Morgunblaðið - 29.12.1990, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. DESEMBER 1990 -
Mun aldrei hvika
frá kommúnisma
- segir Gennadí Janajev, hinn nýi
varaforseti Sovétríkjanna
Gennadí Janajev
Moskvu. Reuter.
GENNADÍ Janajev, sem sovéska
fulltrúaþingið kaus á fimmtudag
til að gegna hinu nýja embætti
varaforseta Sovétríkjanna, vann
sig upp eftir metorðastiga
kommúnistaflokksins í stjórn-
artíð Leoníds Brezhnevs — á
„stöðnunartímabilinu" eins og
það er nú kallað í Moskvu.
jev hafði árum
saman gegnt
leiðtogaembætti
Komsomol, ung-
liðahreyfingar
flokksins, og
verið í forystu-
sveit hinnar op-
inberu verka-
lýðshreyfmgar
áður en hann var
í stjórnmálaráðið á 28. flokksþing-
inu í sumar.
Janajev reyndi að sannfæra sov-
éska þingfulltrúa um að hann væri
stjórnmálamaður „hins nýja tíma“.
Það hreif ekki nema á hluta þing-
manna. Míkhaíl Gorbatsjov forseti
varð að stinga upp á honum öðru
sinni fyrir síðari umferð atkvæða-
Norskt skip
sekkur við
England
Lundúnum. Reuter.
NORSKT flutningaskip sökk
undan suðurströnd Englands í
gær. Skipstjóri skipsins lést og
þrír skipverjar voru fluttir í
sjúkrahús eftir að þeim var
bjargað úr sjónum.
Tveir skipverjanna komust í
björgunarbát þegar skipið Jarita,
sem er 644 tonh, sökk eftir að
hafa fengið á sig brotsjó. Skipstjór-
anum og eiginkonu fyrsta stýri-
manns var bjargað um borð í þyrlu
um fjórum klukkustundum síðar,
að sögn starfsmanna landhelgis-
gæslu á Englandi. Skipstjórinn lést
skömmu síðar.
Talsmaður sjúkrahúss í Thanet
sagði að tveir þeirra sem bjargað
var biðu eftir að fá að fara af
sjúkrahúsinu og sá þriðji væri á
batavegi eftir að hafa legið á gjör-
gæsludeild.
Taismenn skipadeildar Lloyds-
tryggingafélagsins sögðu að um
borð í Jaritu hefðu verið um 1.000
tonn af pappír og að skipið hefði
sokkið um 20 mílur undan strönd
Kent.
greiðslunnar þar sem hann skorti
31 atkvæði til að hljóta kosningu í
fyrri umferðinni.
Mörgum þingmanna óaði við að
velja enn einn foringjann úr röðum
skriffinna og þess vegna sameinuð-
ust róttækir umbótamenn og þing-
menn hinna ýmsu lýðvelda í fyrri
umferðinni og höfnuðu Janajev.
„Ég styð umbótastefnuna,“ sagði
Janajev í þinginu eftir seinni tiln-
efninguna. „Eg hef barist fyrir
henni, berst fyrir henni og mun
beijast fyrir henni.“
Hann sagði að ef hann hlyti kosn-
ingu mundi hann beita sér fyrir því
„með löglegum og lýðræðislegum
aðferðum að endurvekja virðingu
landsmanna fyrir lögum og rétti og
gegn þeirri stjórnmálaupplausn sem
virðist vofa yfír landinu".
„Ég er maður athafnanna og
mig langar til að vinna langþjáðri
þjóð minni gagn,“ sagði Janajev.
„Mig vantar mann, sem ég get
treyst, mér við hlið,“ sagði Gor-
batsjov alvarlegur í bragði áður en
síðari umferðin hófst.
Janajev er þéttur á velli og vin-
gjarnlegur í framkomu og þykir
skemmtilegt að leika ísknattleik.
Hann er fæddur í Rússlandi árið
1937, útskrifaðist úr landbúnaðar-
skóla í Gorky 1959. Seinna nam
hann lög og tók doktorsgráðu í
sögu.
„Ég mun aldrei hvika frá komm-
únískri sannfæringu minni,“ sagði
hann við þingheim, „þar verður mér
ekki þokað um hársbreidd."
Júgóslavía;
Reuter
Þyrla sveimar yfir prammanum sem marar í kafi fyrir utan höfnina í Hanko. Á innfelldu myndinni
eru mennirnir tveir sem bjargað var, Jouko Kosonen t.v. og Olli Lommi.
