Morgunblaðið - 17.03.1991, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. MARZ 1991
SAGAAFSJÓ
LEYNDARDÓMURINN UM KURRJÓÐAGLYÐRU
í textagerð fer Þorsteinn oft ótroðnar slóðir og eins og fram kemur
í viðtalinu var textinn um „Kurrjóðaglyðru“ eins konar tilraunastarf-
semi, þar sem höfundur byggði á þeim áhrifum sem hann varð fyrir
af þáttunum „íslenskt mál“. Textinn kom út á plötu með hljómsveit-
inni „Ðe lónlí blú bojs“, og vakti talsverða athygli og jafnvel deilur,
en skýringar á textanum hafa aldrei komið fyrir almenningssjónir.
Textinn er birtur í heild, ásamt skýringum, í handriti að ljóðabók
eftir Þorstein, sem ekki hefur verið gefin út. Hér er birtur fyrri
hluti textans ásamt skýringum, án ábyrgðar og lesendum til gamans
og hugai-hægðar.
ar, les yfir aftur og aftur og maður
hættir ekki fyrr en manni finnst
bókin orðin það góð að maður myndi
sjálfur kaupa hana í búð ef hún
væri eftir einhvern annan.“
- En íslenskir útgefendur hafa
aldrei séð ástæðu til að gefa neitt
út eftir þig?
„Nei, ég hef farið með nokkur
handrit en aldrei fengið grænt ljós.
Þetta hafa verið ljóðabækur,
textabækur og ein skáldsaga.
Reyndar keypti Vaka-Helgafell af
mér handrit að barnabók, en hún
er óútkomin. Bretarnir verða því
líklega á undan landanum að gefa
eitthvað út eftir mig á bók.“
Með mjaðmahnykkinn á hreinu
Sem listamaður er Þorsteinn ekki
við eina fjölina felldur og upphaf-
lega haslaði hann sér völl sem
myndlistarmaður. Um tíma reyndi
hann fyrir sér í dægurlagasöng og
varð nokkuð ágengt sem túlkandi
á Presley-lögum sem frægt var hér
í eina tíð.
„Ég var um fermingu þegar
rokkið byijaði og maður er svo
áhrifagjam á þeim aldri. Nálægðin
við Kanann gerði það að verkum
að við krakkarnir á Suðurnesjum
vorum nær þessari tónlist og skild-
um textana betur en margir aðrir
íslenskir unglingar á þessum árum.
Þegar ég var í Héraðsskólanum á
Laugarvatni tróð ég eitt sinn upp
með nýtt lag með Harry Belafonte,
lBanana Boat Song“ sem margir
þekkja undir nafninu „Deió“, pg
fannst það svo gaman að ég hélt
áfram að syngja við öll tækifæri
sem gáfust. A Laugarvatni byrjaði
ég einnig að skrifa eins konar „bull-
sögur“ og semja texta, meðai ann-
ars vegna þess að í þá daga var
ekki hlaupið að því að ná í skrifaða
texta og krakkar gerðu talsvert af
því að syngja þá eftir framburði.
Mér fannst skárra að semja mína
eigin texta á íslensku, en að nota
eitthvert babbl, sem hafði enga
merkingu. Sumir textarnir líktust
dálítið ensku fyrirmyndinni og það
einkenni hefur stundum komið fram
í textunum mínum, sem samdir eru
við erlend lög. Eitt þekktasta dæm-
ið um þetta er „Þijú tonn af sandi/
Andrés fær nóg“, sem á frummálinu
er: „Return to sender/ address
unknown". Þetta er gamalt bragð,
sem ég hef stundum notað með
ágætum árangri.
