Morgunblaðið - 20.07.1990, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. JÚLl 1990
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. JÚLÍ 1990
21

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 1000 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 90 kr. eintakið.
Bandaríkjamenn
taka upp nýja stefiiu
gagnvart Víetnam
James Baker, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, gaf
óvænta yfirlýsingu í París á
miðvikudag, þegar hann
skýrði frá því að Bandaríkja-
stjóm væri reiðubúin að hefja
viðræður við Víetnamstjórn
um leiðir til að tryggja frið í
Kambódíu. Yfirlýsingin hefur
bein áhrif á þróun mála í hinni
stríðsþjáðu Kambódíu, þar
sem víetnamskt herlið var til
skamms tíma í átökum við
Rauðu khmerana, arftaka Pols
Pots og félaga hans sem stóðu
að markvissri útrýmingu á
Kambódíumönnum fyrir fáein-
um árum.
Víetnamar réðust inn í
Kambódíu í árslok 1978 og
hernámu landið. Sovétmenn
stóðu á bakvið innrásina með
sama hætti og þeir studdu
stríð kommúnistastjómarinn-
ar í Hanoi gegn Suður-
Víetnömum og Bandaríkja-
mönnum er lyktaði með upp-
gjöf og brottför bandaríska
hersins frá Saigon 1975.
Kínverjar hafa staðið með
þeim í Kambódíu er hafa bar-
ist við Víetnama en sá hópur
er sundurleitur og í honum eru
meðal annars arftakar Rauðu
khmeranna. Bandaríkjamenn
hafa hingað til staðið við hlið
Kínverja gegn Víetnömum. Á
sínum tíma settu Kínveijar
þrjú skilyrði fyrir því, að þeir
gætu tekið upp eðlilegt sam-
band við Sovétmenn og var
eitt þeirra, að látið yrði af
sovéskum stuðningi við Víet-
nama í Kambódíu. Qian Qic-
hen, utanríkisráðherra Kína,
heimsótti Moskvu í desember
1988 og var það fyrsta ferð
svo háttsetts kínversks emb-
ættismanns til Sovétríkjanna
í rúm 30 ár. Var þá þegar
ljóst, að Sovétmenn voru tekn-
ir að breyta afstöðu sinni til
hernaðar Víetnama í
Kambódíu; víetnamski herinn
hvarf úr landinu í september
1989.
Kínveijar og Víetnamar
sækjast báðir eftir að hafa
Kambódíu á áhrifasvæði sínu.
Bandaríkjamenn hafa hingað
til neitað að ræða við Víet-
nama um Kambódíumálið.
Fyrir þessari afstöðu hafa í
senn verið heimspólitískar
ástæður, er tengjast deilum
Kínveija og Sovétmanna, og
bandarísk einangrunarstefna
gagnvart kommúnistastjórn-
inni í Víetnam, sem á rætur
að rekja til blóðugra lykta
Víetnamstríðsins. Nú hefur
Bandaríkjastjórn hins vegar
skýrt víetnömskum stjórnvöld-
um fra því að hún sé reiðubú-
in að koma samskiptum sínum
við Víetnam í eðlilegt horf í
tengslum við víðtækt sam-
komulag um framtíð
Kambódiu.
Deilan um yfirráð í
Kambódíu er ákaflega flókin
og þar skipast fylkingar með
þeim hætti, að ógjörningur er
fyrir aðra en sprenglærða sér-
fræðinga að komast til botns
í því. Línurnar í samskiptum
stjórnvalda í Bandaríkjunum
og Víetnam eru hins vegar
skýrari, því að þau hafa alls
ekki verið nein. Sovétmenn
hafa ekki lengur nokkra burði
til þess að veita ríkisstjóm
Víetnams þá aðstoð sem hún
þarf, frekar en þeir geta stutt
við bakið á einræðisherrunum
á Kúbu og í Eþíópíu.
Sigur kommúnista í Víet-
nam kallaði jafnvel meiri
hörmungar yfir stóran hluta
þjóðarinnar en hin grimmilegu
styijaldarátök. Víetnamar
hafa eftir öllum leiðum reynt
að losna undan hinni komm-
únísku áþján og leitað eftir
búsetu í hinum fjarlægustu
löndum eins og við Islendingar
höfum kynnst. Þúsundir Víet-
nama hafa verið neyddir til
að stunda einskonar þrælkun-
arvinnu í Sovétríkjunum og
hefur að hluta að minnsta
kosti verið litið á vinnuframlag
þeirra sem greiðslu á
stríðsskuldum. Enn eru gífur-
leg vandamál óleyst vegna
bátafólksins svokallaða frá
Víetnam, sem býr við mikla
óvissu og erfið skilyrði.