Óveður á Finnska flóa:
A
Atta manna saknað af pramma
er hvolfdi fyrir utan Hanko
Helsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunblaðsins.
STORMUR á norðurhluta Eystrasalts við suðvesturströnd Finn-
lands olli stórtjóni á miðvikudaginn. Vöruflutningapramma og
togbát hvolfdi fyrir utan höfnina í Hanko og er átta manns af
10 manna áhöfn prammans saknað.
Tveimur mönnum tókst að an úr prammanum, sem er 160 m
bjarga úr loftrými í prammanum
á fimmtudag þar sem þeir höfðu
verið lokaðir inni í níu klukku-
stundir. Kafarar heyrðu bank inn-
á lengd, boruðu gat á hlið hans
og hleyptu mönnunum út. Leit að
hinum átta var haldið áfram til
myrkurs í gær en þá varð að
hætta henni vegna vonskuveðurs.
Óljóst var hvort mennirnir væru
enn inni í prammanum en auk
þess að takmarka leitina við
prammann var leitað úr lofti í
nágrenni slysstaðarins. Halda átti
leit áfram í dag og senda björgun-
armenn inn í prammann ef veður
leyfði.
Yfírvöld vara við afíeiðingfum
upplausnar og stjórnleysis
Slóvenar samþykkja sjálfstæðisyfirlýsingn og hóta úrsögn úr ríkjasambandinu
Belgrad. Reuter.
STJORNVÖLD í Júgóslavíu lýstu
yfir því á miðvikudag að allsheij-
ar uppiausnarástand blasti við í
landinu ef ekki tækist að setja
niður deilur milli einstakra lýð-
velda, sem mjög greinir á um
framtíð júgóslavneska ríkjasam-
bandsins. Á sunnudag veittu íbú-
ar Slóveníu yfirvöldum í lýðveld-
inu umboð tii að lýsa yfir sjálf-
stæði landsins verði ekki gengið
að kröfum þeirra um róttækar
breytingar á júgóslavneska sam-
bandssáttmálanum. Alríkis-
stjórnvöld í Belgrad höfðu áður
lýst yfir því að þjóðaratkvæða-
greiðsla um sjálfstæðisyfirlýs-
inguna bryti gegn ákvæðum
stjórnarskrárinnar og hótað
refsiaðgerðum færi hún fram.
í yfirlýsingu sem sambands-
stjórnin í Belgrad birti á miðviku-
dag sagði að íbúar Júgóslavíu yrðu
Stjórnlaus sovésk geim-
stöð hrapar í átt til jarðar
Moskvu. Reuter.
STJÓRNLAUS sovésk geimstöð lækkar nú ört flugið á braut um
jörðu og má búast við að hún hrapi inn í andrúmsloft jarðar eftir
nokkrar vikur. Ætti hún þá að brenna meira og minna upp og skapa
jarðarbúum litla hættu, að sögn fulltrúa í sovésku geimferðastofnun-
inni Glavkosmos.
Sérfræðingar Glavkosmos reikna
með því að stöðin, Saljút sjöundi,
komi inn í andrúmsioftið í lok jan-
úar eða byrjun febrúar. Utilokað
væri þó að segja með nokkurri vissu
hvar hún kæmi inn og hvar leifar
hennar kynnu að hrapa niður.
„Við fylgjumst mjög náið með
stöðinni en það verður ekki hægt
að segja fyrir um hrap hennar til
jarðar fyrr en um tveimur til þrem-
ur dögum áður en hún kemur inn
í andrúmsloftið," sagði fulltrúinn.
Hann sagði hverfandi líkur á því
að stórir hlutar geimfarsins næðu
alla leið til jarðar.
Saljút-7 er forveri MÍR-geim-
stöðvar Sovétmanna. Var geimfar-
inu skotið á loft árið 1982 og upp-
haflegar áætlanir gerðu ráð fyrir
að það yrði í notkun til ársins 1998.
Misstu Sovétmenn stjórn á því 1986
og er MIR-stöðin leysti það af hólmi
tókst þeim að mjaka Saljút-7 á mun
fjær jörðu en áður. Þar var stöðinni
ætlað að vera til langframa en að
sögn fulltrúa Glavkosmos hafa
óvenju öflug sólgos á þessu ári vald-
ið því að dregið hefur úr hraða
geimfarsins á braut og það því
lækkað í átt til jarðar.