Þegar ég kom frá Laugarvatni
fór ég á kvöldnámskeið í Handíða-
og myndlistaskólanum og síðan að
vinna sem skiltamálari uppi á flug-
velli. Þá var það að KK auglýsti
eftir óþekktum söngvurum til að
koma fram með hljómsveitinni og
það voru tíu valdir úr til að taka
þátt í söngvarakeppni. Ég man að
í þessum hópi voru meðal annarra
Mjöll Hólm og Garðar Guðmunds-
son, sem bæði áttu eftir að fara út
í dægurlagasöng, og þarna var líka
Silja Aðalsteinsdóttir, sem reyndar
fór ekki út í sönginn heldur haslaði
sér völl í bókmenntum, þar sem hún
hefur dálítið fengist við að kryfja
rokk- og poppmenninguna til
mergjar. Ég vann þessa keppni
fyrst og fremst út á limaburðinn
fremur en röddina. Ég var með
mjaðmahnykkinn á hreinu, mjög
yfirdrifinn og miklu svæsnari en
Presley hefði nokkru sinni látið sig
dreyma um.
I framhaldi af þessu söng ég með
KK-sextettnum í hálft ár og síðan
með NEO-kvartettnum í Vetrar-
garðinum, sem var ógurlegt sukk-
bæli á þessum árum. Þar voru ekki
vínveitingar heldur komu menn með
flöskurnar með sér og liður í
skemmtuninni voru aðferðirnar við
að smygla víninu inn. Menn notuð
gjaman þá brellu að vera með
flösku fulla af vatni á áberandi stað,
sem var þá tekin við innganginn,
en ílátin með víninu voru þá betur
falin innanklæða, jafnvel í brók-
inni. Það var mikið um slagsmál,
aðallega utandyra þó, andstætt við
Krossinn í Njarðvíkum, þar sem
aðallega var slegist innandyra. En
þessir tveir staðir, Krossinn og
Vetrargarðurinn, voru vagga rokk-
tónlistarinnar á íslandi."
Kurijóðaglyðra
Er kurrjóði við skorð
kastaði glyðrum fyrir borð
út af kle/juðum vóm
(með sjómannsins geif),
skúman orð.
Þar norðangarrinn blés
blingaður, lestar yfir fles,
og aldan skúrfaði skeig.
Hneigaði skámur og mes.
Þeir fengu ekki bein úr sjó,
þótt burgan væri laus við njó.
Skipstjðrinn varð vúlarkár,
því vörfuð álög á glyðrum höfðu
bjár.
Skýringar við
Kurrjóðaglyðru
Eins og berlega kemur fram í
textanum hér á undan er verið að
segja frá misheppnaðri veiðiferð út
á rúmsjó. Með í förinni eru nokkrar
lauslætisdrósir, en það kann ekki
góðri lukku að stýra, ef marka má
þjóðtrúna, og getur haft ófyrirsjá-
anlegar afleiðingar í för með sér.
kurijóði: (n. kk. et.) úthafs-
draugur af þeirri gerð sem magn-
ast upp og líkamnast við ákveðin,
sjaldgæf skilyrði.
skorð: (n. kvk. et.) vígður hluti
skips; nær yfir alla brúna og þilfar-
ið með öllu sem á því er, en ekki
út fyrir borðstokkinn. Inn fyrir
skorðina ná ill öfl að jafnaði ekki
nema þá sjaldan sem skúman erðir.
glyðra: (n. kvk. et.) lauslætis-
drós.
kleijaður: (1. kk. et.) ófær vegna
reimleika.
vómur: (n. kk. et.) vofuhólmi,
óáþreifanlegt draugasker.
geif: (n. kvk. et.) persónulegir,
(venjulega neikvæðir) eiginleikar
sem manneskja öðlast í lifanda lífi
en magnast siðan upp þegar við-
komandi gengur aftur.
skúma: (n. kvk. et.) sú tegund
þoku sem liggur þétt niður við yfir-
borð sjávar og nær ekki langt upp.
