Morgunblaðið - 19.04.1991, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. APRÍL 1991
Flokkafárið - Slagorðaflaumurinn:
Að efla einn flokk til ábyrgðar
á meirihlutavaldi eitt kjörtímabil
eftir Þorgeir Ibsen
Flokkafárið
Það flokkafár, sem nú hvolfist
yfir þetta fámennisþjóðfélag, eins og
holskefla, fyrir alþingiskosningamar
að þessu sinni, er með slíkum ólíkind-
um og endemum að flestum stendur
stuggur af.
I kjördæmunum eru að þessu sinni
allt frá 7 framboðum (Vestfjarða-
kjördæmi) og upp í 11 framboð
(Reykjaneskjördæmi), hvorki meira
né minna hjá þjóð, sem telur aðeins
um 260 þús. sálir. Mörgum fannst
nú nóg um að þurfa að umbera það
og þola, — að 4 sundurleitir og ósam-
hljóða tætings- og rifrildisflokkar
færu með meirihlutavaldið á löggjaf-
ar- og stjómlagaþinginu síðasta kjör-
tímabil, þótt ekki bættist það nú við
að fá öll þessi mörgu flokksbrot í
framboð, sem 'er óhemjulega kostn-
aðarsamt fyrir hið opinbera, — og
leiðir til þess eins að skapa glund-
roða meðal fólks og mglanda, eink-
um þó meðal ungs fólks, sem vegna
æsku sinnar og reynsluleysis hefur
oftar en hitt ekki náð að mynda sér
fastmótaðar skoðanir á þjóðfélags-
málum.
Þetta vekur upp þær alvarlegu
spurningar, hvort ekki sé kominn
tími til að herða reglumar um fram-
boð til alþingis. Á það t.d. að vera
leyfílegt að menn stofni til framboðs
í þeim eina tilgangi, að því er virð-
ist, að bera málefni lýðveldisins í
framboðsræðum sínum á torg fárán-
leikans og afskræmisins. Undirritað-
ur, eins og annað venjulegt fólk° —
er síður en svo mótfallinn fyndni og
gamansemi í framboðsræðum. Þótt
undirtónninn í ræðu manns sé alvar-
legur, getur snjöll fyndni og vel sögð
gamansaga verkað sem hið bezta
krydd í góðum mat og undirstrikað
mikilvægi máls, sem verið er að
flytja. En að stofna til skrípisláta og
afskræmis í málefnum ríkisins í
framboðsræðum sínum er hið versta
verk og fásinna. Það ætti ekki að
líðast.
Ýmsir þeir, sem til framboðs velj-
ast, mættu huga betur að því, áður
en til leiksins er gengið, að hóf er
bezt í hveijum hlut og að frelsið til
orðs og æðis krefst mikillar ábyrgð-
ar. Kjörgengi og kosningaréttur eru
mikilvæg lýðréttindi. í lýðveldi, þar
sem menn eru fijálsir og ganga
fijálsir til kosninga, er fátt helgara
en kjörgengið og kosningarétturinn,
sem felur í sér hið mikla og óhefta
frelsi til að velja og hafna samkvæmt
beztu samvizku. Af þessu leiðir, að
það er hin mesta óhæfa að ætla sér
að nálgast háttvirta kjósendur með
óheyrilegri framkomu og skrípalát-
um í málflutningi.
Slagorðaflaumurínn
Eins og gefur að skilja er mikið
um slagorð í kosningaslagnum. Við
þessu er ekkert að gera eða segja.
Slagorð geta oft verið skemmtileg
og hnyttin og hitt beint í mark og á
hinn bóginn eru þau iíka oft leiðinleg
og klaufaleg og missa því marks.
Um þetta eru mörg dæmi.
Stundum er eins og einstakir menn
eða flokkar missi ráð og rænu í kosn-
ingaslagnum og grípi til alls konar
bragða og ráða til þess að eftir þeim
sé tekið. Verst er, þegar farið er að
mynda slagorð um ýmis viðkvæm
mál, sem þola ekki aðra umfjöllun
en þá, að fjallað sé um þau af skiln-
ingi og nærfæmi. Þetta á m.a. við
um utanríkismál og utanríkisvið-
skipti af flestu tagi.
