Morgunblaðið - 05.12.1990, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 05.12.1990, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. DESEMBER 1990 ■etecfcric hárblásarar L«iA 4 stoppar við dymar kaffivélar 700-1000 wött. Glæsilegirlitir. 5gerðir. hitari • fyrirdiska • fyrir brauðmeti • til að halda heitu • aðeins 300 wött • Verð kr. 5.330,- • • Heitt og gott kaffi 0 Engir eftirdropar 0 Veröfrákr. 2.890,- Uer%/r/ Þeir munu flytja sem ekki fá þörfum sínum fullnægl eftirlngunni St. Svavarsdóttur Helstu ráðamenn þjóðarinnar hafa nú af því þungar áhyggjur og það ekki að ástæðulausu að fólkið vilji ekki lengur búa í landinu. ís- Iendingar muni flytja umvörpum úr landi, ef ekkert verður að gert. Við þurfum ekki að líta lengra en til Færeyja til að fínna hliðstæðu. ísland er jaðarbyggð Evrópu, rétt eins og Norðausturhom lands- ins er jaðarbyggð íslands. Hvað er fólkið að flýja? Að sjálfsögðu eru fólksflutningar upp að vissu marki eðlilegt lyrirbæri, en hvar á að setja mörkin? Hvenær má telja að flótti sé brostinn í liðið? Mér virðist ógem- ingur annað en horfa heildstætt á málið og er hjartanlega sammála háskólarektor um að tímabært sé að kanna ofan í kjölinn hvað veldur því annars vegar að fólk flyst af landsbyggðinni til höfuðborgar- svæðisins og hins vegar að fólk flyst úr landi. Það era ýmsar tilgátur um þessa flutninga. Sumir segja að kjörín skipti miklu máli, aðrir segja að það standist ekki, oft flytji menn úr betur launaðri vinnu í láglauna- starf, en á móti komi minni kostnað- ur við að lifa, en jafnframt verði auðveldara að eyða peningunum í „óþarfa“, svo útkoman virðist hin sama. Margir benda á ferðakostnað landsbyggðarfólks, en ferðakostn- aður höfuðborgarsvæðisins er líka umtalsverður, ef vel er að gáð, ann- ars vegar daglega í og úr vinnu og skóla og hins vegar til annarra landa, reyndar sleppa höfuðborg- arbúar að mestu við ferðakostnað út á land! Svo eru þeir sem telja að mann- valið skipti máli, á þeim stað, sem búið er á, þ.e.a.s. samsetning fólks- ins m.t.t. menntunar og starfsvals og benda á að það sé ekki nógu mikið af menntuðu fólki úti á landi og listamönnum, við þyrftum meiri fjölbreytni í störfum til að þetta fólk geti sest að utan höfuðborgar- svæðisins. Á móti höfum við svo dæmi um stöður úti um land, sem illa gengur að manna eins og fóstrastörf, kenn- arastöður, einmenningslæknisstöð- ur og jafnvel á ekki minni stað en Akureyri hefur reynst erfítt að fá viðskiptafræðinga til starfa og það hefur vantað fjóra heilsugæslu- lækna á ísafjörð, til skamms tíma. Ég vil ekki kenna barlómi sveit- arstjómarmanna úti á landi um hvernig komið er, trúi reyndar ekki á þá leið að finna sökudólga í þessu máli fremur en öðru. Mér virðist hér margir samverkandi þættir að verki. Ég held líka að jafnvel þótt farið væri skipulega í að fækka íslenskum sjávarþorpum og sveita- bæjum og hætt verði að nýta ýmis þau mannvirki sem reist hafa verið víða um land þá leysi það ekki að heldur vandann. Það er auðvelt að falla í þá gryfju að sjá flísina í auga bróðurins, en ekki bjálkann í sínu eigin. Uppi eru raddir um að það eigi Ingunn St. Svavarsdóttir „Það kann ekki góðri lukku að stýra að láta reka á reiðanum og taka ekki á vanda sem við blasir. En hvað er tii ráða?“ að vera hluti af byggðastefnu að hjálpa fólki til að flyta. Hið opin- bera eigi að kaupa upp húseignir fólks á smærri stöðum og í dreif- býli og hjálpa þannig til við að rýma þessi „pláss“, sem menn sjá ofsjón- um yfír, og efla þéttbýliskjarnana þess í0stað. Gallinn er bara sá, að fólkið flyst ekkert frekar til þéttbýliskjamanna, það flytur á höfuðborgarsvæðið. Okkur hættir til að grípa í eitt- hvað eitt, sem allsheijar lausn, þeg- ar vandi steðjar að ogéf þessi húsa- kaupasjóður hins opinbera ætti að koma til, þá er ég hrædd um að það muni duga skammt, nema til komi um leið stýring á því, hvert fólkið má flytja? Við höfum fengið staðfest að undanfömu