Morgunblaðið - 20.01.1991, Blaðsíða 17

I MQqqUþjBLAÐfÐ ,SU^U|PAGyRf3p, J^Ú^R,,lffll
Hermenn í íraska alþýðuhernum,
kröfum um aukið lýði-æði í fursta-
dæmunum við Persaflóa. Ef
Sabah-ættin kemst aftur til valda
í Kúveit er talið að þar verði komið
á þingbundinni furstastjórn. Heit-
trúarmenn hafa eflzt { Norður-
Afríku og stríðið getur aukið áhrif
þeirra enn meir.
Margir arabar hafa alizt upp við
þjóðernisstefnu og andúð á zíon-
isma og nýlendustefnu. í Saudi-
Arabíu eru mestu helgidómar isl-
ams og margir arabar töldu það
auðmýkingu að vestrænt herlið var
kvatt þangað til að verja landið og
reka Iraka frá Kúveit. Bandaríkja-
menn vona að skjótur sigur á Sadd-
am muni efla hófsöm öfl í Araba-
heiminum, en hafa verið sakaðir
um óskhyggju. Þó hefur lítið borið
á gagnrýni til dæmis í Egyptaland
og Irökum hefur ekki tekizt að
draga ísraelsmenn inn í átökin.
Ovíst er þver eftirmaður Sadd-
ams yrði í írak. Kúrdar kunna að
reyna að tryggja sér sjálfstjórn í
norðri og meirihluti sjíta í suðri.
Reykjarbólstrar stíga upp af húsi varnarmálaráðuneytisins í Bagdad eftir loftárás bandamanna.
Hugsanlegt er að yzti hluti hins
fylkingarvængsins, við Persaflóa,
verði tekinn með árás á landi, úr
lofti og frá sjó. Það gæti reynzt
árásaraðilanum dýrkeypt, en áætl-
un Bandamanna um að umkringja
óvininn með tangarsókn gefur færi
á sókn inn á svæðið bak við
vígstöðvamar og með slíkri sókn
getur herlið Bandamanna einangr-
að stærsta hluta íraska hersins,
sem er í fremstu víglínu.
Norman Schwartzkopf hershöfð-
ingi, yfirmaður bandaríska liðsafl-
ans, gefst þannig tækifæri til að
halda írökum í skefjum á suðurvíg-
stöðvunum um leið og hann beinir
geysifjölmennu herliði Banda-
manna að svæðinu bak við víglínu
óvinarins. Ef hernaðaraðgerðum
Bandamanna verður vel stjórnað,
segir O’Neill, gæti þessi „napel-
ónska áætlun“ orðið kennslubókar-
dæmi um herstjómarlist á vígvell-
inum í marga áratugi.
Baráttan um olíuna
Stríðið mun einnig hafa efna-
hagsieg áhrif, enda snýst það í
aðalatriðum um yfirráð yfir olíu og
verður háð á olíusvæði. Styrjaldirn-
ar í Kóreu og Víetnam höfðu mikil
áhrif á efnahagsástandið í heimin-
um. Möguleikar ríkja, sem réðu
yfir náttúmauðlindum, jukust á
miklum uppgangstíma eftir Kór-
eustríðið.
Lyndon B. Johnson neitaði að
hækka skatta tii að standa straum
af kostnaði vegna Víetnamstríðs-
ins. Afleiðingin varð alvarleg verð-
bólga, staða Bandaríkjanna í heim-
inum veiktist og áætlanir um mikl-
ar innanlandsumbætur voru skorn-
ar niður. .
Olíuverð hefur hækkað vegna
deilunnar við Persaflóa og heldur
áfram að hækka. Þó er ekki víst
að olíuframleiðsla muni dragast svo
mikið saman að það muni hafa
veruleg áhrif á olíuverð til lang-
frama, nema því aðeins að írakar
finni einhver ráð til að ráðast á
olíumannvirki Saudi-Araba. Meira
máli skiptir í efnahagslegu tilliti
hvaða áhrif deilan muni síðar hafa
á almennt öryggi við Persaflóa.
