Morgunblaðið - 10.07.1990, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚLÍ 1990
Berjumst gegn
áfengisvoðanum
eftirÁrna
Gunnlaugsson
Þegar rætt er og ritað um aukinn
fíkniefnavanda hér á landi, vaxandi
ofbeldi og annan ófarnað af völdum
vímuefna vill það oft gleymast eða
látið hjá líða að minnast sérstaklega
á þann þáttinn, sem þar er hvað
þyngstur á metunum og oftast frum-
orsök ógæfunnar, en það er áfengis-
neyslan. - Með gildum rökum má
fullyrða, að alkohoiið sé það fíkni-
efni, sem er versti vágesturinn í þeim
skilningi, að það er útbreiddast allra
eiturlyfja, veldur mestum skaða, er
helsti sjúkdómsvaldurinn og eitt
hættulegasta vímuefnið, einkum
vegna þess, að það er ekki bannað
eins og önnur fíkniefni. Samkvæmt
rannsóknum er áfengið nær undan-
tekningalaust kveikjan að neyslu
annarra eiturlyfja og margvísleg af-
brot má oft rekja til áfengisdrykkju.
Þánnig er talið, að ofbeldisglæpir í
Reykjavík tengist áfengisneyslu í
90% tilvika, en það kom fram í er-
indi, sem formaður Lögreglufélags
Reykjavíkur hélt um þessi mál á sl.
ári.
Þessar staðreyndir um háskann,
sem af áfenginu getur leitt, styðja
meðal annars rannsóknir, sem fram
hafa farið erlendis. Þannig segir t.d.
í skýrslu, sem heilbrigðisráðuneyti
Bandaríkjanna lét frá sér fara og
skýrt var frá í Mbl. 27. jan. sl., að
„ef menn í alvöru vildu berjast
gegn fíkniefnaneyslu yrði herferð-
in fyrst og fremst að beinast gegn
áfengisneyslunni".
Skipulega unnið að
útbreiðslu áfengis
A meðan menn víða erlendis halda
vöku sinni í baráttunni gegn áfengis-
neyslunni og þar eru gerðar ráðstaf-
anir til að koma til móts við þær
óskir alþjóðaheilbrigðisstofnunarinn-
ar að draga úr áfengisneyslu um 25%
fram til ársins 2000 gerist sú sorg-
lega þróun og afturför hér á landi,
að skipulega virðist unnið að út-
breiðslu áfengis.
Þannig hefur útsölustöðum ÁTVR
verið fjölgað að undanförnu, opinber
drykkjusamkvæmi haldin í vaxandi
mæli og drykkjukrár spretta upp eins
og gorkúlur um allt land. Það segir
t.d. sína sögu, að í mínum heimabæ
eru nú auk áfengisútsölu opnar þijár
drykkjukrár í næsta nágrenni við
svæði þar sem áður voru allt 10 til
12 matvöruverslanir, þegar flest var.
Nú er engin matvörubúð á þessu
svæði, sem er í hjarta bæjarins. —
En sterkasta vopnið við að útbreiða
áfengið meðal landsmanna er þó sú
óheillaákvörðun meirihluta alþingis-
manna að leyfa sölu á áfengum bjór.
Bjórinn var samþykktur á Al-
þingi, þótt öllum þar átti að vera
ljost, að ástandið í áfengismálum
mundi stórversna við afnám bjór-
bannsins. Þannig jókst áfengisneysl-
an milli ára um 23% á árinu 1989.
Og sé litið á fyrsta ársfjórðung þessa
árs og sama tímabil 1988, þegar
ekki var hafin sala á áfengum bjór,
er aukningin 15% á áfengissölu
ÁTVR. Það virðist ráðamönnum ekki
hafa verið nógu mikil aukning, því
að aftur hefur verið opnað fyrir bjór-
sölu á Keflavíkurflugvelli.
Einkum er það alvarlegt, hversu
áfengisdrykkja ungmenna hefur
aukist. Unglingar drekka nú bæði
oftar og meira í hvert sinn eftir að
bjórinn var leyfður. Þetta kemur
fram í niðurstöðum kannana, sem
gerðar voru á áfengisneyslu fyrir og
eftir tilkomu bjórsins og frá var skýrt
í MBL. 23. maí sl. Þá er það sam-
dóma álit þeirra, sem reyna að hjálpa
þeim, sem áfengið hefur yfirbugað,
að eftir að bjórsalan hófst hafi marg-
ir fyrrverandi drykkjumenn hrasað á
nÝ og nýjnnl fónarlömbum áfengis
fjölgað verulega. Einkum er áber-
andi, hve hlutfall kvenna í hópi þessa
ógæfufólks hefur hækkað upp á
síðkastið eins og fram kemur í við-
tali við Jóhönnu Stefánsdóttur, hjúk-
runarframkvæmdastjóra á áfengis-
deildum ríkisspítalanna, sbr. Mbl. 27.
apríl sl. og nýlegt viðtal í blaðinu
Regin, sem templarar gefa út.