Það er ekki lengur við
Bandaríkjamenn að sakast,
þegar litið er yfir blóðvellina
í næsta nágrenni Víetnams.
Ný stefna Bandaríkjastjómar
skapar hins vegar nýjar for-
sendur. Fyrir Víetnama skiptir
mestu að ítök kommúnista
hverfi í landi þeirra og hinir
stríðsóðu valdamenn þess
verði knúnir til að draga sig
í hlé.
Bréf Harðar Einarssonar til forsætisráðherra:
„Háttsemi fj ármálaráðherra ekki hægt
að telja annað en hreina valdníðslu“
HÉR á eftir birtast bréf, sem Hörður Einarsson, fyrrverandi stjórnar-
formaður Arnarflugs, hefur ritað forsætisráðherra og fjármálaráð-
herra. Enniremur hefiir Hörður sent blaðinu til birtingar samþykkt
ríkisstjórnarinnar um Arnarflugsmálið frá 17. mars 1989:
„Með samningi sínum um „þjóðarþotuna", sem ekki er einu sinni hægt að kalla sölu, stórskaðaði ráðherr-
ann ekki einungis Arnarflug, heldur einnig hagsmuni ríkissjóðs með því að taka allt of lágu kauptil-
boði,“ segir Hörður Einarsson m.a. í bréfi sínu.
Reykjavík, 19. júlí, 1990.
Hr. Ólafur Ragnar Grímsson
fjármálaráðherra.
Fjármálaráðuneytinu.
Arnarhvoli v/Lindargötu,
Reykjavík.
Hjálagt Sendi ég yður ljósrit af
bréfi, sem ég hefí í dag sent forsæt-
isráðherra, en þar er borin fram
formleg og skrifleg kvörtun undan
embættisfærslu yðar (valdníðslu) í
málum, er varða Arnarflug.
Jafiiíiramt leyfi ég mér að
leggja til, að þér boðið nú þegar
i stað til blaðamannafundar, þar
sem þér hafíð til sýnis fyrir fjöl-
miðla og þar með þjóðina í heild
„staðgreiðsluna“, sem þér fenguð
í hendur fyrir „þjóðarþotuna"
svonefndu í byrjun þessa árs.
Vegna opinberrar umræðu um
mál þessi sendi ég forsætisráðherra
og fjölmiðlum afrit bréfs þess.
Hörður Einarsson.
Reykjavík, 19. júlí, 1990.
Hr. Steingrímur Hermannsson
forsætisráðherra.
Forsætisráðuneytinu.
Stjórnarráðshúsinu v/Lækjar-
torg, Reykjavík.
I ávarpi mínu á aðalfundi Arnar-
flugs hinn 17. júlí sl. komst ég að
orði á eftirfarandi hátt um sam-
skipti ríkissjóðs og Arnarflugs:
„Á síðasta aðalfundi félagsins
vék ég að því, að þá nokkru áður,
17. marz 1989, hefði ríkisstjórnin
samþykkt að fella niður eða breyta
í víkjandi lán 150 millj. kr. af skuld-
um félagsins við ríkissjóð og lét í
Ijós þakkir féiagsins fyrir þessa
afgreiðslu á málefnum þess, enda
datt engum okkar þá annað í hug
en full einlægni hefði búið að baki
samhljóða samþykkt ríkisstjórnar-
innar og formlegum frágangi máls-
ins yrði lokið með skjótum og eðli-
legum hætti.
Þetta virðist hafa verið nokkur
misskilningur, því að nú nákvæm-
lega 16 mánuðum eftir samþykkt
ríkisstjórnarinnar er málinu enn
ólokið þrátt fyrir margítrekaðar
óskir Amarflugs um frágang þess.