O’Neill bendir á að stríðið við
Persaflóa muni hafa mikil áhrif á
almenningsálitið í heiminum. Bush
forseti muni ekki þurfa að óttast
að almenningur fái óbeit á stríðinu
meðan á því standi, ólíkt fyrirenn-
urum sínum á árum styrjaldanna í
Kóreu og Víetnam. En hann muni
áreiðanlega verða að horfast í augu
við slíka andúð að stríði loknu,
nema því aðeins að herafli hans
vinni skjótan og tiltölulega sárs-
aukalausan sigur, sem kann að
gerast, þótt varnarmálaráðuneytið,
Pentagon, hafí spáð öðru.
Úttekt á stríðinu
Að stríðinu loknu verður gerð á
því rækileg og óvægin úttekt að
sögn O’Neills. Yfirleitt verði menn
búnir að jafna sig eftir átökin þeg-
ar sú úttekt fari fram, en þá muni
tölur um raunverulegt manntjón
vega þyngra en ágizkanir nú.
Sjónvarpsáhorfendur, einkum á
Vesturlöndum, verði beðnir að bera
saman upplýsingar um að þúsundir
hafi fallið og mat á því hvað það
hefði kostað að bíða unz refsiað-
gerðirnar hefðu farið að hafa áhrif
eða unz írakar sjáifir steyptu Sadd-
am af stóli.
Slíkur samanburður verður ekki
að öllu leyti sanngjarn, en hann
verður engu að síður gerður, af
tilfinningaþunga og jafnvel mis-
kunnarleysi, segir O’Neill. Nýir
straumar muni hafa áhrif á al-
menningsálitið og ný pólitísk
vandamál raska ró forystumanna.
Jafnvel þótt mannfall Banda-
ríkjamanna og bandamanna þeirra
verði lítið frá hernaðarlegu sjónar-
miði — %, eða 2.500 fallnir, og 2%,
eða 10.000 særðir — telur O’Neill
að vestrænir kjósendur muni spyrja
erfiðra spurninga. Athygli þeirra
muni ekki aðeins beinast að því sem
þá muni heyra sögunni til. Þeir
muni einnig beina sjónum sínum
fram á veg.
Tugir milljóna Vesturlandabúa
munu biðja um rök, sem réttlæti
stefnu í varnarmálum, sem kostað
hafi verulegt hlutfall af þjóðar-
framleiðslunni og leitt til þess að
þúsundum mannslífa hafí verið
fórnað fyrir markmið, sem ef til
vill hefði mátt tryggja með öðrum
ráðum.
Almenningur órólegur
O’Neill telur ekki líklegt að
stríðið við Persaflóa verði vatn á
myllu friðarsinna, þar sem grimmd
Saddams verði mönnum enn í
fersku minni. En á sama hátt og í
Kóreu- og Víetnamstríðinu verði
almenningur tregari til að sam-
þykkja fleiri álíka skuldbindingar.
Hann spyr hvað verða muni um
hugmyndina um sameiginlegt ör-
yggi Vesturlanda og segir að mun
erfiðara verði fyrir NATO að gegna
nýju hlutverki utan bandalagssvæð-
isins en áður.
Umheimurinn fær greinileg
skiiaboð að hans sögn: „Ef þið lend-
ið í hernaðarlegu klandri ættuð þið
að bjarga ykkur út úr því sjálfir,
að minnsta kosti hvað bardaga-
sveitir snertir." Vestræn ríki kunni
að veita ráðleggingar, leynilegar
upplýsingar um óvini og tækniað-
stoð. Þau verði hins vegar afar treg
til að fórna lífi eigin borgara, nema
beinlínis í þeim tilgangi að tryggja
varnir gegn árás, sem beinist gegn
eigin yfirráðasvæði.
Viðbrögð almennings í Banda-
Bresku hermennimir Ton Johnsson og Andy Calmer á vaktinni í
eyðimörkinni.
ríkjunum við mannfalljnu í Persa-
flóastríðinu verða líklega enn
harkalegri, því að þeir sem falla
verða að langmestu leyti Banda-
ríkjamenn. Að minnsta kosti geYir
Ó’Neill ráð fyrir því, ef beita þurfi
landherliðinu. „Hvað erum við að
gera?“ muni margir spyija að stríði
loknu, „af hveiju verðum við að
þola þetta mannfall, þótt Evrópu-
menn séu miklu háðari friði við
Persaflóa en við? Hvers vegna
skyldum við hafa herlið í Evrópu,
nú þegar dregið hefur úr sovézku
hættunni?" *
Að dómi O’Neills má vera að við-
brögð bandamanna Bandaríkjanna
í Arabaheiminum verði ekki eins
hávær, ef gengið sé út frá því að
mannfall verði lítið. En þegar mesta
spennan verði liðin hjá muni marg-
ir arabar draga í efa að viturlegt
hafi verið að standá svo þétt við
hlið verndara ísraelsmanna.