Ennfremur hefur það sannast, sem
spáð var, að bjórinn hefur reynst
verða viðbót við annað áfengi og
meira drukkið af sterkari drykkjum
en áður, sbr. Mbl. 23. maí sl.
Bjórþingmenn eiga sök á
auknum áfengisvanda
Á þessari óheillaþróun í áfengis-
og öðrum fíkniefnamálum eiga þeir
stærstu sökina þingmennirnir, sem
samþykktu bjórinn og létu allar við-
varanir sérfróðra manna og annarra
um hætturnar af bjórnum, sem vind
um eyrun þjóta. Þar stóðu saman í
forystu formenn stærstu flokkanna,
Þorsteinn, Steingrímur og Jón Bald-
vin og notuðu heilbrigðisráðherrann
sem málpípu fyrir sig. Það er dapur-
legt.hversu hugsunarháttur sumra
stjórnmálamanna virðist ánetjast
fast dýrkun áfengis.
Talið er, að eigin löngun sumra
þingmanna í bjórin og von um fleiri
atkvæði kjósenda með stuðningi við
bjórmálið hafi ráðið miklu um örlög
þe'ss. Þó réð það úrslitum um sigur
bjórliðsins, að nokkir þingmenn, sem
á árum áður höfðu manndóm til að
standa gegn bjórsölu og ásælni
gróðaaflanna snerust nú á sveif með
málstað Bakkusar.
YflWMflB
Lofíkældar
dieselrafsföðvar
fyrir verktaka, bændur, sumarhúsaeigendur og
útgerðarmenn. Eigum á lager margar stærðir frá 2000 w
til 5500 w.
Sala - Ráðgjöf - Þjónusta.
SKÚTUVOGUR 12A ■ 124 REYKJAVÍK
S:82530
Árni Gunnlaugsson
„Bjórinn var samþykkt-
ur á Alþingi, þótt öllum
þar ætti að vera ljóst,
að ástandið í áfengis-
málum mundi stór-
versna við afhám bjór-
bannsins. Þannigjókst
áfengisneyslan milli ára
um 23% á árinu 1989.
Og sé litið á fyrsta árs-
flórðung þessa árs og
sama tímabil 1988, þeg-
ar ekki var hafin sala á
áfengum bjór, er aukn-
ingin 15% á áfengissölu
ÁTVR.“
Ástæða er til að spyrja: Láta kjós-
endur bjórþingmanna sig engu varða
hvernig farið var með umboð þeirra
í einu mesta alvörumáli þjóðarinnar?
Þar verður hver að svara fyrir sig.
Vonandi verða þeir margir, sem geta
tekið undir það sem trúarleiðtoginn
Einar J. Gíslason sagði við útvarps-
messsu um þessi mál. Þar var engin
hálfvelgja á afstöðu, eins og því mið-
ur stundum vill einkenna málflutning
sumra kirkjunnar þjóna, þegar
áfengismálin eru annars vegar. Einar
lýsti því, sem hinu alvarlegasta
skemmdarverki gagnvart þjóðinni að
leyfa bjórinn og sagðist skammast
sín fyrir að hafa kosið á þing þá
menn, sem að því stóðu.
Bjórandstæðingar ættu ekki að
hika við að sýna þeim þingmönnum,
sem leyfðu bjórsöluna, vantraust í
næstu kosningum og kjósa þá ekki
aftur. Nái bjórþingmenn endurkjöri
eru sumir þeirra í krafti trúar á
fijálshyggjuna vísir til að halda
áfram á sömu braut, t.d. leyfa sölu
áfenga bjórsins í matvöruverslunum,
eins og kaupmenn hafa óskað eftir,
og hafa vínbúðir opnar á laugardög-
um, eins og áróðursmaður DV í
vínmálum, S.H., hefur mælst til.
Sem kjósandi í Reykjaneskjör-
dæmi vil ég nota tækifærið og þakka
þeim Geir Gunnarssyni, Karli Stein-
ari Guðnasyni og Hreggvið Jónssyni
GLUGGAVIFTUR - VEGGVIFTUR
BORÐVIFTUR - LOFTVIFTUR
Ensk og Fiollensk gæðavara.
Veitum tæknilega ráðgjöf við
val á loftræsiviftum.
Það borgar sig að
nota það besta.
Þekking Reynsla Þjónusta
{FALKINN
SUÐURLANDSBRAUT 8 SlMI 84670
ssindala Vent-Axta
LOFTRÆSIVIFTUR
ábyrga og skelegga baráttu á Al-
þingi gégn bjórnum. Aðrir þingmenn
sama kjördæmis studdu allir bjórinn
og skora ég á bindindismenn og aðra
bjórandstæðinga að hafna þeim í
næstu kosningum. Þeir eru ekki
trausts okkar verðir.
