Morgunblaðið - 06.04.1991, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. APRÍL 1991

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1100 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 100 kr. eintakið.
Afsökunar krafist
Merk tímamót urðu á mið-
nætti á páskadag, en þá
lauk með formlegum hætti
hernaðarsamstarfi Varsjár-
bandalagsins. Gert er ráð fyrir
því, að pólitísku samstarfi aðild-
arríkjanna ljúki síðar á árinu.
Það hefði þótt með ólíkindum
fyrir aðeins fáum misserum, að
Varsjárbandalagið myndi liðast
í sundur með þessum hætti.
Um áratuga skeið hafa Sovét-
ríkin haldið Austur-Evrópuríkj-
unum í heljargreipum sínum
innan bandalagsins. Hernaðar-
vél þess hefur verið mesta ógn-
unin sem hefur steðjað að lýð-
frjálsum ríkjum hins vestræna
heims. í 42 ár hefur Atlants-
hafsbandalagið staðið sem
klettur gegn kúgunarkerfi
kommúnismans i Evrópu og frá
stofnun þess hefur ekkert land
í álfunni fallið undir hramm
hans.
En það er ekki vegna af-
skipta Atlantshafsbandalagsins
sem Vaijárbandalagið er hrun-
ið. Það hefur gerzt vegna þess,
að kommúnisminn er gjaldþrota
stjórnkerfi. Hann hefur byggzt
á kúgun og harðstjórn, sem
hefur drepið í dróma frelsi og
framtak einstaklinganna. Það
hefur leitt til stöðnunar, fá-
tæktar og efnahagslegs hruns.
Sovétríkin hafa verið að molna
innan frá, sem og önnur ríki
kommúnismans í Austur-Evr-
ópu. í þessum löndum blasir við
hungur, fátækt og eymd.
Þessi miklu umskipti í
Austur-Evrópu munu hafa mik-
il áhrif á allt öryggiskerfi Evr-
ópu. Aðildarríki Atlantshafs-
bandalagsins eru einróma í
þeim ásetningi að hvika hvergi
í samstöðu sinni og hafa í huga,
áð Sovétríkin eru þrátt fyrir
allt annað mesta kjamorkuveldi
veraldar. Enginn veit til hvers
upplausnin í Sovétríkjunum
leiðir og því er ástæðulaust að
taka neina áhættu með öryggi
aðildarríkjanna. Breytingar eru
þó fyrirsjáanlegar á starfsemi
bandalagsins og er nú unnið
að því að móta hana til fram-
tíðar út frá þróuninni í Austur-
Evrópu.
Nýfrjáls ríki Austur-Evrópu
leita í æ ríkari mæii eftir aukn-
um tengslum og samstarfi við
ríki Vestur-Evrópu og stofnanir
þeirra. Það sama á við um sjálft
Atlantshafsbandalagið. Þegar
Varsjárbandalagið lognaðist út
af nær hljóðalaust sá sovézka
fréttastofan Tass ástæðu til að
vara fyrmm bandamenm Sov-
étríkjanna við því að hlaupa til
samstarfs við NATO. Það væri
ögrun við þau.
Fyrir skömmu kom Vaclav
Havel, forseti Tékkóslóvakíu, í
opinbera heimsókn til höfuð-
stöðva Atlantshafsbandalags-
ins í Brussel — fyrstur leiðtoga
fyrrverandi kommúnistaríkis.
Havel lýsti því sem sérstakri
ánægju á fundi í Atlantshafs-
ráðinu að geta borið fram af-
sökunarbeiðni fyrir hönd landa
sinna vegna þeirra lyga, sem
fyrmm leiðtogar landsins hefðu
látið frá sér fara í þeirra nafni
um bandalagið. Virðing þess
fyrir frelsi og réttindum ein-
staklingsins hefði gert banda-
laginu kleift að tryggja stöðug-
leika, frelsi og framfarir. Havel
kvað Tékkum og Slóvökum
ljóst, að NATO væri helzti horn-
steinn friðar og öryggis í Evr-
ópu. Hann kvað aðild að NATO
ekki tímabæra nú, en leitaði
eftir samstarfi.
