Morgunblaðið - 06.05.1990, Blaðsíða 31

D 31
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6. MAÍ 1990
íslenska veðurlagi. En Sundhöllinni
voru þeir hrifnir af og eins böllunum
á Hótel Borg.
Þeim er báðum minnisstætt hve
mikil áhersla var lögð á flugvallar-
vinnuna í Reykjavík. Notaðir voru
hertrukkar til þess að keyra með
hraungrýti sem notað var við flug-
vallargerðina. Bílstióramir óku til
að byija með greitt en svo stöðvaði
lögregian bílana einhveiju sinni og
áminnti bílstjórana fyrir of hraðan
akstur. Þá snéru þeir blaðinu við
og óku svo hægt að það munaði
hundruðum tonna í afköstum dag-
lega. Mikilvægi þess að flugvallar-
gerðinni yrði hraðað sem mest
mátti meðal annars ráða af því að
hershöfðinginn sjálfur mætti á stað-
inn með uppbrettar ermar og mok-
aði af kappi við hlið manna sinna.
Braggarnir sem Bretar byggðu
voru að sögn þeirra bræðra fremur
notalegar vistarverur, enda voru í
þeim ofnar sem brenndu viði.
Venjulega voru um 20 manns í
hveijum bragga, en Horsfallbræð-
urnir voru ekki saman í bragga.
Sir John var staðsettur með sína
menn á Seltjarnarnesi en Donald
meðal annars talsverðan tíma í
Brautarholti á Kjalarnesi með her-
flokk sinn. Á þeim tíma var búið
að setja upp flotastöðina við Mið-
sand í Hvalfirði. Herflokkur Don-
alds hafði það hlutverk að vera eins-
konar vörður við innganginn í Hval-
fjörðinn. Donald minnist þess að
hafa horft á orrustuskipið Hood
leggja í sína hinstu för, en Hood
varð fyrir skotárás Þjóðveija og
sprakk í loft upp þann 24 maí 1941.
Það þótti rétt að þjálfa bresku
hermennina á Islandi í fjallahern-
aði. Donald minnist þess að með
þeim hafi verið a.m.k. einn norskur
foringi sem átti að þjálfa menn í
fjallahernaði. „Hann fékk hins veg-
ar fljótlega lungnabólgu og varð
að hætta þjálfuninni og leggjast á
spítala,“ segir Donald. Áður höfðu
þeir bræður fengið þjálfun í fjalla-
hernaði í Skotlandi. Sú þjálfun þótti
merkileg fyrir það að hún fór fram
við höfnina í Glasgow, þar sem
landslag er eins marfiatt og verða
má.
Svarti dauði var drykkur sem
ekki var vel séður af hernaðaryfir-
völdum á Islandi. Sir John og Don-
ald voru auðvitað varaðir við þess-
um drykk einsog aðrir. Þeir segjast
muna að sumir af félögum þeirra
hafi orðið mjög veikir af að drekka
hinn íslenskaxSvarta dauða.
Að mestu leyti voru Bretar sjálf-
um sér nægir með matvæli, fengu
þau send frá Englandi. Þó keyptu
þeir íslenskt lambakjöt. Sá sem
annaðist vistir flokks Donalds tók
eftir því að í dilkaskrokkana vant-
aði jafnan bæði lifur og nýru. Hann
skrifaði yfirbirgðastjóra breska
hersins á íslandi og lýsti furðu sinni
yfir því hvernig íslenskum kindum
tækist að draga þó þetta fram lífið
án þess að hafa lifur og nýru. Yfir-
birgðastjóranum fannst þetta ein-
kennilegt bréf og kom til athuga
hvað væri á seyði. Við nánari eftir-
grennslan kom í ljós að nokkrir
starfsmenn birgðavörsiunnar drógu
sér þessi umræddu líffæri. Á þess-
um tíma var smjör skammtað í
Bretlandi og þeir hermenn sem
fengu frí fóru jafnan með íslenskt
smjör með sér til Bretlands og seldu
það þar. Hægt var að fá nóg smjör
á íslandi. Þessi smjörverslun gekk
svo langt að reisa þurfti skorður
við henni. Einnig keyptu breskir
hermenn breska silkisokka á íslandi
þar sem þeir voru oft fáanlegir.