Svipar til dalalæðu í landi.
að erða: (s; erða, orð, örðum,
örðið) að breytast í eins konar fljót-
andi gufu eða hlaupkennt ský.
norðangarri: (n. kk. et.) snarp-
ur, nístingskaldur vindur.
blingaður: (1. kk. et. í fornu
máli: blindgaður, skylt orðinu blind-
aður) sá sem veður stefnulaust
áfram í fullkominni örvinglun.
fles: (n. hk. et.) einskonar skons-
ófan. -*
að skúrfa: (s. skúrfa, skúrfaði,
skúrfað) að hefja sig í gormlaga
hringi upp á við.
skeig: (1. kvk. et. Staðbundið
slanguryrði.) tætingsleg.
að hciga: (s. heiga, heigaði,
heigað) að fljúga áf veikum mætti
með stuðningi einhvers annars sem
svipað er ástatt um. Oft kemur
fyrir að illa fyrirkallaðir farfuglar
þurfa að grípa til þess að heiga.
Fugl sem gerir mikið af þessu er
gjarnan kallaður heigull.
skámur: (n. kk. et.) afturganga
hrægamms.
mes: (n. hk. et.) sjóræfíll. Skyld-
ur músarindli, þó ögn minni og
dapurlegri í framan en hefur gletti-
lega mikið flugþol.
burga: (n. kvk. et. Orðið er ekki
til í fleirtölu.) Yfirborð sjávar og
kvikasti hluti hafsins, frá yfírborði
og allt niður á 20 til 40 faðma dýpi.
njór: (n. kk. et. Skylt orðinu
snjóij nístingskall frost sem borar
sér líkt og ósýnilegar nálar undir
yfirborð vatns.
vúlarkár: (I. kk. et. Sjaldgæft
sjómannamál. Einskonar afbökun
út tveim, óskyldum frönskum orð-
um; voulez og c.oeur, - að vilja og
hjarta) að vera samtímis sterkur á
svellinu og viðkvæmur í lund.
vörfuð: (ao. ft.) óumflýjanlega
yfirvofandi í kjölfar reimleika.
álög: (n. hk. ft.) umbreyting
vegna galdra. JÞegar orðið hefur
þessa merkingu er það einatt haft
í fleirtölu.
bjár: (n. kvk. ft. í eintölu bjá.)
festing á álagaham; þeir staðir á
hamnum sem festast við e-n sem
verður fyrir álögum. Á venjulegum
álagaham eru að jafnaði 48 bjár.
Með Bítlunum í Köben
Þorsteinn var í Kaupmannahöfn
þegar bítlaæðið reið yfir heiminn
og eins og margir ungir menn á
þeim tíma varð hann fyrir miklum
áhrifum frá bresku popplínunni sem
þá varð alls ráðandi meðal ungs
fólks, hvort heldur var í myndlist,
tónlist eða tísku. Segja má að'Þor-
steinn beri enn svipmót þessa tíma
því hann gengur jafnan í „bítla-
skóm“ og dökkum, aðskornum
jakkafötum sem var klæðnaður svo-
kallaðra „beatniks" á þessum tíma.
„Bítlaæðið kemur talsvert við
sögu í bókinni og í henni er mikið
um enskar viðmiðanir frá þessum
tímabili, og það hefur kannski enn
frekar ýtt úndir þá í London að
gefa bókina út. Og þetta tímabil
og tískan sem því fylgdi sitja dálít-
ið fast í mér. Áður en ég fór til
Kaupmannahafnar var ég að spila
á Vík í Keflavík með hljómsveit sem
hét „Beatniks" og hún tók að sumu
leyti mið af kynslóð bóhema í New
York, sem kölluðu sig því nafni.
Bítlarnir voru líka afsprengi af
þessum meiði og þeir komu mér
því ekkert sérstaklega á óvart þeg-
ar þeir komu fram á sjónarsviðið.
Þeir voru bara breskir „beatnikar".
Bob Dylan er svo aftur kvistur af
hinum ameríska meiði þessara bó-
hema.
Bítlarnir höfðu sterk áhrif á mig
á fleiri sviðum en tónlistárlega.