aukna eiturlyfjaneyslu unglinga, ótta skólabama við of- beldi, almennt hreyfíngarleysi og skort á leikgleði æskunnar í höfuð- borginni, fyrir nú utan þá skilnaðar- öldu og upplausn heimila, sem ríður yfír þjóðina. í mínum huga em þessi mál margfalt stærra þjóðfé- lagsvandamál, en það þótt einhverj- ir telji það ekki „þjóðhagslega hag- kvæmt“ að búa á friðsælum litlum stöðum úti á landi. Það kann ekki góðri lukku að stýra að láta reka á reiðanum og taka ekki á vanda sem við blasir. En hvað er til ráða? Þeir era því miður of margir, sem horft hafa upp á hvert gjaldþrot fyrirtækisins og einstaklingsins á fætur öðru, atvinnuóöryggi, fólksflótta og jafn- vel greiðsluþrot sveitarfélagsins síns og hafa með því misst trúna á byggðarlaginu sínu og jafnvel landinu sínu. Getur Alþingi nokkuð gert til að efla trú vora á nýjan leik? Líklega, höfum við landsbyggð- arfólk verið of blinduð af stolti yfir því að telja okkur fyrirvinnur hins íslenska þjóðfélags með þátttöku okkar í undirstöðuatvinnuvegunum til þess, að taka eftir því að konum- ar tóku að tínast í burtu af lands- byggðinni, hljóðlega, ein af annarri til höfuðborgarsvæðisins, til að vinna við það sem þær helst kusu: þj ónustugreinar nar. Það er ekki fyrr en nú að við vöknum af vondum draumi og sjáum að til þess að fá konurnar aftur heim í héraðin, þurfum við að flytja þjónustuna með þeim. Auðvitað er þetta jafnt vandamál karlanna sem eftir sitja kvenmanns- lausir á landsbyggðinni ■ og kvenn- anna sem engan karlinn fá á höfuð- borgarsvæðinu. Hvaða réttlæti er líka í því að landsbyggðarfólk þurfí að kosta sig „suður“ fyrir þjónustu af hvaða tagi sem er, sínkt og heilagt! Er opinber þjónusta til fyrir fólk- ið eða er landsbyggðarfólkið til fyr- ir þjónustuna á höfuðborgarsvæð- inu? Við skulum líta nánar á örfá dæmi um, hvað mætti gera: Eflum þær stofnanir sem fyrir eru á landsbyggðinni og aukum við * Stórátak verði gert í uppbygg- ingu farskólanna, þannig að þeir hafí fram að færa námstilboð, sem svara til raunveralegra þarfa full- orðinna um allt land, á hinum ýmsu sviðum. Fjárframlög verði tryggð skólunum, til að sporna gegn of háum skólagjöldum. * Nýjar deildir á háskólastigi verði á Akureyri. * Fræðsluskrifstofumar fái út- hlutað frá menntamálaráðuneyti þeirri fjárupphæð sem þeim er ætl- að árlega, þar með talin kennara- launin, útdeili og ábyrgist hver í sínu umdæmi. * Héraðslæknisembættin í hveiju kjördæmi verði efld þannig að þau hafí yfírstjórn með framkvæmdum og rekstri, áætlanagerð og úthlutun fjármagns til allra heilsugæslu- stöðva á svæðinu, hafí umsjón með starfi sérfræðinga utan sjúkrahúsa og almennum sjúkrahúsum sem jafnframt verði stórefld í kjördæm- unum. * Almannatryggingar verði flutt- ar í sérstakar umdæmisskrifstofur í kjördæmunum. Tryggingastofnun virki hins vegar sem áfrýjunarvald, ef menn ekki sætta sig við t.d. ör- orkumat, sem gefið er heima í hér- aði. * Komið verði á fót umdæmis- skrifstofum húsnæðismála sem fullt vald í sínum málum í hveijum kjördæmi. * Skipulags- og byggingarmál fái sínar sjálfstæðu umdæmisskrif- stofur í kjördæmunum. * Hafín verði skipulegur flutning- ur opinberra stofnana út um landið. Framkvæmdin getur verð á margvíslegan hátt. Þeir munu flytja, sem ekki fá þörfum sínum fullnægt, hvort held- ur er af landsbyggðinni til höfuð- borgarsvæðisins eða af landi brott til annarra landa. Þetta er stað- reynd, sem ekki verður breytt, nema við tökum höndum saman og sköp- um sem víðast á „skerinu“ okkar varanleg búsetuskilyrði fyrir breiða hópa fólks með breytilegar þarfir. Aðgerða er þörf! Höfundur er formaður Fjórðungssambunds Norölendinga. TILBOÐ í DESEMBER BARNABOX HAMBORGARI, FRANSKAR, KOK, BLAÐRA, SÆLGÆTI O.FL. kr. 390.- NAUTAGRILLSTEIK MEÐ BAKAÐRI KARTÖFLU, KRYDDSMJÖRI OG GRÆNMETI kr. 690.- SVÍ N AGRILLSTEIK MEÐ BAKAÐRI KARTÖFLU, KRYDDSMJÖRI OG GRÆNMETI kr. 650.- Jarlínn

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.