Þeir voru hins vegar alveg ófáan-
legir í Bretlandi. Sokkana fóru þeir
með til eiginkvenna og ástmeyja
úti. Breskir hermenn fengu frí eftir
ákveðnum reglum. Þeir sem voru
giftir og áttu börn fengu fyrst frí,
næstir í röðinni voru þeir sem voru
giftir en barnlausir, svo komu þeir
sem voru trúlofaðir en þeir sem
hvorki áttu börn né konu ráku svo
lestina.
Heldur þótti þeim bræðrum dvöl-
in viðburðasnauð á íslandi einsog
og flestum breskum hermönnum
reyndar. „Þeir sem voru í Reykjavík
komust af og til í bíó, en þeir sem
voru úti á landi gátu það ekki einu
sinni,“ segir Donald. „Ég man að
eitt sinn héldum við samkvæmi í
bragga á Skólavörðuholtinu. Einn
af félögum mínum kom út og sagði
við styttuna af Leifi Eiríkssyni:
„Þér hlýtur að vera kalt að standa
svona alltaf einn félagi.“ Svo klifr-
aði hann upp með teppi og vafði
utan um styttuna.
Mestum tíma eyddum við í
heræfingar
Meðan Donald var í Brautarholti
sáu hann og Colin Hill, flokksfor-
ingi hans, eitt sinn mjög grunsam-
legan mann vera að læðast kringum
búðirnar. Donald og foringi hans
tóku manninn fastan en þá reyndist
þetta vera foringi úr stórskotaliðinu
sem var í könnunarleiðangri. „Við
sögðum honum að hann væri að
eyða tíma sínum í óþarfa, við hefð-
um þrautkannað þetta svæði og
sýndum honum ítarlegt kort sem
við höfðum gert. Síðan fengum við
okkur í glas saman.“ Daginn eftir
kom hann aftur og hafði með sér
tvo væna rommkúta fulla af krana-
bjór og gaf Donald og Colin. „Á
þessum tíma var ómögulegt að fá
bjór á Islandi. Við fórum að spyij-
ast fyrir um hvar hann hefði fengið
bjórinn og sú athugun okkar leiddi
í ljós að hann hafði komið því svo
fyrir að íslenskir togarar sem lönd-
uðu fiski í Bretlandi fluttu bjór til
baka handa honum. Hann var for-
stjóri Charington ölgerðarinnar í
London.“
Horsfallbræðurnir áttu talsverð
samskipti við kanadíska og
ameríska hermenn eftir að þeir
komu til íslands. Þeir komu í júlí
1941. „Við hittum Kanadamennina
og þeir voru ágætir en frönsku
Kanadamennirnir voru að vísu dá-
lítið villtir," segir sir John. „Kokkur
þeirra Kanadamanna var hálfur
Indíáni. Einu sinni sem oftar fékk
hann æðiskast og gekk berserks-
gang með kjötöxina sína. Hann hjó
allt eldhúsið sitt í tætlur. Við stóð-
um alltaf í þeirri trú að Kanada-
menn ættu að taka við af okkur
en þeir voru fremur illa þokkaðir
og íslenska ríkisstjórnin fór fram á
það að þeir færu en við yrðum leng-
ur. Ég veit ekki hvort þetta var
rétt en þetta fengum við að heyra
sem ástæðu fyrir því að við vorum
lengur en upphaflega var ætlað.
Bandaríkjamenna tók síðan við af
okkur. Þeir voru mjög vingjarnlegir
við okkur,“ segir Donald. „Kannski
vegna þess að við létum þeim eftir
braggahverfi sem við höfðum byggt
þar sem heitir Baldurshagi. Við
urðum síðan að hafast við í tjöldum
þar til við höfðum byggt okkur
bragga við Geitháls. Þangað var
lagður vegur sem ég og Colin Hill
gerðum kröfur til að yrði púkkað
undir með gijóti og síðan lagður
ofaníburður ofan í það. Fyrir vikið
tók þrisvar sinnum lengri tíma að
leggja þennan veg en venja var.
Ég hafði afskipti af þessu vegna
verkfræðimenntunar minnar. Þegar
vetur gekk í garð var þetta eini
nothæfi vegurinn. Eini steypti veg-
urinn sem til var á íslandi þá var
vegurinn milli Reykjavíkur og Ála-
foss. Á þann veg raðaði heraflinn
sér upp sem á íslandi var þegar sá
eftirminnilegi atburður gerðisi að
Churchill kom til íslands í ágúst
1941.