Fjármálaráðherrann hefur setzt á
málið. Nákvæmlega hið sama gildir
um uppgjör milli Arnarflugs og
ríkissjóðs vegna sölu á TF-VLT,
„þjóðarþotunni" svonefndu, sem
fjármálaráðherrann seldi með mikl-
um lúðrablæstri „gegn stað-
greiðslu“ á fyrstu dögum þessa árs,
á sömu dögum og hann lét starfs-
menn sína standa í samningavið-
ræðum við aðila, er vildu kaupa
vélina til notkunar fyrir Arnarflug
og á mun betra verði en fjármála-
ráðherranum þóknaðist að selja
hana öðrum. Lengst af þeim tíma,
sem síðan er liðinn, hefur vélin stað-
ið aðgerðalaus á Keflavíkurflugvelli
fjármálaráðherranum og öðrum til
augnayndis, og eitthvað hefur víst
lítið komið inn af „staðgreiðslunni"
allan þennan tíma.
Þetta háttalag fjármálaráðherra
gagnvart Amarflugi hefur valdið
félaginu miklu og óbætanlegu tjóni,
beinu og óbeinu. Það, sem í dag
er alvarlegast við það að fá ekki
komið á hreint málum á milli Arnar-
flugs og ríkissjóðs er, að efnahagur
félagsins skv. formlegu endurskoð-
endauppgjöri er um 300 millj. kr.
lakari en hann á að vera í reynd-
inni. Þetta skiptir miklu máli, sér-
staklega fyrir þá aðila, er vilja
ganga til liðs við félagið með hluta-
fjárframlögum, en hika við með svo
háa upphæð ófrágengna. Ég beini
því mjög alvarlega til fjármálaráð-
herra, að hann í samvinnu við full-
trúa Arnarflugs ljúki nú án frekari
tafar uppgjöri á þessum málum
milli ríkissjóðs og félagsins. Jafn-
■framt beini ég því jafnalvarlega til
forsætisráðherra, að hann fylgi því
nú eftir af einurð, að samþykktum
ríkisstjórnarinnar sé ekki stungið
undir stól og, að mál þessi verði
nú afgreidd í heild með viðunandi
hætti, fyrir Arnarflug eins og marg-
búið er að lýsa yfir, að til standi
að gera.“
Daginn eftir aðalfund Arnarflugs
kallaði fjármálaráðherra saman
blaðamannafund, þar sem hann enn
einu sinni vék sér undan kjarna
málsins og reyndi að þyrla upp
moldviðri út af óskyldum hlutum.
Eftir ótalmörg samtöl við yður
um þessi mál og samtöl yðar og
annarra aðila við fjármálaráðherra
um frágang umræddra mála, allt
án annars árangurs en sífelldra
svara hans á þá leið, að hann ætli
sér að sjálfsögðu að standa við fyr-
irheit ríkisstjórnarinnar og sé að
láta vinna að frágangi málsins, sé
ég mig nú til þess knúinn sem hlut-
hafi í Arnarflugi og fyrrum stjórn-
armaður að kvarta skriflega við
yður undan embættisfærslu fjár-
málaráðherra í málum, er varða
Arnarflug, en háttsemi hans allá
er ekki unnt að telja annað en
hreina valdníðslu.
Fjármálaráðherra ber það nú fyr-
ir sig, að hann hafi vantað gögn
frá Arnarflugi til þess að geta fylgt
eftir 16 mánaða gamalli samþykkt
ríkisstjórnarinnar frá 17. marz
1989. Allt er þetta fyrirsláttur í því
skyni að drepa málinu á dreif.
Framangreind samþykkt ríkis-
stjórnarinnar um niðurfellingu eða
breytingu í víkjandi lán á 150 millj.
kr. af ríkissjóðsskuldum var alger-
lega skilorðslaus og alls óviðkom-
andi framtíðarrekstri Arnarflugs.
Þetta ber samþykktin sjálf með
sér, en í henni segir eftir að gerð
hefur verið grein fyrir því, sem
ríkisstjórnin vildi gera í málefnum
Arnarflugs:
„Það er skoðun stjórnarinnar
að það sé síðan hlutverk þeirra
aðila sem leggja, ef til kemur,
nýtt fé inn í fyrirtækið að meta
hvort viðunandi endurfjármögn-
un náist fi-am með þessuin hætti
og hvort um nægjanlega traustan
rekstrargrundvöll verði að
ræða.“
Á grundvelli þessa tilvitnaða
ákvæðis í samþykkt ríkisstjórnar-
innar hafa stjórnendur Arnarflugs
talið, að út af fyrir sig séu engar
frekari áætlanir um endurfjár-
mögnun eða rekstur félagsins nauð-
synlegar til þess að staðið verði við
samþykkt ríkisstjórnarinnar, miklu
frekar séu efndir á henni for-
senda framhaldsaðgerða í mál-
efnum félagsins. Meðal annars
hefur verið af hálfu erlendra sam-
starfs- og viðskiptaaðila Arnarflugs
verið á því byggt, að við samþykkt
ríkisstjórnarinnar yrði staðið sam-
kvæmt hljóðan hennar, en ekki
síðar bætt við nýjum skilyrðum.