Ef Saddam verði sigraður verði
hugmyndir um hann jákvæðari,
ekki sízt ef hann falli. „Hvað gerð-
um við?“ og „Hvers vegna gerðum
við þetta?“ muni margir spyija leið-
toga sína, þegar órói og kvíði geri
vart við sig í opinberum umræðum.
Slíkt andrúmsloft muni torvelda til-
raunir til að koma á fót nýju öryggi-
skerfí — „arabísku NATO“ — sem
samrýmist vestrænum hagsmun-
um.
Pólitískt umrót
Fréttir herma að líklegt sé að
vestrænt herlið verði við Persaflóa
í nokkur ár að stríði loknu. Fahd
konungi kann hins vegar að reyn-
ast erfitt að standa gegn kröfum
um brottför þess, en Bandaríkja-
menn munu líklega koma sér upp
hernaðaraðstöðu í Saudi-Arabíu.
Búast má við lengri dvöi vestræns
herliðs í Kúveit.
Stjórnarerindrekar og sérfræð-
ingar spá pólitísku umróti og ofsa-
fengnum mótmælum gegn Vestur-
löndum. Þeir telja að stríðið muni
ýta undir hryðjuverk og efla isl-
amska bókstafstrú í arabaheimin-
um. Búizt er við ótryggu ástandi í
Irak, Jórdaníu og Norður-Afríku og
Þá kynnu Sýrlendingar, Tyrkir og
íranar að freistast til að skerast í
leikinn.
Hryðjuverkaherferð?
Hussein Jórdaníukonungur hefur
varað Bandaríkjamenn við því að
þeir kunni að vinna orrustuna gegn
Irökum en tapa Arabaheiminum.
Staða hans sjálfs hefur veikzt.
Stuðningur hans við Saddam hefur
aukið vinsældir hans heima fyrir,
én vakið gremju í Saudi-Arabíu og
furstadæmunum. Þó er talið skárra
að hann haldi völdunum en að bók-
stafstrúarmenn eða Palestínumenn
verði allsráðandi.
Áður en stríðið hófst hvatti einn
æðsti leiðtogi PLO stuðningsmenn
samtakanna til að „heija skothríð
á bandaríska óvininn alls staðax".
Víða hefur verið gripið til varúðar-
ráðstafana. Búizt hefur verið við
að hryðjuverkamenn ráðist fyrst á
farþegaflugvélar eða vestræn og
saudi-arabísk skotmörk í Miðaust-
urlöndum. Hryðjuverkaherferð eins
og í París 1986 er ekki útilokuð.
Að sögn O’Neills mun sigur án
verulegs mannfalls leiða til þess að
Bandaríkjamenn hljóti lof, að
minnsta kosti um tíma, og Bush
mun hækka í áliti eins og Margaret
Thatcher eftir Falklandseyjastríðið
1982. En óvíst er hve mikið mann-
fall verður.
Ef Saddam drægi her sinn
skyndilega frá Kúveit mundi það
draga úr mannfalli og koma Bush
í opna skjöldu. Ef þetta mundi ger-
ast telur O’Neill að almenningsálitið
á Vesturlöndum mundi gagnrýna
Bush fyrir að draga saman geysi-
fjölmennt lið við Persaflóa, þótt
iíkur á því að hann gæti beitt því
væru alls ekki öruggar.
Þannig mun stríðið við Persaflóa
hafa afdrifaríkar afleiðingar líkt og
styijaldirnar í Kóreu og Víetnam á
sínum tíma. Fjörutíu ár eru síðan
Kóreu var skipt í tvö ríki og öng-
þveiti hefur ríkt í Indókína jafnvel
enn lengur. Búizt er við löngu
óvissutímabili eftir stríðið við Pers-
aflóa meðan nýju öryggiskerfi verði
komið á fót í þessum heimshluta.