Morgunblaðið - 02.06.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. JÚNÍ 1990
AF INNLENDUM
VETTVANGI
AGNES BRAGADÓTTIR
/ GÓÐSEMI
ÞEIR VEGA
HVERANNAN
LANDSLAG ÍSLENSKRA STJÓRNMÁLA kann að taka
svo miklum breytingum á næstunni, að einskonar
Kötlugos getur blasað við. Verði sú breyting að
raunveruleika, sem hér verður reifuð, gæti
Alþýðuílokkurinn ákveðið á flokksþingi sínu í haust að
breyta heiti flokksins í Alþýðuflokkurinn —
Jaftiaðarmannaflokkur íslands. Þannig hyggjast kratar
tryggja sér stóraukið fylgi og fá til liðs við sig félaga
úr Birtingu, Nýjum vettvangi og óánægða alþýðu-
bandalagsmenn. Með naftibreytingu telja kratar sig m.a.
geta skírskotað til þeirra alþýðubandalagsmanna sem
hvort eð er hyggist láta af stuðningi við flokkinn, fari
svo að landsfundur Alþýðubandalagsins gangi milli bols
og höfuðs á formanni sínum, Ólafi Ragnari Grímssyni.
Þá myndi blasa við Ólafi Ragnari landleysi mikið og
fáir kostir aðrir fyrir hann, kjósi hann á annað borð að
halda áfram afskiptum af stjórnmálum, en ganga til liðs
við það sem þeir nefha hina nýju „breiðfylkingu
jafnaðarmanna“. Þar með teldu jaftiaðarmenn sig hafa
einangrað Alþýðubandalagið sem lokaðan, þjóðlegan
smáflokk, lengst til vinstri í pólitíska litrófinu.
Skoðanir eru skiptar um það
hvort upphafleg hugsjón
þeirra Jóns Baldvins og
Ólafs Ragnars um breið-
fylkingu jafnaðarmanna hér á landi
sé dauð eða eigi framtíð fyrir sér.
Kratar sem alþýðubandalagsmenn
skiptast í tvær fylkingar hvað þetta
varðar, en greinilegt er að hug-
myndin nýtur stuðnings meðal
ákveðinna alþýðubandalagsmanna
og stórs hóps krata — þó ekki allra.
Útfærsla hugsjónar þeirra
A-flokkaformanna hefur þó tekið
stakkaskiptum frá því að hún varð
til á rauða ljósinu þeirra: Nú virð-
ist ekki lengur horft til stofnunar
nýs jafnaðarmannaflokks á íslandi,
heldur er nánast einblínt á Alþýðu-
flokkinn með viðaukanum Jafnað-
armannaflokkur Islands. Slíka
nafnbreytingu sjá margir kratar
sem Gullna hliðið að myndun breið-
fylkingar jafnaðarmanna á gamla
Próni.
Guðmundur Árni Stefánsson,
sem vann glæstan sigur í Hafnar-
firði, hefur sagt að sameiginleg
framboð séu úr sögunni og hann
er alls ekki einn um slíka söguskoð-
un. Guðmundur Árni hefur þó sagt
að hann teldi að hluti alþýðubanda-
lagsmanna, félagar í Birtingu og
Nýr vettvangur hljóti að ganga til
liðs við Alþýðuflokkinn á næst-
unni. Hann er þannig málsvari
þeirra krata sem vilja bjóða nýja
liðsmenn velkomna í óbreyttan AI-
þýðuflokk.
Ég hef upplýsingar um að Jón
Baldvin hafi haft í hyggju að leggja
til á flokksþingi Álþýðuflokksins
nú í haust að nafni flokksins yrði
breytt í Jafnaðarmannaflokkur ís-
lands. Hann mun ekki hafa horfið
frá þessari hugmynd, en ljóst þykir
að róðurinn muni reynast honum
þungur, og mun hann til vara gera
tillögu um að við Alþýðuflokks-
heitið bætist Jafnaðarmannaflokk-
ur íslands. Talið er að flestir
kratarnir i Reykjaneskjördæmi,
sterkasta vígi krata á landinu,
muni leggjast gegn slíkri tillögu.
Jafnframt er vitað um andstöðu
ákveðinna þingmanna flokksins við
að hróflað verði við nafni flokks-
ins. „Stjórnmálaflokkur á að vinna
sér fylgi og traust með orðum
sínum og verkum, en ekki með
breyttum umbúðum um sama inni-
hald,“ sagði einn þingmaður flokks-
ins við mig. Þó er búist við því að
slagur þar um geti orðið tvísýnn,
því Birting og líkast til einnig Nýr
vettvangur munu gera slíka nafn-
breytingu að skilyrði fyrir inn-
göngu.