Öfugmæli um áfengið
í dálkum Velvakanda Mbl. 28.
júní sl. birtist áróðursgrein eftir ein-
hvern Einar Guðmundsson með yfir-
skriftinni: „Vínið er uppspretta gleði
og menningar." Þar lofar höfundur
áfengið, er með fúkyrði í garð stúku-
manna og telur menninguna þrífast
best, þar sem musteri Bakkusar eru
flest. Nú vill svo til, að þrem dögum
síðar var lesin í Ríkisútvarpinu frétt
um það, að kvöldið og nóttina áður
hafi verið svo mikil ölvun í Reykja-
vik og annríki af hennar völdum, að
lögreglumenn sögðust ekki muna
eftir öðru eins. Varla hefur vínið
verið uppspretta eftirsóttrar gleði
fyrir hina fjölmörgu, sem lögreglan
þurfti þá að hafa afskipti af.
Já, þau eru mörg öfugmælin, sem
sögð hafa verið um áfengið. Oftast
liggja rætur þeirra í sjálfsblekking-
unni. Þeir, sem ekki treysta á með-
fæddan persónuleika í umgengni við
sjálfan sig og aðra eða lenda í sálar-
kreppu leita oft á náðir áfengis í
„gleðileit". En er það ekki yfirleitt
fölsk gleði, sem menn þá upplifa og
skilur oftar eftir sár, leiðindi og von-
brigði en þá ánægju, sem eftir vai'
sóst? Sönn lísfgleði fæst aldrei með
neysiu eiturlyfja, hvort þau heita
áfengi eða eitthvað annað. Það segja
þeir, sem reynt hafa og best þekkja.
Hin mikli efna- og lífeðlisfræðing-
ur Bunge lýsti þannig áhrifum áfeng-
is:
„Áfengi gerir manninn ónæman
og ómóttækilegan fyrir unaðs-
semdum lifsins. Það gerir mann-
inn sljóan bæði líkamlega og and-
lega. Þessi einföldu sannindi stað-
festa, að áfengið er fyrst og fremst
lyf blekkinganna.
Og svo leyfir nefndur dálkahöf-
undur sér að fara með þá fásinnu,
að hámenning og andagift þrífist
best á áfenginu. Tií að hrekja þau
öfugmæli læt ég nægja að vísa til
orða eins mesta hugsuðar fyrr og
síðar, stórskáldsins Goethe, sem
hafði sína sorglegu reynslu af áfeng-
inu. Árið 1780 sagði hann: „Ef ég
gæti rekið áfengið burt úr heiminum,
þá væri ég sæll. Ég drekk sem stend-
ur ekkert af víni og fer daglega fram
í skarpskyggni og vinnuþrekí."
Og enn hallast á málístað E.G.
þegar hann vitnar til Parísar víninu
til framdráttar. Finnst honum og
öðrum aðdáendum Bakkusar það
virkilega eftirsóknarvert, ef helming-
ur sjúkrarúma hér á landi væri bund-
inn sjúkdómum, sem rekja mætti
beint til áfengisdrykkju, eins og talið
er vera í Frakklandi? Veit hann ekki,
að „drykkjusýkin er mesta og alvar-
legasta þjóðfélagsvandamálið hjá
Frökkum", svo vísað sé beint í orð
Frakklandsforseta fyrir nokkrum
árum, þegar hann var að hvetja til
baráttu gegn áfengisvoðanum þar í
Iandi.
Bindindi er happasælast
Stundum er talað um, að það eigi
að kenna ungu fólki að umgangast
áfengi og rétt sé að hafa vín á boð-
stólum á heimilum. Virðist fyrr-
nefndur E.G. vilja, að skólakerfið
hafi „vínmenningu á námsskrá".
Kannski það verði næsta verkefni
bjórliðsins á Alþingi að koma því í
framkvæmd.
En hver ætli yrði útkoman, ef for-
eldrar fá það verkefni að kenna börn-
um sínum að drekka áfengi? Við
höfum niðurstöður rannsókna frá
Svíþjóð til að svara því. Þær leiða í
ljós, að af þeim unglingum, sem
sögðu að þeim væri boðið áfengi
heima er rúmlega helmingur stór-
neytendur. Ef af þeim, sem aldrei
var boðið áfengi heima, hafna 65%
áfengi og 10% eru stórneytendur.
Má því ljóst vera, að fyrir þá, sem
vilja eða telja sig hafa hag af sem
mestri áfengisdrykkju, er ráðið að
taka upp slíka „heimakennslu í
vínmenningu“.
En fyrir þá, sem vilja draga úr
áfengisneyslu og hlífa börnum sínum
fyrir þeirri ógæfu að verða áfengi
eða öðrum fíkniefnum að bráð, er
auðvitað besta ráðið að sýna þeim
gott fordæmi og að kenna þeim að
njóta lífsins án áfengis og annarra
vímugjafa. „Gott fordæmi er betra