Þegar ég var í Kaupmannahöfn
skrifaði ég pistla fyrir Álþýðublaðið
og var með blaðamannapassa frá
blaðinu. Þannig komst ég á blaða-
mannafund sem haldinn var þegar
Bítlarnir komu til Kaupmannahafn-
ar í fyrstu heimsreisunni, í júní
1964. Það var ógleymanlegt og ég
held að ég muni hveija einustu sek-
úndu frá þeim atburði. Síðar fór
ég einnig á blaðamannafund með
Rolling Stones þegar þeir komu til
Kaupmannahafnar í fyrsta skipti.
Allt þetta hafði sín áhrif og kom
meðal annars fram í myndlistinni,
sem ég var að fást við á þessum
árum. Poppmenningunni fylgdi
ákveðin poppmyndlist. Eftir að ég
kom heim var að koma fram stefna
sem kölluð var „op“, sem bygðist á
mjög sterkum sjónertingum. Þá var
Mary Quant komin fram með sína
tísku í klæðaburði og þetta fléttað-
ist allt saman, tónlistin, myndlistin
og fatatískan."
Stórmunur á ljóðum og texta
Þorsteinn Eggertsson er einhver
afkastamesti höfundur dægurlaga-
texta á íslandi. Samkvæmt útskrift
frá STEF, hafa 374 textár eftir
hann komið út á hljómplötum, og
meiri kveðskap á hann, sem enn
hefur ekki komið fyrir almennings-
sjónir.
„Þegar ég.kom frá Kaupmanna-
höfn fór ég að vinna á auglýsinga-
stofu og þar vann með mér sveit-
ungi minn frá Keflavík, Þórir Bald-
ursson. Einhveiju sinni rak hann
augun í vísur sem ég hafði samið
í Kaupmannahöfn og hann stakk
þá upp á að ég semdi texta fyrir
Savanna-tríóið og ég samdi þá „Ást
í meinum“, sem var fyrsti textinn
eftir mig sem út kom á hljómplötu.
Síðan samdi ég fyrir hljómsveitina
Dáta, meðal annars „Leyndarmál",
sem náði talsverðum vinsældum og
síðan texta við lög eftir Rúnar heit-
inn Gunnarsson. Við náðum vel
saman og áttum fljótlega efni af-
lögu fyrir aðrar hljómsveitir. Síðar
fór ég að semja fyrir Hljóma, Trú-
brot og svo Lónlí blú bojs og átti
langt og gott samstarf við Gunnar
Þórðarson.
- Er einhver einn texti sem þér
sjálfum finnst meira til koma en
awiarra?
„Nei, ég get ekki gert upp á
milli þeirra. Þeir eru að vísu afar
misjafnir að gæðum og suma er ég
auðvitað ánægðari með en aðra.
Ég held ég hafi verið ánægðastur
í textagerðinni á árunum í kringum
1974 og 1976, þegar ég gat farið
að semja texta eins og mér sýnd-
ist. Fyrir 1970 varð maður nær
undantekningalaust að halda sig
við ljóðstafi og ýmsar ljóðahefðir,
svo sem stuðla og höfuðstafi. Þetta
orkar tvímælis í sjálfu sér því dans-
vísur í gamla daga studust við
C 11
stuðla, en höfðu yfirleitt ekki höfuð-
stafi. Og í dægurlagasöng nútímans
gildir það sama því höfuðstafirnir
eiga það til að þvælast fyrir hrynj-
andanum í laginu."
- Hvað með alvarlegri kveðskap?
„Það er stórmunur á því að semja
ljóð eða texta. Ég hef gert dálítið
af því að yrkja, bæði rímað og órím-
að, og reynt að fara með það í útgef-
endur. En sennilega er ég ekki
mjög gott ljóðskáld því það hefur
enginn fengist til að gefa út þennan
kveðskap minn. Ég hef fengist við
allar mögulegar gerðir af kveðskap,
allt frá sonettum og niður í sundur-
lausar hugleiðingar og þótt þetta
efni komist aldrei á bók tel ég tíma
mínum hafa verið vel varið við þessa
Ijóðagerð því hún eflir tilfinninguna
fyrir málinu og þjálfar hugann í að
búa til myndir úr orðum.