Þrátt fyrir þettá hefur fjármála-
ráðherra fengið í hendur bæði frá
Arnarflugi og m.a. aðila, er hefur
viljað leggja fram hlutafé til fyrir-
tækisins, öll þau gögn, sem hann
kvartar nú undan að hafa ekki feng-
ið.
Þar sem ég tel, að enginn þurfi,
þ. á m. ekki heldur þér, herra for-
sætisráðherra, að velkjast lengur í
vafa um það, að fjármálaráðherr-
ann ætli sér áfram að sitja á foálinu
og hunza samhljóða samþykkt ríkis-
stjórnar yðar, fer ég fram á það
sem hluthafi og fyrrum stjórnar-
maður í Arnarflugi, að þér lýsið
því nú tafarlaust yfir, að þér
munið sjálfur sjá til þess, að
margumræddri samþykkt ríkis-
sfjórnarinnar verði hrint í fram-
kvæmd, en látið málið ekki áfram
vera í höndum utanþingsráð-
herra, sem enginn hefúr einu
sinni kpsið á þing. Þó að þessi
ráðherra lýsi því nú enn einu sinni
yfir, að hann ætli sér að standa við
samþykkt ríkisstjórnarinnar, getur
ekki nokkur maður tekið á því hið
minnsta mark.
Ein ósannindi fjármálaráðherra á
blaðamannafundi hans voru þau,
að af hálfu Arnarflugs hefði verið
farið fram á miklu hærri skuldanið-
urfellingu en samþykkt ríkisstjórn-
arinnar gerir ráð fyrir og nefndi
hann í því sambandi töluna 300
millj. kr. Hið rétta er, að fjármála-
ráðherra hefur búið til ágreining
við Arnarflug um vaxtaútreikning
(auðvitað aðeins aðferðafræði til
þess að geta enn dregið málið á
langinn), og er hann fyrst og fremst
í því fólginn, að af hálfu Arnarflugs
hefur verið farið fram á það, að
150 millj. kr. skuldarhlutinn verði
látinn hætta að bera vexti frá þeim
degi, er ríkisstjórnin gerði sam-
þykkt sína, en fjármálaráðherrann
er að skemmta sér við að láta reikna
á þennan hltrta skuldarinnar hæztu
dráttai-vexti á meðan hann sjálfur
dregur málið á langinn!
Það vakti sérstaka athygli mína,
að á blaðamannafundi sínum vék
fjármálaráðherrann ekki einu orði
að sölu sinni á „þjóðarþotunni“ svo-
kölluðu í byijun þessa árs, en sú
sala er nú þegar orðin fræg að
endemum. Þá hafnaði fjármál-aráð-
herrann ágætu kauptilboði, sem
gert var í vélina fyrir tilstilli Arnar-
flugs og tók allt of lágu tilboði á
þeirri forsendu, að þar væri um
staðgreiðslusölu að ræða. Þarna
var um enn ein ósannindi fjármála-
ráðherrans að ræða. Með samningi
sínum um „þjóðarþotuna", sem ekki
er einu sinni enn hægt að kalla
sölu, stórskaðaði ráðherrann ekki
einungis Arnarflug, heldur einnig
hagsmuni ríkissjóðs með því að
taka allt of lágu kauptilboði.
Að lokum beini ég því til yðar,
herra forsætisráðherra, að þér beit-
ið yður nú fyrir því af þeirri ein-
urð, sem bersýnilega er nauðsynleg,
að mál milli ríkisstjórnarinnar og
Amarflugs verði nú hið skjótasta
afgreidd með eðlilegurrí og viðun-
andi hætti, eins og margbúið er
að lýsa yfir og fullvissa fyrir-
svarsmenn Arnarflugs um, að
ætlunin sé að gera.
