Morgunblaðið - 06.05.1990, Blaðsíða 8

8 D
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. MAI 1990
Þióðveriarnir
VONA AÐ ÞAÐ
VERÐIALDREI
AFTURSTRÍÐ
Reinhard Beier ogAndrés Gestsson segjafrá loftárás á kafbáánn
U-464 og björgun áhafnar hans um borð í mb. SkaftfeUing
U-464.
eftir Guðrúnu Guðlaugsdóttur
AÐ VAR KALSAVEÐUR og strekkingur þegar
Andrés Gestsson háseti kom á vakt klukkan Qögur
að morgni hins 21. ágúst 1942. Með honum á vakt
var Páll Þorbjarnarson skipstjóri, en þetta var fyrsti túr
hans sem skipstjóri á Skaftfellingi og var ferðinni heitið
til Fleetwood með ísfisk. Páll var að rísa úr koju í bestikk-
inu svokallaða þegar þeir félagar sjá allt í einu breska flug-
vél sem flaug í hringi yfir skipinu og gaf í sífellu fi’á sér
morsmerki. En þeir kunnu ekki að þýða þessi skeyti og
því komst sú vitneskja ekki til þeirra að skammt frá þeim
væri þýskur kafbátur, að sökkva og tugir manna væru því
í miklum lífsháska staddir. Meðal þeirra var rösklega tvítug-
ur undirforingi frá Slésvík, Reinhard Beier að nafni. Hann
og Andrés Gestsson eru frásagnarmenn mínir um þessa
atburði.
BEIER VAR staddur niðri í kaf-
bátnum þegar Catalina-flugbátur
gerði allt í einu árás. Flugstjóii
véiarinnar, Robert B. Hopgood, og
Dyer aðstoðarflugmaður hans voru
að skyggnast um eftir skipalestinni
Sh-73 sem þeim var falið að vernda
þegar þeir komu auga á skip sem
þeir héldu að væri úr skipalestinni.
En við nánari aðgæslu kom í Ijós
að þetta var þýskur kafbátur. Þeir
höfðu hraðar hendur við að undir-
búa árás. Hvort sem það hefur ver-
ið af þvi að Otto Herms skipherra
á kafbátnum treysti sér ekki tímans
vegna til að láta bátinn kafa í
snatri eða þá að hann hefur heldur
viljað reyna að skjóta vélina niður
þá er hitt víst að flugvélinni tókst
að varpa 5 sprengjum að kafbátnum
sem hittu meðal annars þilfar báts-
ins. Á meðan skutu byssur bátsins
án afláts á flugvélina en hæfðu
hana en ekki það illa að hún
skemmdist að marki. Þegar boða-
föllunum linnti sáu flugmennimir
að kafbáturinn gerði örvæntingar-
fulla tilraun til að kafa en út af
honum þá gengu gusur af lofti,
vatni og olíu. En svo kom skyndi-
lega þokusuddi sem byrgði fyrir
alla útsýn svo þeir sáu ekki meira
til kafbátsins.
Þegar Reinhard Beier beið örlaga
sinna á sundurskotnum kafbát
norður á Atlantshafi var hann búinn
að gegna herþjónustu frá því
skömmu áður en striðið braust út.
Atján ára gamall hafði þessi piltur
fra 'þorpinu Striesse í Slésvík skuld-
bundið sig tii að þjóna föðurlandinu
í 12 ár. “Eg var búinn að hljóta
nokkra menntun á tæknibraut hers-
ins, en striðið kom í veg fyrir að
mér tækist að ljúka prófí í vélsmiði
og hönnun véla, “ segir Beier er
rætt var við hann fyrir skömmu í
Otto Herms skipherra á U-464.
Dusseldorf, þar sem hann býr nú.
Hann var um tír .a á varðskipi við
strandgæslu á Norðursjónum, síðar
var hann á herskipinu Emden, m.a.
við Noregsstrendur. En í júní 1941
fór hann á sjómannaskólann í Kiel
og eftir að hafa útskrifast þaðan
fór hann á kafbátaskólann í Pillau
við borgina Königsberg. í upphafi
árs 1942 fór hann aftur til Kiel til
þess að fylgjast með smíði kafbáts-
ins U-464, en Beier var í áhöfn
hans. Þetta var birgðakafbátur, eða
mjólkurkýr eins og þeir voru kallað-
ir, byggður af Deutsche Werke og
tekinn í otkun 30. apríl 1942. Þó
þetta ’ æri ekki orrustukafbátur þá
var hann með byssur, Ijögurra
hlaupa loftvarnabyssu með 8,8 cm
hlaupvídd sem virkaði einsog vél-
byssa og einnig var vélbyssa uppi
í brú. Áhöfn kafbátsins fékk þjálfun
Kafbáturinn U-464.
skildi ensku vel. Þessi maður var
okkar langelstur, kominn á fimm-
tugs aldur og kemur seinna tals-
vert við þessa sögu. Jæja, þegar
þeir voru að leika fyrrnefnt lag
springur allt í einu sprengja. Bátur-
inn tókst bókstaflega á loft, borð-
búnaðurinn og annað lauslegt
þeyttist út um allt. Enginn vissi í
svipinn hvað gerst hefði. Enginn
hafði séð flugvélina og loftskeyta-
maðurinn hafði ekki verið við tæki
sfn þá stundina. Veður var heldur
hryssingslegt, lágskýjað, þoka og
slæmt skyggni, allmikill sjór og
sjávarhiti 8 gráður. Gefið var
hættumerki samkvæmt skipun
Herms skipherra og allir fóru á sinn
stað. Eg var í vélarrúmi og vissi
því ekki gjörla hvað gerðist upp á
þilfari. Seinna var mér sagt að liðs-
foringi sem hét Tiele og einn af
hásetunum, sem raunar kom í áhöfn
Andrés Gestsson
í varnarbardaga, bæði ofansjávar
og niðri í sjónum og hafði verið
kennd hljóðlaus undankoma í árás
og skyndidýfíngar. Einnig var þeim
kennt að kanna skemmdir og að
öðru leyti látnir kynnast kafbátnum
út í hörgul. Að þessu Ioknu fór
kafbáturinn til Kiel til athugunar
og svo var lagt í fyrstu ferðina um
miðjan ágúst 1942 og þá farin
„Rósagarðsleiðin" út á Norður-Atl-
antshafíð.
Frásögn Beiers af loftárásinni
áU-464
„Markmiðið með ferð okkar var
að birgja upp þá kafbáta sem settir
höfðu verið til höfuðs skipalestum
sem fóru frá New York og Halifax
með birgðir til til Rússlands. Við
vorum ekki í neinum leynilegum
erindagjörðum svo sem að njósna,“
segir Beier. „Við vorum staddir
suðvestur af íslandi, höfðum komið
milli Færeyja og íslands og fyrir
skömmu leitað upp á yfirborðið til
að taka súrefni þegar við urðum
fyrir árásinni. Þetta var klukkan
7.30 að morgni, ég var kominn á
frívakt og sat við morgunverð í
borðstofunni. Við höfðum einmitt
verið að taka fréttirnar á stutt-
bylgju og þeir spiluðu á eftir vinsæl-
an slagara úr kvikmynd sem mig
minnir að Heinz Ruhmann hafí leik-
ið í. Þessi slagari hét- „Ein Student
ging vorbei“. Þess má geta, að við
hlustuðum aldrei á enskar fréttir,
enda var enskukunnáttan hjá
mannskapnum heldur bágborin.
Einungis yfírmaður einn sem hafði
verið í verslunarflotanum talaði og
Reinhard Beier