Ekki er talið útilokað að Ólafur
Ragnar Grímsson hugsi sér til
hreyfings yfir í slíkan flokk og þá
væntanlega taka með sér það
stuðningsmannalið sitt, sem enn
verður eftir í Alþýðubandalaginu
verði hann settur af sem formaður.
Viðmælendur mínir telja útilokað
að hann gengi til liðs við Alþýðu-
flokkinn að óbreyttum formerkjum.
Það á jafnt við um viðmælendur
úr röðum alþýðuflokksmanna sem
alþýðubandalagsmanna.
Rætt er um að hann myndi líta
þannig á, að með nafnbreytingunni
eða viðaukanum Jafnaðarmanna-
flokkur íslands gæti hann fremur
rökstutt að sú breiðfylking jafnað-
armanna sem þeir A-flokkafor-
menn hafa boðað, væri að verða
að veruleika. Loks er rætt um líkur
á því að Nýr vettvangur gangi til
liðs við breiðari og opnari Alþýðu-
flokk, undir nýju Jafnaðarmanna-
heiti.
Nú kunna einhverjir að spyija
hvort stuðningslið Ólafs Ragnars,
félagar í Birtingu og Nýr vettvang-
ur, yrði boðið velkomið sem félagar
í nýjan Alþýðuflokk — Jafnaðar-
mannaflokk Islands. Ákveðnir
þingmenn Alþýðuflokksins telja
góðar líkur á því og benda á að
nýjum félögum hafi einatt verið vel
tekið í Alþýðuflokknum. Benda
þeir sérstaklega á pólitíska fortíð
núverandi formanns Alþýðuflokks-
ins, Jóns Baldvins Hannibalssonar.
Þeir segja að fyrrum vera hans í
öðrum stjórnmálaflokkum hafi ekki
staðið honum fyrir þrifum í valda-
klifri hans í Alþýðuflokknum. Sömu
sögu sé raunar að segja um for-
mann framkvæmdastjómar flokksins
nú, Guðmund Einarsson, sem er
fyrrum þingmaður Bandalags jafn-
aðarmanna. Svo var að skilja af
viðmælendum mínum úr krataröð-
um, að þeir myndu varla eiga í
erfiðleikum með að starfa við hlið
þess fólks sem við nafnbreytinguna
gengi til liðs við Alþýðuflokkinn —
með einni undantekningu þó: Eng-
inn virtist geta staðsett Ólaf Ragn-
ar Grímsson í valdamynstri slíks
flokks, eða þá að menn sögðu að
ótímabært væri með öllu að ræða
aðild núverandi formanns Alþýðu-
bandalagsins að Alþýðuflokki, þó
undir nýjum formerkjum yrði.
Þeir kratar sem eru því fylgjandi
að orðið verði við kröfunni um nafn-
breytingu, segja að það væri mikil
pólitísk skamm- og þröngsýni að
hafna möguleikanum á stækkun
Alþýðuflokksins og því að ná til sín
megninu af óánægju- og jaðarfylgi
Alþýðubandalagsins. Með því að
opna fyrir slíkan möguleika og taka
nýjum liðsmönnum opnum örmum
eigi Alþýðuflokkurinn möguleika á
því að verða það sem margan
kratann hefur fengi dreymt um:
valkostur á vinstri væng stjórnmál-
anna — öflugur jafnaðarmanna-
flokkur, sem myndi að þeirra mati
hafa það í för með sér að Alþýðu-
bandalagið einangraðist sem smá-
flokkur lengst til vinstri í litrófi
íslenskra stjórnmála, og ætti sér
afar takamarkaða stækkunar-
möguleika.
. Þessir kratar meta fylgi flokks-
ins þannig nú, þegar tillit er tekið
til sambræðsluframboða og hreinna
A-lista að ýmist megi rökstyðja að
flokkurinn hafi á Iandsmælikvarða
fengið 16,3% fylgi eða 17,5%, eftir
því hvernig fylgi Nýs vettvangs í
Reykjavík er metið. Telja þeir að
þetta staðfesti að Alþýðuflokkurinn
hafi fest sig í sessi hvað fylgi varð-
ar og liinar miklu sveiflur í fylgi
hans heyri sögunni til.