Vegna hinnar opinberru umræðu
um mál þetta mun ég senda fjöl-
miðlum og fjármálaráðherra afrit
af bréfi þessu. Jafnframt sendi ég
yður hér með afrit af bréfi, sem ég
hefi í dag sent fjármálaráðherra.
Virðingarfyllst,
Hörður Einarsson.
Samþykkt ríkisstjórnarinnar
um Arnarflugsmálið, 17. marz
1989
Ríkisstjórnin er reiðubúin til að
beita sér fyrir eftirtöldum aðgerðum
varðandi Arnarflug hf.:
A. Ríkið gefi eftir eða
breyti í víkjandi lán 150
millj. kr. af skuldum Arnar-
flugs hf. við ríkissjóð.
B. Ríkið útvegi Ámarflugi
hf. lán upp að því marki sem
fullnægjandi og aðgengileg
veð væra fyrir, skv. skilyrð-
um Ríkisábyrgðasjóðs eða
Framkvæmdasjóðs.
Að öðra leyti verði skuldir Arnar-
flugs hf. við ríkissjóð gerðar upp
með söluandvirði TF-VLT. Ákvörð-
un þessi er eðli málsins samkvæmt
með þeim fyrirvara að samþykki
Alþingis fáist.
Það er skoðun sljórnarinnar að
það sé síðan hlutverk þeirra aðila
sem leggja, ef til kemur, nýtt fé inn
í fyrirtækið að meta hvort viðun-
andi endurfjármögnun náist fram
með þessum hætti og hvort ■ um
nægjanlega traustan rekstrar-
grandvöll verði að ræða.
Rétt er að undirstrika að hér er
um endanlega afgreiðslu ríkis-
stjórnarinnar að ræða og eigendur
og stjórnendur Arnarflugs hf. geta
á engan hátt reiknað með frekari
fyrirgreiðslu af hálfu stjórnvalda á
grandvelli þessarar afgreiðslu nú ^
eða framvegis.
Hveriir stjórna skerinu?
eftir Egil Jónsson
Það leynir sér ekki að þeim fækk-
ar stöðugt sem taka svari þeirra
sem enn byggja dreifðar byggðir
landsins. Kannski er ekki að undra.
Þar fækkar fólkinu og dýrmætu
atkvæðunum sem leggja völdin í
hendur stjónmálamannanna. Og
víst er um það að á síðari tímum
hefur það reynst gott til að ná fót-
festu á stjómmálabrautinni að veit-
ast sem harkalegast að fólki í sveit-
um landsins. Oskaþáttur þeirrar
umræðu hefur verið að afnema beri
framlög ríkissjóðs til þróunar- og
umbótamála í landbúnaði, en jarð-
ræktar- og búfjárræktarlög leggja
grundvöll að slíku umbótastarfi.
starfi. Einu hefur gilt þótt fjárveit-
ingar til þessara verkefna hafi sem
breyttum aðstæðum minnkað stór-
lega á siðustu árum. Samt hafa
menn staðið á öskrunum yfir þess-
um þróunarframlögum.
En þar kom að Iausnarorðin
fundust. Ákveðið var að endurskoða
jarðræktar- go- búfjárræktarlögin
og þar með skyldi þrætunum ljúks.
Á búnaðarþingi 1989 fóru þessar
fyrirætlanir að skýrast þegar land-
búnaðarráðherra lagði fyrir þingið
drög að framvarpi um jarðræktar-
lög. Segja má að búnaðarþing hafi
hafnað þessum framvarpsdrögum.
Aftur á móti var ákveðið að efna
til auka-búnaðarþings þegar málið
kæmi fyrir Alþingi.
Þegar landbúnaðarráðherra lagði
svo málið fram á Alþingi kom í ljós
að ákvörðunin um auka-búnaðar-
þing var ekki að ófyrirsynju því að
nálega í engu var farið að tillögum
búnaðarþings. Þannig stóðu mál
þegar auka-búnaðarþing kom sam-
an í apríl 1989.
Alþingismenn úr forystusveit
landbúnaðarins sýndu aukaþinginu
mikinn áhuga, þar á meðal forystu-
menn stjónarliðsins í málefnum
Landbúnaðarins.