Ekkert hefur valdið jafnmikl-
um átökum í íslenzkum stjórn-
málum og aðild íslands að Atl-
antshafsbandalaginu, og síðar
varnarsamningurinn við
Bandaríkin. Átökin hafa staðið
nær óslitið fram á þennan dag
og þau hófust með árás komm-
únista á Alþingishúsið 30. marz
1949, þegar Alþingi ákvað að
ísland yrði stofnaðili að banda-
laginu. Forystumenn Sósíal-
istaflokksins, nú Alþýðubanda- ,
lagsins, hafa allar götur síðan
rógborið íslenska stjórnmála-
menn og aðra stuðningsmenn
vestrænnar samvinnu sem
landsölumenn og handbendi er-
lends valds. Hvenær ætla þeir
að biðjast afsökunar fyrir róg-
burð sinn í anda Havels? Hve-
nær ætla þeir að gera upp við
fortíð flokks síns, sem var beitt
fyrir vagn heimskommún-
ismans?
Allir geta séð hörmungarnar,
sem kommúnisminn hefur leitt
yfir þjóðirnar — kúgun, ofbeldi,
hungur og fátækt. Þetta hefðu
orðið örlög íslendinga, ef
draumurinn um Sovét-íslahd
hefði orðið að veruleika.
Sagan hefur sýnt, að forystu-
menn Sósíalistaflokksins og
Alþýðubandalagsins börðust
fyrir rangri stefnu og enn þann
dag í dag er samstarf íslands
við lýðfijáls ríki vestursins þeim
þyrnir í augum. Og enn leita
þeir eftir stuðningi til setu í
valdastólum. Bendir eitthvað til
að þeir hafi rétt fyrir sér nú?
Afsökunarbeiðni til íslenzku
þjóðarinnar og uppgjör við for-
tíðina væri ábending um
breytta stefnu og hugarfar.
Eðli o g tíðni of|
isverka í Reykj
Umræða á villigötum
eftir Guðmund
Guðjónsson
Umræða á villigötum
í desember 1989 varð mikil um-
ræða um iíkamsárásarmál í miðborg
Reykjavíkur og í framhaldi af því
fékkst aukin fjárveiting til ráðningar
fleiri lögreglumanna. Löggæsla var
þá tvöfölduð í miðborginni að kvöld-
og næturlagi um helgar og hefur
sami löggæsluþungi verið síðan. Þó
svo að fjölgunin hafí að hluta til kom-
ið á móti niðurskurði á aukavinnu
lögreglu er ljóst að sú ráðstöfun að
fjölga lögreglumönnum, sem löngu
var brýnt, hefur skilað verulegum
árangri og gert lögreglunni kleift að
grípa fyrr inn í ofbeldisverk en áður
var og ennfremur að taka úr umferð
þá sem sýna af sér ofbeldistilburði
og færa fyrir dómara. Þá hefur lög-
reglan oftar skorist í leikinn en áður
og stöðvað átök á eftirlitsferðum sín-
um. Til þess að tryggja áframhald-
andi árangur verður að minnsta kosti
að halda sama hlutfalli lögreglu-
manna miðað við íbúafjölda og nú er.
Sérstaklega ber að hafa það í huga
að á undanförnum árum hefur verk-
efnum lögreglu fjölgað verulega og
ný bæst við og hefur þetta sérstak-
lega bitnað á gangandi löggæslu.
Um áramótin 1989 og 1990 tók
lögreglan í Reykjavík upp þann hátt
að ölvað fólk sem handtekið var vegna
óspekta eða slagsmála var að morgni
fært fyrir dómara þar sem það fékk
afgreiðslu í beinu framhaldi af broti
sínu. Sá árangur sem þetta hefur
skilað er ómetanlegur og á eftir áð
skila sér enn frekar þegar fram líða
stundir, enda sýna lögregluskýrslur,
að fæstir þeirra sem færðir eru fyrir
dómara vegna óláta eða slagsmála
hafa komið aftur við sögu.
Hins vegar er þessum aðgerðum
lögreglu þröngur stakkur sniðinn þar
sem afgreiðsla dómsáttanna miðast
að jafnaði við brot á áfengislögum,
þ.e. ölvun á almannafæri. Fólk sem
staðið er óspektum og eða áflögum
en er ódrukkið er venjulega ekki boð-
ið að ljúka máli með dómsátt strax
að morgni og liggja til þess ýmsar
ástæður. Sama gildir um drukkið fólk
sem veldur óspektum, t.d. í stiga-
gangi fjölbýlishúss eða heimahúsi,
þótt það sé þar gestkomandi og óvel-
komið. Ef sú breyting yrði gerð, að
hægt væri að afgreiða öll mál varð-
andi óspektir og áflog án tillits til
þess hvar atburðurinn gerðist hvort
sem fólk var drukkið eða ekki og að
unnt væri að ljúka minni háttar lík-
amsmeiðingamálum með svipuðum
hætti, þá yrði stigið mikilvægt skref
í baráttunni gegn ofbeldisverkum.