Nú bregður svo við, að einn af
hinum gamalkunnu stjómmálaflokk-
um — eða öllu heldur forustumaður
hans — einn í hópi hinna vinsælustu
stjómmálamanna, — ef marka má
skoðanakannanir, — tekur upp á
þeirri ósvinnu að slá fram ótímabær-
um fullyrðingum um EB-málin og
hugsanlega inngöngu íslands í EB í
slagorðakenndum dúr, þar sem hann
gerir meira en ýja að því, að kosning-
arnar nú snemst um inngöngu Is-
lands í EB og hann væri inngöngu
þessari algjörlega mótfallinn. Að
vonum hefur orðið um þetta mikið
fjaðrafok, þar sem mál þetta er ekki
einu sinni á dagskrá hjá neinum
flokki í kosningabaráttunni nú, enda
málið ekki fengið neina þá umfjöllun
að því marki að svo megi verða. Það
tekur mörg misseri og ár til þess að
komast til botns í þessu máli, ef það
tekst þá nokkurn tíma. Þjóðin, að
stærstum hluta, veit vel hvað til síns
friðar heyrir í máli þessu. Hún veit
að þama er mikið í húfi og leyfir
ekki að stjórnmálamennimir flani að
neinu í sambandi við mál þetta, sem
þarf mikla og gagngera umfjöllun
reyndustu manna og mun sú umíjöll-
un iengi standa áður en það er endan-
lega lagt fyrir. Og ekki er ólíklegt,
að þjóðin sjálf segi að lyktum álit
sitt á málinu í allsheijaratkvæða-
greiðslu. Það er því sdgjört klámhögg
að gera mál þetta að kosningabombu
þar sem svo skammt er liðið síðan
umfjöllun þess hófst og langt í land
að henni sé lokið.
Margir spyija sig nú þeirrar spurn-
ingar, hvernig það hafi mátt gerast,
að jafnreyndur og sæmilega velgef-
inn stjórnmálaleiðtogi mosagróins
stjómmálaflokks skyldi halda inn á
þær feigsgötur að varpa frá sér þeim
slagorðabjúgverpli, sem áður var
minnst á, og hann fær sjálfur til
baka beint í höfuðið og flokkur hans
með þeim afleiðingum að sárindum
veldur og greinilegu fylgistapi fyrir
hann og flokk hans í hans eigin kjör-
dæmi, Reykjaneskjördæmi, og í
Þorgeir Ibsen
„Enginn flokkur er nær
því nú en Sjálfstæðis-
flokkurinn að komast í
hreinan meirihluta.
Þetta ættu hinir
óákveðnu að gaumgæfa
vandlega. A þeim veltur
mjög um úrslitin.“
Reykjavík. Þetta er með öllu óskiljan-
legt háttalag.
Sjálfstæðisflokkurinn er
einn fær um að axla þá
ábyrgð að sljórna landinu
næsta kjörtímabil
í sögu lýðveldisins — ungri —
hefur það ekki gerzt, að einn
stjórnmálaflokkur hafí fengið það
tækifæri, — hafi fengið það kjör-
fylgi, að hann gæti einn síns liðs
stjórnað landinu eitt kjörtímabil.
Er nú ekki kominn tími til að
reyna þetta og sjá hvernig til
tekst? Enginn flokkur er nær því
nú en Sjálfstæðisflokkurinn að
komast í hreinan meirihluta. Þetta
ættu hinir óákveðnu að gaumgæfa
vandlega. Á þeim veltur mjög um
úrslitin.
Það er ekki óeðlilegt að margir
séu óákveðnir og gangi óráðnir til
kosninga, þegar litið er yfír farinn
veg og menn virða fyrir sér sundur-
þykkju og ráðslag fjölflokkaríkis-
stjóma undanfarinna ára, mistökin,
glappa- og happaaðferðimar í með-
ferð ríkisfjármála, skattpíninguna og
skuldasöfnunina. Að það skuli gerast
æ í tíð vinstristjórna, að hinir fátæku
verði fátækari og hinir ríku ríkari
er hreint út sagt lygilegt. Það eru
hinir sjálfskipuðu vinir alþýðunnar,
þeir sem kalla sig velgjörðarmenn
litla mannsins og hinna efnalitlu, það
eiu þeir, sem hafa komið því svo
fyrir, að hinir tekjulitlu, þeir efna-
minni og fátækari, standa undir þjóð-
arsáttinni að mestum hluta einir á
meðan aðrir þeir, sem betur mega
sín maka krókinn. Þetta er ótrúleg
staðreynd og dapurleg. Það gerist
stundum á hinum ólíklegustu stöðum
að þeir höggva sem hlífa skyldu. Það
er engu líkara en stjórnarherrarnir
standi stundum í stríði við sitt eigið
fólk, séu í herför gegn almenningi.
