í viðureign við
breskar flugvélar, segir í eftir-
farandi grein frá hvað skeði er
Atheniu var áökkt.
um. Þar var og dóttir Gerlach aðal-
ræðismanns. Um helgina gerði
stórhríð og flestir sátu eftir veður-
tepptir í skálanum. Prófessorinn
hringdi til mín á mánudagsmorgun
og bað mig að fylgja dóttur sinni,
sem væri í skíðaskálanum, í bæinn
sem ég og gerði. Við fórum með
veginum á skíðum í áttina til
Reykjavíkur, en leigubíl) var sendur
á móti okkur, sem fór eins langt
og hann komst eftir veginum. Pró-
fessorinn var mér einkar þakklátur
fyrir að koma dóttur hans heim úr
hríðinni, sem spáð var að myndi
geta staðið nokkra daga. Við fórum
frá skíðaskálanum kl. 8 um morg-
uninn og komum að leigubílnum
klukkan 6 um kvöldið, skammt frá
borgarmörkunum. Ræðismaðurinn
var feginn að heimta dóttur sína,
sem þá var 17 ára, úr hríðinni."
„Mér líkaði vel við dr. Gerlach,"
bætti Adolf við. Hann var ágætis
maður þótt hann væri ekki Þjóð-
veiji. — Hann var ættaður frá Inns-
brtick," sagði hann og brosti. Adolf
Schmidt minnist þess hve Gerlach
aðalræðismaður var góður píanó-
leikari. En eitt segist hann hafa átt
bágt með að skilja; að ræðismaður
Frakka og þýski ræðismaðurinn
héldu áfram að leika saman tvíleik
á píanó og fiðlu einu sinni í viku,
eftir að ófriðurinn braust út milli
þjóða þeirra.
Bretar koma í
brúðkaupsveislu
„Þegar Bretar hernámu ísland,
þann 10. maí 1940,“ heldur Adolf
Schmidt áfram frásögn sinni, „bjó
ég hjá þýskri fjölskyldu. Ég vakn-
aði snemma um morguninn við, að
kastað var steinvölu í gluggann þar
sem ég svaf, á annarri hæð þúss-
ins. Ég var í fasta svefni og vakn-
aði ekki alveg við fyrsta steininn,
sem kastað var í gluggann, heldur
þann næsta. Er ég leit út sá ég
kunningja minn, sem sagði mér að
Bretinn væri að koma. Þeir væru
þó ekki komnir í land ennþá. Hann
sagði mér, að ræðismaðurinn hefði
sent sig og að hann ráðlegði mér,
að fara út í sveit og fela mig þar
til að komast undan. En mig grun-
aði, sem vafalaust var rétt, að Bret-
inn vissi um mig og myndi brátt
Ieita mig uppi. Ég talaði ekki
heimili hans í Kanada.
íslensku og gat því ekki þóst vera
annað en ég var. En ég varð gjör-
samlega ráðvilltur og vissi ekki
hvað ég ætti að gera. Þá datt mér
í hug, að hringja til vinkonu minnar,
sem áður getur. Og hún reyndist
mér þá sem fyrr sú stólpakona, sem
hún var. Hún kom að vörmu spori.
„Ég skal tala við þá,“ sagði hún.
Én Bretinn kom ekki til að sækja
mig þann daginn heldur þann
næsta. Það stóð svo á, að dóttirin
í fjölskyldunni, sem ég bjó hjá gifti
stig þann dag. Brúðurin, brúð-
guminn og brúðkaupsgestirnir voru
að flykkjast að, en hópur breskra
hermanna fylgdi þétt á eftir.
Fyrirliði hermannasveitarinnar
sagði að þeir væru komnir til að
sækja mig. Vinkonu minni varð nú
samt ekki svarafátt. „Hvurn
fjand ... eruð þið að flækjast hér.
Getið þið ekki séð, að hér er brúð-
kaup í gangi og þið eruð ekki boðn-
ir.“ Fyrirliðinn svaraði. „Ó, nú jæja!
Fyrirgefið þið ónæðið.“ Óg þeir fóru
við svo búið.
Vinkona mín fór nú með mig til
fjölskyldu vinkonu sinnar, en móðir
vinkonunnar þóttist vita hvað um
var að vera og neitaði harðlega að
taka við mér. Við fórum svo í ann-
að hús, en þar fundu Bretar mig
einum eða tveimur dögum síðar.
Þeir fóru með mig í þýsku ræðis-
mannsskrifstofuna, en þar höfðu
þeir gert sér bækistöð og þar dvaldi
ég í kjallaranum þar til ég var send-
ur með næstu skipsferð til Liverpo-
ol á Englandi. Þeir fóru í alla staði
vel með mig, en vitanlega var ég
yfirheyrður í þaula. M.a. höfðu
Bretar fundið í fórum mínum ræð-
ur, sem ég hafði haldið fyrir Þjóð-
veija í Reykjavík um Iífið um borð
í kafbátum. Bretinn vildi vita hvort
þetta hefði verið gert í þeim til-
gangi að æfa menn til starfa um
borð í kafbátum. Ég benti þeim á
hve hlægileg sú hugmynd væri.
Hvernig ætti það að geta komið
nokkrum manni að gagni eins og á
stóð?
Um það bil 10 dögum síðar var
skipsferð til Englands. Þar hófust
sífelldar og endalausar yfirheyrslur.
Ég var ekki látinn laus fyrr en
1947.“
ílentist í Kanada
„Þegar stríðinu lauk vildi ég vera
áfram í Kanada," hélt Adolf
Schmidt áfram frásögn sinni. „Hér
hafði mér liðið vel eftir aðstæðum
og vel við mig gert. En það fékkst
ekki auðveldlega. Það vildi mér til
happs, að ég hafði kynnst áhrifarík-
um mönnum í stríðsfangabúðunum,