Ég hef alltaf haft gaman af því
að rannsaka möguleika tungunnar,
hvort heldur er á íslensku eða
ensku. Eftir 1970 fór að hafa fijáls-
ari hendur í textagerðinni og not-
færði mér það óspart. Þá komu
textar eins og „Heim í Búðardal“,
„Síðasta sjóferðin" og „Kurijóðag-
lyðra“, en í þeim var ég með alls
konar tilraunastarfsemi, þótt menn
hafi kannski ekki tekið eftir því eða
áttað sig á því. „Kurijóðaglyðra“
er til dæmis gott dæmi um svona
tilraunir. Frá blautu barnsbeini hef
ég hlustað á þættina „íslenskt mál“
og þar er stundum fjallað um alls
konar furðuleg orð sem maður hef-
ur aldrei heyrt. Mér datt því í hug
að búa til ljóð með svona furðuleg-
um, mérkingarlausum orðum, og
semja sjálfur orðaskýringar við þau,
eins og fylgdu „íslensku lestrarbók-
inni“ forðum. Þetta var svo gefið
út á plötu með Lónlí blú og það
skemmtilegast við það var að Engil-
bert Jensen syngur textann með
mikilli innlifun, eins og hann skilji
hvert orð. Orðskýringarnar hafa
hins vegar aldrei komið fyrir al-
menningssjónir."
Dulræn reynsla
Á sumum sviðum hefur Þorsteinn
Eggertsson ekki bundið bagga sína
sömu hnútum og samferðarmenn-
irnir. Hann er svo friðelskandi að
knattspyrnukappleikir fara fyrir
bijóstið á honum. Og honum hefur
til dæmis aldrei dottið í hug að
læra á bíl:
„Nei, það vantar í mig þetta
„spennu-element", sem menn verða
að hafa til að geta stjórnað bifreið.
Ég fer heldur aldrei á skíði. Mér
finnst miklu þægilegra að sitja
frammi í eldhúsi með kaffíbolla í
stað þess að renna mér á skíðum í
skítakulda. Á sama hátt finnst mér
miklu þægilegra að sitja aftur í bíl
og lesa í blaði í stað þess að þurfa
að hafa áhyggjur af umferðinni."
- Þú snerist til kaþólskrar trúar
fyrir nokkrum árum. Hver var
ástæðan?
„Árið 1983 varð ég fyrir áfalli
sem ég vil ekki ræða nánar. En
mitt í raunum mínum varð ég fyrir
eins konar uppljómun, sem ég vil
helst túlka á þann veg að Kristur
hafi birtst mér. Þetta gerðist eftir
að ég kom frá aftansöng í kaþólsku
kirkjunni á Landakoti, þar sem ég
hafði leitað mér huggunar. Ég fór
því að velta kaþólskunni meira fyr-
ir mér og mér fannst hún koma
heim og saman við þessa reynslu.
I framhaldi af því ákvað ég að taka
kaþólska trú.“
- Geturðu lýst þessari uppljómun
nánar?
„Það er mjög erfitt að lýsa þessu,
en ég var einn heima og þá skyndi-
lega varð skjannabjart í næsta her-
bergi og mér fannst eins og þar
væri einhvers konar vera, sem kom-
in var til að hugga mig. Það var
eins og hún talaði til mín án þess
að ég muni orðin nákvæmlega, en
það var eitthvað í þá veru að fram-
vegis myndi ég fylgja sér. Það
fylgdu þessu mjög annarleg áhrif.
Þarna varð ég fyrir upplifun, sem
ég var löngu búin að gleyma, einna
líkast því sem börn verða fyrir þeg-
ar þau fá að skríða upp í ból til
mömmu í þrumuveðri. Én það und-
arlega er að síðan þetta gerðist hef
ég aldrei orðið hræddur við nokkurn
skapaðan hlut.“