Einn af oddvitum Sjálfstæðis-
flokksins, Ólafur G. Einarsson, sagði
nýlega í einni framboðsræðu sinni,
að Sjálfstæðisflokkurinn myndi
aldrei standa að herför gegn
neinni stétt í landinu. Þetta er í
samræmi við það, sem Matthías Jó-
hannessen segir í síðasta „Helgar-
spjalli" sínu í Morgunbl. 14. apríl sl.:
ur„Sjálfstæðisflokkurinneroghef-
verið flokkur allra stétta og á að
gæta þess vandlega að glata ekki
því mikilvæga hlutverki. Stéttar-
flokkar eiga enga framtíð fyrir
sér.“
Höfundur er fyrrverandi
skólastjórí.
Ný grunnskólalög — hvað svo?
eftir Birnu
Sigurjónsdóttur
Allir sem láta sig skólamál varða
hljóta að fagna því að grunnskólalög
hafa nú loks verið endurskoðuð og
færð til samræmis við breytingar í
skólum og þjóðfélaginu. Fyrri grunn-
skólalög voru aðstofni til síðan 1974.
Ekki síst ber að fagna því að sam-
staða náðist meðal allra flokka um
samþykkt frumvarpsins.
Nýju lögin fela í sér ýmsar breyt-
ingar sem kvennalistakonur hafa
lagt áherslu á árum saman svo sem
að dagiegur skólatími nemenda verði
lengdur, skóli verði einsetinn, skóla-
dagur samfelldur og nemendur fái
mat í skólum. Með þessum bréyting-
um er stigið stórt skref í þá átt að
koma til móts við foreldra og börn.
Hinu má heldur ekki gleyma að
vinnudag foreldra þarf að stytta og
hugarfarsbreytingar er þörf til að
hlúa að fjölskyldunni og setja upp-
eldi og öryggi barna ofar öðru sem
kallar að í erli dagsins.
Betur má ef duga skal
Nýju lögin ganga að mörgu leyti
skemmra en frumvarp sem kvenna-
listakonur fluttu til breytinga á
grunnskólalögum árið 1987 og aftur
árið 1988. í þeim er t.d. ekki ákvæði
um hámarksstærð skóla en frumvarp
Kvennalistans gerði ráð fyrir að fjöldi
nemenda í skólum fyrir 1.-10. bekk
færi ekki yfír 400 nemendur.
Ákvæði um skiptingu stórra skóla-
hverfa í minni var fellt út úr frum-
varpi ríkisstjómarinnar áður en það
varð að lögum. Því verður Reykjavík
áfram eitt skólahverfí með eina skól-
anefnd í stað þess að skiptast upp
eftir hverfum hvert með sína skóla-
nefnd. Kvennalistinn hefur lagt á það
áherslu að stórum skólahverfum
verði skipt, það hlýtur að auðvelda
allt samstarf starfsfólks skóla, skóla-
nefndar og foreldra og er eðlileg
valddreifing í lýðræðisþjóðfélagi.
Einnig var í frumvarpi Kvennalist-
ans gert ráð fyrir meiri fækkun nem-
enda í bekkjardeild en í nýju lögun-
um. Þar er kveðið á um að í 1. bekk
séu nemendur ekki fleiri en 18, ekki
fleiri en 22 í 2.-3. bekk og allt að 28
í einstökum bekkjardeildum í 4.-10.
bekk. Þessi ákvæði um nemenda-
fjölda í bekkjardeildum taka gildi á
þremur næstu árum, þannig að á
næsta skólaári verður lítil breyting
frá því sem nú er. Einnig er gengið
skemmra í lengingu skóladagsins en
í áðurnefndu frumvarpi Kvennalist-
ans. Á -næsta skólaári fjölgar
kennslustundum aðeins _um 1 tíma á
viku hjá 1.-4. bekk. Nyju lögunum
fylgir þó bráðabirgðaákvæði sem
kveður á um að stefnt skuli að því
að 10 árum eftir gildistöku laganna
verði vikulegur stundafjöldi nemenda
í 1.-6. bekk 35 stundir. Á sama tíma
eiga allir grunnskólar að verða ein-
settir. Þetta tvennt helst í hendur,
en Ijóst er að núverandi tvísetning
kemur í veg fyrir lengingu skóladags
yngstu nemenda.
Hér er því enn verk að vinna og
betur má ef duga skal.
Hvað svo?
Þeir sem 'v skólunum starfa vita
gleggst að lagasetning er eitt og
framkvæmd annað. Grunnskólalög
frá 1974 komust aldrei að fullu til
framkvæmda þar sem ekki var nægi-
legu fjármagni veitt til skólastarfs-
ins.
Það skiptir því öllu máli að þau
nýmæli sem nú eru orðin að lögum,
einsetinn skóli, lengdur skóladagur
og skólamáltíðir svo eitthvað sé
nefnt, hljóti ekki þau örlög að verða
dauður bókstafur.
