Morgunblaðið - 13.01.1991, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 13. JANÚAR 1991
HEIMSENDISGLERKULURNAR FRA HAITIOG
eftir Harald Sigurósson jarðfræðing
ÞAÐ var um áramótin 1986 að Jim Zachos, jarðfræði-
stúdent við Rhode Island-háíkóla í Bandaríkjunum,
var sendur af stað til hitabeltiseyjarinnar Haiti í
Karíbahafi. Erindi hans var að safna grjóti úr jarðlög-
um þeim, sem marka skiptin frá krítartíma til tertíer-
tíma, en þessi merku tímamót urðu fyrir 65 milljón
árum. Það hefur lengi verið vitað, að miklar hamfar-
ir áttu sér stað á þessum tíma, annaðhvort stórfeng-
leg eldgos eða árekstur loftsteins og jarðar, og leiddu
þau ragnarök til tortímingar helmings af öllum lífteg-
undum jarðarinnar, bæði í sjó og á landi. Jim Zachos
hafði í huga að safna skeljum af götungum, bæði
fyrir ofan og neðan krítar/ tertíertímamörkin (stytt
hér sem KT), en götungar eru örsmáir einfrumungar
sem lifa í sjó. Með efnagreiningu á súrefnis- og kola-
isótópum í götungunum hugðist hann ákvarða breyt-
ingar í sjávarhita og loftslagsbreytingar, sem gætu
hafa átt sér stað á KT og varpað þannig ljósi á orsak-
ir tortímingarinnar miklu. Jim var spenntur að kom-
ast í hitabeltissólina, en gekk ferðin vel á allan hátt
og safnaði hann miklu gijóti. Þegar heim kom hó-
fust rannsóknir hans á grjótinu, sem innihélt mikið
af götungum, en þeir reyndust allir ummyndaðir af
kristöllum, og því ónýtir til efnagreiningar. Þetta
voru auðvitað mikil vonbrigði fyrir Jim, sem gafst
upp á Haitigijótinu sem verkefni í doktorsritgerð,
raðaði því niður í skúffur í Rhode Island-háskóla,
sneri sér að öðrum verkefnum og kemur ekki meir
hér við sögu. í ágúst síðastliðnum byrjaði ég svo að
róta í gijótskúffunni og rakst á glerkúlur, sem eru
efni þessa pistils, og hafa fært sönnur á orsakir eyð-
ingarinnar miklu.
Mynd af glerkúlu sem Haraldur hefur
rannsakað. Hvíta strikið er 0,1 mm.
Loftsteinn rekst á jörðina.