Þetta myndi auk þess hraða verulega
afgreiðslu slíkra mála og frekar hafa
sparnað í för með sér en hitt.
Fréttaflutningur af því tagi sem
verið hefur að undanförnu, með ítrek-
uðum myndbirtingum af vopnum sem
ætla má samkvæmt fréttum að menn
beri almennt á sér á götum borgarinn-
ar veldur óhug og hræðslu. Það eyk-
ur líkur á því að fólk fari að bera á
sér hnífa og önnur vopn sér til varn-
ar. Við skulum líta til þess hvert þetta
getur leitt okkur. Það eru sömu vopn
sem notuð eru til árása og til varnar
og hvenær kemur að því að sá sem
vopnast sér til varnar beitir vopninu
gegn óvopnuðum manni, eða að í stað
þess að ölvað fólk sé að tuskast á
með tilheyrandi bióðnösum og glóðar-
augum, þá liggi fólk í valnum eftir
hnífabaradaga. Fram að þessu hafa
í yfir 90% tilvika orðið líkamsmeiðsl
fyrir tilviljun milli ölvaðs fólks, fólks
sem ekki ætlaði sér að lenda í átökum
þegar það fór út að skemmta sér.
Má nefna að í þeim líkamsmeiðing-
um sem komið hafa til kasta lög-
reglu undanfarin ár er í fæstum
tilvikum beitt vopnum eða barefl-
um. í 43 líkamsmeiðingamálum í
mars 1991 var hnífum beitt í tveim-
ur tilvikum og í bæði skiptin í
heimahúsum þar sem kunnugir eða
tengdir aðilar deildu. Enn maður
lést af völdum Iíkamsárásar, en
þá var hnúajárni beitt við fram-
kvæmd ráns.
Stjórnmálamenn og hreyfingar
innan stjórnmálaflokkanna hafa
nokkuð látið í sér heyra varðandi of-
beldið í þjóðfélaginu og vona ég að
þeir láti gott af sér leiða og styðji
lögregluna og aðra þá sem starfa dag
og nótt við að koma í veg fyrir ofbeld-
isverk. Hins vegar virðist málflutn-
ingur þeirra tiltölulega einhæfur og
um of snúast um fíkniefni og ætluð
áhrif þeirra á ofbeldi en öðrum þátt-
um er lítill gaumur gefinn. Vissulega
eiga fíkniefni sinn þátt í auknu of-
beldi í þjóðfélaginu líkt og margir
aðrir þættir og er mjög nauðsynlegt
að barist sé af miklum þunga við
þennan vágest.
Ljóst er að neyslu svokallaðra
hvítra fíkniefna (kókaíns, amfetamíns
og heróíns) getur fylgt aukin ofbeldis-
kennd og fíkniefnaneysla líkt og
áfengisneysla leiðir til aukinna af-
brota til öflunar Ijármuna til kaupa
á vímugjafa. Við vitum um alvarlegt
ofbeldisverk sem alla vega að ein-
hverju leyti mátti rekja til fíkniefna-
neyslu. Hins vegar var mikið og alvar-
Iegt ofbeldi í þjóðfélaginu áður en
Óperusmiðjan heldur
tónleika í Kristskirkju
ÓPERUSMIÐJAN heldur tónleika í Kristskirkju á sunnudaginn. Á
efnisskrá er hluti úr Messíasi eftir Handel og trúarlegar aríur úr
óperum, meðal annars eftir Puccini, Verdi, Bellini, Bizet og Ross-
ini. Tónleikarnir hefjast kl. 21.
Fjöldi einsögnvara koma fram á
tónleikunum; Inga Backman sópr-
an, Þorgeir Andrésson tenór, Jó-
hanna Linnet sópran, Jóhanna Þór-
hallsdóttir alt, Sigurður Bragason
bariton, Sigurður Steingrímsson
bariton, Stefán Arngrímsson bassi,
Alina Dubik messósópran og Esther
Guðmundsdóttir sópran. Þá kemur
og kór Óperusmiðjunnar fram auk
hljómsveitar undir stjórn Ulriks
Ólasonar.