Áætlað er að lenging skóladagsins
þýði að á næstu 10 árum þurfi að
bæta 500 kennarastöðum við þær
sem fyrir eru í skólum. Til þessa
þarf bæði aukna fjármuni og kenn-
ara til að sinna starfínu. Ríkið greið-
ir laun kennara. Aukið fjármagn
þarf því -að renna til grunnskóla í
formi launagreiðslna til kennara, án
þess að skorið sé af öðrum fjárveit-
ingum til skóla. En ekki má gleyma
því að jafnframt þarf að efla kenn-
aramenntun og veita auknu fjár-
magni til Kennaraháskólans til að
unnt sé að svara þörf skólanna fyrir
menntaða kennara.
Einsetinn grunnskóli verður held-
ur ekki að veruleika án þess að veitt
sé auknu fjármagni til skóla. Rekstur
og bygging grunnskóla er verkefni
sem falið var sveitarfélögum að fullu
með nýjum lögum um verkaskiptingu
ríkis og sveitarfélaga. Það kemur því
til kasta sveitarfélaga að sjá skólum
fyrir auknu húsnæði til að einsetja
skóla sem nú eru tvísetnir alveg eða
að hluta. Litlir skólar í dreifbýli eru
reyndar nú þegar einsettir en alls
staðar í þéttbýli er þetta stórverk-
efni. Brýna nauðsyn ber til að ríkið
hlutist til um að sveitarstjórnir geri
framkvæmdaáætlanir um það hvern-
ig ná megi því marki að einsetja alla
grunnskóla á næstu 10 árum eins
og lögin gera ráð fyrir.
Fjölbreytt skólastarf
Ný lög um grunnskóla auka skyld-
ur skóla og kennara við skjólstæð-
inga sína, nemendurna. Það verður
að gera skólum kleift að axla þessa
Birna Sigurjónsdóttir
„í stefnuskrá Samtaka
um kvennalista kemur
fram að Kvennalistinn
vill að grunnskólum sé
tryggt nægilegt fjár-
magn svo þeir geti
mætt þörfum einstakl-
inganna í síbreytilegu
þjóðfélagi.“
ábyrgð. Lengingu skóladagsins verð-
ur að fylgja áherslubreyting í starfi
skóla. Tilgangur lengri skóladags er
ekki fyrst og fremst að lengja þann
tíma sem nemendur sitja yfír bókum,
þó fræðsla sé auðvitað eftir sem
áður meginhlutverk skólans. Lengri
skólatíma verður að nýta til að auka
fjölbreytni í skólastarfí, efla list- og
verkgreinar, nýta skólasafnið meira
en nú er tækifæri til að bijóta þann-
ig upp skóladaginn með samblandi
fræðslu og fijálsara starfs.
Einnig er vert að huga að því
hvort ekki er tímabært að nýta skól-
ana betur en nú er gert og færa
þangað margvíslega starfsemi. Því
ekki að sameina í grunnskólanum
tónlistarkennslu, íþróttastarfsemi og
félagsstarfsemi ýmiss konar íýrir
börn og unglinga í skólahverfínu í
stað þess að þau sæki þessa þjón-
ustu á ýmsa staði og oft um langan
veg frá heimili sínu.
Skólinn þarf að verða menningar-
miðstöð í skólahverfinu sem er nem-
endum opinn, öruggur og
spennandi samastaður.
Skólastjómendur og kennarar
megna ekki upp á sitt einsdæmi að
breyta skólanum í þessa veru. Til
þess þurfa allir aðilar sem málið
varðar að taka höndum saman.
Stefna Kvennalistans
Kvennalistakonur eru reiðubúnar
að fylgja málefnum grunnskólans
eftir fái þær til þess brautargengi í
komandi kosningum.
í stefnuskrá Samtaka um kvenna-
lista kemur fram að Kvennalistinn
vill að grunnskólum sé tryggt nægi-
legt fjármagn svo þeir geti mætt
þörfum einstaklinganna í síbreyti-
legu þjóðfélagi. Kvennalistinn vill
einnig að ekkert verði til sparað svo
að menntað fólk fáist til kennslu-
starfa hvarvetna á landinu, að grunn-
skólar verði einsettir, skóladagur
samfelldur og nemendum gefinn
kostur á máltíð í skólanum.
Að þessum markmiðum í skóla-
starfi mun Kvennalistinn vinna á
næsta kjörtímabili.
Iföfundur er yfirkennarí ogskipar
5. sæti á lista K vennalistans í
Rcykjaneskjördæmi.