Horsfallbræður segja Breta hafa
haft talsverð skipti við Bandaríkja-
menn á íslandi. „Við kölluðum
hverjir aðra skírnarnöfnum," segir
sir John. „Við fórum oft í offisera-
klúbba hver hjá öðrum. Um það bil
tíu dögum áður en árásin var gerð
á Pearl Harbour vorum við í klúbbn-
um okkar ásamt bandarískum sjó-
liðum. Colin Hill flokksforingi var
maður sem lét allt flakka. Hann
sagði við bandarísku sjóliðana:
„Bíðið þið bara þar til Japanir koma,
þá munuð þið ekki vita hvað snýr
upp og hvað snýr niður á ykkur.“
Svo réðust Japanir á Pearl Harbour
rúmri viku seinna. Eftir þetta litu
bandarísku sjóliðarnir á okkur með
nokkurri tortryggni og kröfðu okk-
ur jafnan um passa þegar við kom-
um í heimsókn í klúbbinn þeirra."
Eftir að stríðinu lauk snéru þeir
bræður aftur heim til Englands. Sir
John fór að vinna í fjölskyldufyrir-
tækinu og erfði eftir lát föður síns
nafnbót hans og forstjórastól fyrir-
tækisins. Donald fór aftur í háskóla
í Cambridge og nam þar lög. Að
loknu embættisprófi í lögum setti
hann á stofn lögfræðiskrifstofu í
Keighley og rak hana fram undir
þennan dag. Hann giftist og eignað-
ist mörg börn. Nú hafa þeir bræður
báðir dregið sig í hlé frá störfum
og íslandsdvölin er fyrir langa
löngu orðin þeim eins og hver ann-
ar fjarlægur óraunveruleiki. „Það
er líklega búið að byggja talsvert
hjá ykkur,“ segir annar þeirra kurt-
eislega og þegar ég játti því lét
hann í ljós mátulegan hrifningar-
vott. Ég fann á öllu að þeim hafði
ekki líkað nema rétt í meðallega
dvölin á íslandi og þeir segja báðir
að þá hafi aldrei langað til að koma
aftur til Islands. Þar sem ég sit
blasir við á veggnum á móti mér
glæsilegt málverk af húsfreyjunni
á heimilinu, íklæddri tweeddragt
með terrierhund í bandi. I heldur
meiri fjarlægð sé ég dagsbirtuna
endurkastast í silfurbikurum sem
þessi sama frú hefur unnið í veð-
reiðum og veiðikeppnum. Ljósbrotin
frá silfurbikurunum bregða í huga
mér ljósi á það hve lítið þessir menn
virðast eiga sameiginlegt með lönd-
um mínum. Uppeldi þeirra, fram-
koma og allur hugsunarháttur er
um margt talsvert öðruvísi en ger-
ist meðal íslendinga. Varla hafa
líkindin verið meiri fyrir 50 árum
þegar forsjónin hagaði því svo til
að þeir voru skikkaðir til að dvelja
á íslandi í hartnær tvö ár. ■
Hermenn við braggabyggingu á Seltjarnarnesi
Aðalfundur
Reykjavíkurdeildar
Rauða kross íslands
verður haldinn mánudaginn 7. maí 1990
kl. 20:30 í Múlabæ, Ármúla 34.
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Stjórnin.
Reykjavíkurdeild RKÍ
heldur námskeið í skyndihjálp sem hefst
þriðjudaginn 8. maí kl. 20.00 í Fákafeni 11,
2. hæð, og stendur yfir í 5 kvöld.
Kennt verður dagana 8., 9., 14., 15. og 17. maí.
Skráning í síma 688188.
Öllum er heimil þátttaka 15 ára og eldri.
Skráið ykkur strax.
Rauði Krosslslands
Hótel, veitingahús, mötuneyti, félagsheimili,
íþróttahús og skólar
Sjálfsalar leysa vanda við sölu margvíslegra hluta
t.d. heitra og kaldra drykkja, kælivöru, sælgæti,
snakk og ýmsar aðrar vörur
Leitið upplýsinga hjá okkur.
SJÁLFVAL H/F., sími 37379.
Vorlilboðá
BV-handtjöklfum
Góður afsláttur í maí á meðan birgðir endast.
Lyftigeta: 800 kg.
Lyftihæð:80 cm.
Hentugt hjálpartæki
við allskonar störf.
Sparið bakið,
stilliðvinnuhæðina.
Eigum ávallt fyrirliggjandi
hina velþekktu BV-hand-
lyftivagna með 2500
og1500kílóa lyftigetu.
UMBODS- OG HEILDVERSLUN
BÍLDSHÖFÐA 16 SÍMI672444 TELEFAX672580