Jafnframt fundarhöldum á bún-
aðarþingi fóru nú fram viðræður
milli búnaðarþingsfulltrúa og al-
þingismanna þar sem afstaða land-
búnaðarins var skýrð nákvæmlega.
Árangur þessarar umræðu kom
fram við afgreiðslu jarðræktarlag-
anna á Alþingi, og raunar búfjár-
ræktarlaganna einnig, því nú kom
í ljós að á Alþingi var komið sam-
komulag um afgreiðslu þessara
mikilvægu mála sem var í anda
þess sem sjálfstæðismenn á Alþingi
tölUðu fyrir við 1. umræðu á Al-
þingi. Hér er ekki rúm til að rekja
afgreiðslu þessara mála efnislega,
en hún liggur að sjálfsögðu fyrir í
þingskjölum, sem auðvitað er auð-
velt að grípa til ef þörf reynist við
frekari umfjöllun um þessi mál.
Hitt vona ég að frásögn mín hér
að framan skýri á fullnægjandi
hátt að samkomulag var um af-
greiðslu jarðræktarlaganna á Ai-
þingi á vordögum 1989.
Samkomulag um afgreiðslu þýð-
ingarmikilla mála, sérstaklega þeg-
ar þau era umdeild, er mikilvæg
niðurstaða sem þeim, sem fara með
framkvæmdavaldið hveiju sinni,
ber — og raunar verða — að virða
ef vel á að fara.
Þegar síðasta búnaðarþing var
að störfum í mars sl. vora þessi
mál rædd enda lá þá fyrir að við
þær yfirlýsingar, sem gefnar voru
við afgreislu jarðræktarlaganna,
hafði ekki verið staðið. Var nú
brugðið til þess óvenjulega ráðs að
senda formönnum landbúnaðar-
nefnda Alþingis bréf þar sem af-
staða búnaðarþings var skýrð og
ásjár leitað.
Þó að uppgjör á vangoldnum
framlögum fyrir árið 1988 sé full-
komlega óeðlilegt, og að enn hafi
skuldir ríkissjóðs vegna vangold-
inna framlaga fyrir árið 1989 ekki
verið greiddar, era það þó smámun-
ir einir hjá framkvæmd jarðræktar-
laganna á árinu 1990 og er þá kom-
ið að aðaltilefni þessarar greinar.
Segja má að á vordögum hafi
staðfesting fengist á að nýju jarð-
ræktarlögin voru í veigamiklum
atriðum brotin og að samkomulagið
við bændur um framkvæmd lag-
anna var í engu virt. Þetta kom
fram í bréfi frá Búnaðarfélagi Is-
lands til bænda þar sem erindum
þeirra um jarðræktarframlög á
þessu ári var svarað. Svarbréf Bún-
aðarfélagsins byggist á bréfi land-
búnaðarráðherra til búnaðarmála-
stjóra frá 6. apríl sh- og viðræðum
þeirra um framkvæmd jarðræktar-
laganna.
í þessu sambandi er vert að vekja
athygli á að umrætt bréf er mark-
leysa. í jarðræktarlögunum er
hvergi að finna heimildir til að
hegna bændum fyrir að rækta lönd
sín eða vinna að öðram hliðstæðum
umbótum. Þessi hugsunarháttur
hefur reynst þeim þjóðum dýr sem
þannig hafa unnið og það er óvænt
reynsla að Búnaðarfélag íslands,
sem byggir starf sitt á sterkum
þjóðlegum hefðum, skulí taka sér
fyrir hendur að koma þessum úrelta
boðskap á framfæri við íslenska
bændur. Það er líka furðulegt að
hér er verið að gefa fyrirmæli til
næstu ára. Þeir sem nú ráða málum
í landbúnaðarráðuneytinu ættu að
láta sér duga að gefa út fyrirmæli
um þessi mál er ná fram að næstu
kosningum því að ekki hefur hús-
bóndavaldið á þeim bæ farist þann-
ig úr hendi að líklegt sé að haldist
til frambúðar. Til enn frekari
ómerkingar á þessum bréfsnepli vil
ég upplýsa að þær heimildir, sem
gefnar voru til framkvæmda eru,
ekki í neinu samræmi við gildandi
jarðræktarlög.