Jafnframt eru þessir kratar
þeirrar skoðunar að fylgi það, sem
Nýr vettvangur fékk í kosningun-
um um síðustu helgi, sé þeim hag-
kvæmt. Benda þeir á að ef fylgi
Nýs vettvangs hefði orðið í sam-
ræmi við björtustu vonir frambjóð-
enda hans og hann fengið kjörna
allt að fimm fulltrúa, hefði allt
annar pólitískur raunveruleiki blas-
að við eftir kosningarnar. Þeir telja
að þar með hefði orðið til nýtt afl
hér í Reykjavík — stjórnmálaafl
sem ekki hefði beðið með yfirlýs-
ingar í þá veru að þetta nýja afl
ætti heiðurinrj af árangrinum, en
I '
ekki Alþýðuflokkurinn. Þá hefði
verið viðbúið, að Nýr vettvangur,
með Ólaf Ragnar Grímsson og hans
stuðningsmenn í broddi fylkingar,
byði upp á samninga við Alþýðu-
flokkinn um áframhaldið á jafnrétt-
isgrundvelli.
Kratarnir telja því að með fram-
boði Nýs vettvangs hafi náðst sá
árangur að Alþýðubandalagið í
Reykjavík féll úr því að vera 20%
borgarstjórnarflokkur í það að vera
8,4% borgarfulltrúi, og þar með
smáflokkur. Á sama tíma eigi Al-
þýðuflokkurinn aðild að 15% borg-
arstjórnarflokki Nýs vettvangs.
Meira að segja telja þeir kratar sem
túlka niðurstöðurnar á þennan hátt
næsta tryggt að báðir borgarfull-
trúar Nýs vettvangs, þær Ólína
Þorvarðardóttir og Kristín Á. Ól-
afsdóttir, verði gengnar í Alþýðu-
flokkinn fyrir flokksþingið í haust.
Kratarnir telja að með aðild sinni
að Nýjum vettvangi hafi þeir tekið
þátt í því að byggja brú fyrir
óánægða alþýðubandalagsmenn
yfir til Alþýðuflokksins. Þeir segja
að hér sé um einstefnubrú að ræða
og engin leið eftir henni liggi til
baka. Blóðbaðið í Alþýðubandalag-
inu sé hafið, þótt ekki verði sagt
fyrir um hvernig því ljúki á lands-
fundi flokksins sem líkast til verði
í haust. Fari svo að Ólafur Ragnar
og hans stuðningsmenn verði undir
á þeim fundi, eigi þeir enga aðra
leið færa, en yfir þessa sömu brú.
Þessir kratar láta ekki þar við
sitja, heldur rifja upp sameiginlega
fundaherferð þeirra Jóns Baldvins
og Ólafs Ragnars á sínum tíma,
undir slagorðinu „Á rauðu ljósi“,
sem var ekki svo lítið í sviðsljósinu
í ársbyijun 1989. Fyrir þann tíma
hafi verið fátt um kærleika milli
Alþýðuflokks og Alþýðubandalags,
sem á fyrstu formannsárum Jóns
Baldvins hafi skilgreint hann sem
mikinn hægri krata og flokkinn
sem hálfgildings hægri flokk.
Halda þeir því fram að fundaher-
ferðin '„Á rauðu ljósi“ hafi lagt
grunninn að því að óánægðir al-
þýðubandalagsmenn, sem hafi ver-
ið að undirbúa brottför sína úr
flokknum, hafi komið auga á raun-
verulegan valkost, breiðfylkingu
jafnaðarmanna.
Alþýðubandalagsmenn heillast
ekki mjög af svona söguskýringum
og segja einungis að ef þær séu
réttar, hafi aðför Alþýðuflokksins
og formanns hans að Álþýðubanda-
laginu og tilvist þess hafist miklum
mun fyrr en þeir hafi nokkurn tíma
gert sér í hugarlund. Raunar segja
þeir einnig að Ólafur Ragnar hafi
upp á sitt eindæmi og án samráðs
við nokkurn í Alþýðubandalaginu
ákveðið þátttöku sína í þessari „al-
gjörlega misheppnuðu fundaher-
ferð“.
Kristín Á. Ólafsdóttir, borgar-
fulltrúi Nýs vettvangs og fyrrum
borgarfulltrúi Alþýðubandalagsins,
sagði sig nýverið úr Alþýðubanda-
lagsfélagi Reykjavíkur. Hún segir
um breiðfylkingu jafnaðarmanna
og framtíðarmöguleika hennar:
„Eg lít ekki þannig á að úrslitin
varðandi sameiginlegu framboðin
þýði það að ekkert sé framundan
annað en gamla fjórflokkakerfið.
Fólk um land allt þarf að ræða hið
fyrsta möguleikann á stofnun nýs
flokks sem verði breiðfylking jafn-
aðarmanna.
Staða Ólafs Ragnars er vissulega
mjög flókin í Alþýðubandalaginu.
Ég tel að hann verði að gera upp