Nokkrum sinnum áður hafa so-
vésk geimfÖr hrapað óvænt til jarð-
ar en flest hafa brunnið upp að
mestu er þau hafa komið inn í and-
rúmsloftið. Árið 1978 hrapaði þó
kjarnorkurafall Cosmos-954 farsins
alla leið til jarðar og kom niður í
nyrstu héruðum Kanada. Höfðu
Kanadamenn mikinn kostnað af því
við að ná honum og stemma stigu
við meiriháttar umhverfisspjöllum.
nú að sameinast um að skapa raun-
hæfar forsendur fyrir viðræðum um
framtíð landsins. Að öðrum kosti
blasti við áframhaldandi stjórnleysi,
upplausn og óvissa. Mikilvægt væri
að komið yrði í veg fyrir frekari
brot gegn löggjöf þeirri sem stjórn-
völd hefðu sett á sviði efnahags-
mála. Tilkynning þessi var birt eft-
ir að Ante Markovic, forsætisráð-
herra Júgóslavíu, hafði átt fund
með leiðtogum lýðveldanna sex í
Belgrad.
Niðurstaða þjóðaratkvæða-
greiðslunnar í Slóveníu þykir hafa
aukið líkurnar á því að Júgóslavía
leysist upp í frumeindir sínar. Um
90 prósent þeirra sem þátt tóku
kváðust hlynnt yfírlýsingu um sjálf-
stæði landsins. Stjórnin í Belgrad
hafði sagt að þjóðaratkvæðagreiðsl-
an jafngilti úrsögn úrjúgóslavneska
ríkjasambandinu og lýst hana ólög-
lega en leiðtogar Slóvena lögðu hins
vegar áherslu á að með þessu væru
landsmenn ekki að segja skilið við
önnur lýðveldi Júgóslavíu. Sjálf-
stæðisyfirlýsingin myndi á hinn
bóginn öðlast gildi neituðu yfirvöld
að verða við kröfum Slóvena í við-
' ræðum um framtíð ríkjasambands-
ins. Slóvenar vilja að ríkjasáttmál-
inn verði numinn úr gildi og að
myndað verði lauslegt bandalag sex
fullvalda lýðvelda. Hafa þeir sagt
að Slóvenar muni segja sig úr lögum
við Júgóslavíu verði ekki fundin
lausn á deilum lýðveldanna á næstu
sex mánuðum. Milan Kucan, forseti
Slóveníu, sagði er niðurstaða at-
kvæðagreiðslunnar lá fyrir að með
henni hefði yfirvöldum verið veitt
umboð til að ganga til viðræðna við
önnur lýðveldi Júgóslavíu og ríki
Evrópu á jafnréttisgrundvelli og að
með þessu móti yrði þátttaka Sló-
vena í lýðræðisþróuninni í Evrópu
tryggð. Forsætisráðherra lýðveldis-
ins, Lojze Peterle, sagði að vald
alríkisstjórnarinnar yrði í áföngum
fært í hendur yfirvalda í lýðveldinu
og ætti þetta einkum við um efna-
hagsmál. Slóvenar hafa boðað að
þeir muni taka upp eigin gjaldmiðil
senmma á næsta ári og jafnframt
gefa út eigin vegabréf.
Yfirvöld í lýðveldinu Króatíu,
næstfjölmennasta ríkinu, hafa einn-
ig stigið fyrstu skrefin í átt til sjálf-
stæðis og samþykkt nýja stjórnar-
skrá þar sem tryggður er rétturinn
til að segja landsmenn úr lögum
við önnur lýðveldi Júgóslavíu. í
Króatíu búa um 600.000 Serbar og
hafa leiðtogar þeirra þegar lýst yfir
því að þeir muni hafa samþykkt
þessa að engu. í bænum Knin í
Króatíu hafa leiðtogar Serba geng-
ið enn lengra og samþykkt ályktun
sem tryggir þeim rétt til að lýsa
yfir fullveldi gangi Króatar úr júgó-
slavneska ríkjasambandinu.
Serbía er stærst og langfjöl-
mennust lýðvelda Júgóslavíu og þar
vilja yfírvöld að miðstýringunni frá
Belgrad verði viðhaldið en kommún-
istar, sem nú segjast vera sósíalist-
ar, eru enn allsráðandi á þingi Serba
og unnu raunar stórsigur í seinni
umferð þingkosninga sem fram fór
á sunnudag.