Hér verð ég að skilja við þátt
landbúnaðrráðuneytisins, enda
gefst áreiðanlega tækifæri til að
fyalla betur um málið síðar og þá í
síðasta lagi þegar Alþingi kemur
saman að nýju. Eg kemst hins veg-
ar ekki hjá því að fara nokkrum
orðum um þátt Búnaðarfélags ís-
lands í þessu máli.
Allt frá því að jarðræktarlög voru
fyrst samþykkt á Alþingi árið 1923
hefur það verið einn aðalþáttur í
starfi Búnaðarfélags íslands að
annast framkvæmd þeirra laga,
enda hafa lögin sjálf jafnan kveðið
á um þann framgangsmáta. Búnað-
arfélagið hefur jafnframt verið
stjórnvöldum til ráðuneytis um túlk-
un á efni þeirra. Hér hafa hins veg-
ar orðið kaflaskil í sögu Búnaðarfé-
lagsins. Við uppgjör á skuldum
ríkissjóðs við bændur vegna van-
goldinna jarðræktarframlaga er nú
notaður uppgjörsmáti sem á sér
engin fordæmi og er ekki samrým-
anlegur ákvæðum stjórnskrár lýð-
veldisins um eignarrétt. Og nú tek-
ur búnaðarfélagið sér það fyrir
hendur að framkvæma jarðræktar-
lögin að fyrirmælum landbúnaðar-
ráðherra þrátt fyrir að ekki sam-
rýmist ákvæðum laganna og brýtur
til viðbótar samkomulag sem bún-
aðarþing er aðili að.
Þessi mál verða að sjálfsögðu
tekin til umræðu á næsta búnaðar-
þingi en ekki verður komist hjá að
vekja athygli á þeirri óheillaþróun
sem hér á sér stað, sérstaklega
vegna þess að hún á sér víðar for-
dæmi í störfum bændasamtakanna
um þessar mundir. Til frekari skýr-
ingar minni ég á grein sem ég skrif-
aði í Morgunblaðið 22. nóv. sl. er
ég nefndi „Rúsínan í pylsuendan-
um“. Þar sýndi ég fram á að við
verðlagningu á sauíjárafurðum á
síðastliðnu hausti var ekki farið að
lögum og breytingar voru gerðar á
búvörusamningnum til óhagræðis
fyrir bændur án þess að til þess
bærir aðilar hefðu um fjallað. Fram-
Egill Jónsson
„Segja má að á vordög-
um hafi staðfesting
fengist á að nýju jarð-
ræktarlögin voru í
veigamiklum atriðum
brotin og að samkomu-
lagið við bændur um
framkvæmd laganna
var í engu virt.“
kvæmd jarðræktarlaganna nú svip-
ar á margan hátt til þessara vinnu-
bragða. Ef til vill skýrir greinar-
korn, sem birtist í Timanum 21.
apríl sl., að nokkru það sem að
baki býr. Þar var á ferðinni samtal
við varaformann Stéttarsambands
bænda, Þórólf Sveinsson. Átelur
Þórólfur meiri hluta stjórnar Áburð-
arverksmiðju ríkisins fyrir að taka
sjálfstæðar ákvarðanir um verð-
lagningu áburðar eins og henni er
skylt samkvæmt lögum verksmiðj-
unnar í stað þess að fara að fyrir-
mælum ríkisstjórnarinnar. Orðrétt
segir Tíminn þannig frá ummælum
Þórólfs:
„Þessi deilda um áburðai’verðið
er að sumu leyti brosleg því að svo
er að sjá sem hluti stjórnar Áburð-
arverksmiðjunnar hafi fundið hjá
sér köllun til að taka að hluta til
við landsstjórninni. Ég held að það
fari ekki á milli mála hvaða aðila
ber að stjórna á þessu skeri.“
Þessi ummæli Þórólfs Sveinsson-
ar hljóta að vera bændum landsins
mikið umhugsunarefni, enda er
hann ekki einn um þau. Þarna er
að finna skýringuna á því að vara-
formaður Stéttarsambands bænda
átelur meiri hluta stjórnar Áburðar-
verksmiðjunnar fyrir að taka lögin
í landinu fram yfir fyrirmæli ríkis-
stjórnarinnar, að stjórn Stéttarsam-
bandsins tekur ákvarðnir um verð-
lagningu á búvörum án þess að
virða lög og að búnaðarmálastjóri
sendir bændum landsins bréf þar
sem jarðræktarlögin eru ekki leng-
ur virt. Það eru sem sagt þeir sem
„stjórna á skerinu“ sem eiga að
ráða. Já, hún er burðug bændafor-
ustan um þessar mundir.