Tónleikamir eru þriðja verkefni
Óperusmiðjunnar. „Það er mjög
gaman fyrir okkur söngvarana og.
um Ieið ómetanlegt að læra að
vinna saman að tónleikum sem
þessum og er í mörg horn að líta,“
sagði Jóhanna Þórhallsdóttir. „Allir
söngvararnir hafa langt nám að
baki bæði heima og erlendis og
þess vegna er ánægjulegt að fá
tækifæri til að syngja saman. Vinn-
an að baki tónleikanna er ótrúleg,
jafnvel það að finna sameiginlega
æfmgartíma getur orðið flókið. Oll
erum við jú einnig í brauðstritinu
hvort sem það er við tónlistar-
kennslu eða í löggæslu. En að lok-
pm leggjums,t ,við öll á eitt til að
neysla fíkniefna hófst hér á landi og
ofbeldið hverfur ekki þótt svo fíkni-
efnaneyslu verði útrýmt.
Ekki má þó vanmeta áhrif fíkniefn-
aneyslu í sambandi við ofbeldisverk.
Lögreglan í Reykjavík er vel meðvituð
um það pg hefur því í æ ríkari mæli
sinnt þeim málaflokki. Má í því sam-
bandi nefna að á undanförnum árum
hefur lögreglan ráðstafað fjórum
stöðum (tveimur í fíkniefnadeild,
einni í tæknideild og einni í forvarna-
deild) án þess þó að sérstök fjárveit-
ing hafi verið veitt til þess, heldur
eingöngu verið tekið af annarri lög-
gæslu. Þar má til að mynda nefna
að þeim lögreglumanni sem mesta
reynslu og þekkingu hefur af fíkni-
efnum og fíkniefnamálum, fyrrver-
andi yfirmanni fíkniefnadeildar lög-
reglunnar, hefur verið falið að vinna
forvarnarstarf gegn fíkniefnavandan-
um með öflugum og kerfisbundnum
upplýsingum. Hlutverk 'hans er m.a.
að reyna að afla þekkingar á því sem
einna mikilvægast er, hvert sé um-
fang fíkniefnanotkunar á íslandi,
þannig að hægt sé að beita sem
markvissustum aðgerðum til vamar.
í því sambandi má nefna að ekki er
einungis hægt að meta ástandið út
frá magni á haldlögðum efnum. Ef
mikið er haldlagt af fíkniefnum eitt
árið en lítið árið eftir hvernig skal
þá meta það? Er ástæðan kannski sú
að minna sé í umferð síðara árið svo
sem vegna þess að nokkrir stórtækir
fíkniefnainnflytjendur hafa verið
teknir úr umferð, eða er það vegna
þess að lögreglan stóð sig ekki nægi-
lega vel. Svör við þessu og ýmsu
öðm þurfa að fást en þau fást ekki
með upphrópunum og órökstuddum
getsökum. Þau fást með samvinnu
þeirra aðila sem að þessum málum
vinna.
Ennfremur má nefna að almennir
lögreglumenn hafa að undanfömu
vemlega aukið afskipti sín af með-
höndlun fíkniefna á markaðssvæði
hins almenna neytanda, þ.e. „á göt-
unni“ eða stöðum tengdum henni.
Árangur er líka undraverður eða auk-
in afskipti í yfir 250% tilvika milli
áranna 1989 og 1990. Þessi þáttur
er einn sá mikilvægasti í baráttu
gegn fíkniefnameðhöndlun og dreif-
ingu innanlands.
Ofbeldisverk eru hörmuleg og
einskis má láta ófreistað til að reyna
að útrýma ofbeldinu úr þjóðfélaginu.
Margt er hægt að gera. Góð lög-
gæsla er mikilvæg í þessu sambandi
en hún má sín ekki mikils ein sér.
Fleira þarf til að koma.
Samanburður áranna 1989
og 1990
Líkamsmeiðsl eða slagsmál sem
Frá æfingu Óperusmiðjunnar fyrir
endar nái saman. Það er meira en
að segja það, að halda röddinni
góðri og vera um leið að vasast í