Að lokum vil ég svo segja þetta:
Það er siðaðra manna háttur að
svara bréfum. Þess vegna hvarflar
ekki að mér að þeir heiðursmenn,
sem eru í fyrirsvari fyrir landbúnað-
arnefndum Alþingis, muni ekki
svara bréfinu frá búnaðarþingi, en
þar sem frá því svari hefur ekki
enn verið gengið hef ég ekki tilbún-
ar í þessari grein þær upplýsingar
um þessi mál sem era í málsskjölum
landbúnaðarnefnda Alþingis. Og
víst er um það að bændur munu
fylgjast vel með hver svörin verða
við bréfi búnaðarþings því að fari
svo ólíklega að ekkert svar berist
þá vita menn hvaða árangur er við
núverandi aðstæður í stjórnmálum.
Störf þeirra Skúla Alexanderssonar
og Alexdanders Stefánssonar, sem
þeir viðhöfðu við afgreiðslu mikil-
vægra mála landbúnaðarins á vor-
dægrum 1989, vöktu eftirtekt
bænda víða um land. Það er líka
svar.
Höfundur er alþingisnmður
Sjálfstæðisflokks í
A uslurlandskjördæmi.
Landbúnaðarnefnd
neðri deildar Alþingis
Hr. Alexander Stefánsson form.
Alþingi
150 Reykjavík
Búnaðaþing þakkar landbúnaðarnefndum Alþingis trausta for-
ystu við afgreiðslu jarðræktar- og búfjárræktariaga vorið 1989.
Um nokkura ára skeið var unnið að endurskoðun framan-
greindra laga. Uppi vora tillögur um gjörbreytingu eða jafnvel
afmán laganna. Landbúnaðurinn var því eins og á svo mörgum
öðrum sviðum, í erfiðri vörn.
Búnaðarþing gekk opnum huga til þeirrar umræðu, er fram fór
við afgreiðslu þessarar mikilvægu löggjafar á síðastliðnum vetri.
Þingið féllst því á, að ýmis ákvæði laganna yrðu þrengd, en jafn-
framt tryggt, að þau yrðu virk í framkvæmd.
Mikil umræða fór fram milli landbúnaðarnefnda Alþingis og
Búnaðarþings og þau mikilvægu áhrif þessara nefnda við af-
greiðsu málsins voru uppörvandi fyrir bændur landsins. Það vill
Búnaðarþing heilshugar þakka.
Það sem síðan hefur gerst veldur vonbrigðum. Vangreidd fram-
lög fyrri ára hafa ekki verið greidd eins og samkomulag var um.
Fjárveitingar til framkvæmda skv. lögunum eru á engan hátt í
samræmi við heimildir þeirra. Sú spurning er því æði áleitin, til
hvers var barist eða hvaða gagn er í að gera samkomulag.
Þess eru ekki dæmi, að Búnaðarþing komi málum sínum á fram-
færi með þeim hætti, sem hér er gert. Þar ræður traust Búnaðar-
þings á landbúnaðarnefndum Alþingis sem byggist m.a. á þeim
lyktum, er urðu á afgreiðslu nefndra laga á síðasta vetri.
Það er einlæg von Búnaðarþings að landbúnaðarnefndir Alþing-
is kryfji málið til mergjar og hafi síðan forystu um að færa það
til þess horfs, sem-samkomulag var um þegar lögin vora sett 1989.
Virðingafyllst,
Hjörtur E. Þórarinsson
Forseti Búnaðarþings
Svar við umsókn um ríkisframlag til jarðabóta.
Árið 1990 verður ekki unnt að verða við umsókn um ríkisfram-
lag skv. jarðræktarlögum til þeirra jarðabóta sem þú sóttir um
ríkisframlag til á sl. hausti.
Umsókn þarf að endurnýja ef ekki fæst jákvætt svar við henni,
þ.e. umsóknin gildir aðeins um framlag eins árs.
Gera ,má ráð fyrir að ekki eða a.m.k. síður verði teknar til
greina umsóknir um framlög til þeirra jarðabóta sem ráðist er í
án þess að loforð um framlag liggi fyrir.
F.h. Búnaðarfélags íslands,
Óttar Geirsson.

■r