Morgunblaðið - 05.05.1991, Síða 4

4 FRETTIR/YFIRLIT
ERLEIMT
INNLEIMT
stjórn
Ný ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks
og Alþýðuflokks, undir forsæti
Davíðs Oddssonar, formanns
Sjálfstæðisflokksins, tók við völd-
um á þriðjudag. Ráðherrar í ríkis-
stjórninni eru Þorsteinn Pálsson,
sjávarútvegs-, dóms- og kirkju-
málaráðherra, Friðrik Sophusson,
fjármálaráðherra, Ólafur G. Ein-
arsson, menntamálaráðherra,
Halldór Blöndal, landbúnaðar- og
samgönguráðherra, Jón Baldvin
Hannibalsson, utanríkisráðherra,
Jón Sigurðsson, iðnaðar- og við-
skiptaráðherra, Jóhanna Sigurð-
ardóttir, félagsmálaráðherra, Sig-
hvatur Björgvinsson, heilbrigðis-
og tryggingarmálaráðherra og
Eiður Guðnason, umhverfismála-
ráðherra.
Búist við vaxtahækkun
Þeir Davíð Oddsson, forsætisráð-
herra, og Friðrik Sophusson, fjár-
málaráðherra, hafa lýst því yfír
að búast megi við því að vextir
hækki á næstunni. Ástæðan sé
sú að ríkisskuldabréf liggi óseld
og að fyrri ríkisstjóm hafi ekki
viljað hækka vexti í það sem þeir
í rauninni væru. Svo virðist einnig
sem ástand ríkisfjármála sé mun
verra en Ólafur Ragnar Grímsson,
fyrrum fjármálaráðherra, vildi
Frá sjávarþorpi í Bangladesh.
Mannskæður
fellibylur í
Bangladesh
Meira en 125.000 manns fórust í
fellibyl, sem gekk yfir Bangladesh
á mánudag, að sögn embættis-
manna í landinu á föstudag og
óttast þeir að tala látinna geti
farið í 150.000. Mikil hætta er
talin á hungursneyð og farsóttum,
svo sem kólerufaraldri, í kjölfar
fellibylsins. Mikið flóð fýlgdi of-
viðrinu og ölduhæðin var um sex
metrar. Vindhraðinn var 235 km
á klukkustund.
Landskjálfti í Sovétríkjunum
Öflugur landskjálfti, sem mældist
7,0 stig á Richters-kvarða, reið
yfir Kákasus-lýðveldið Georgíu í
suðurhluta Sovétríkjanna á mánu-
dag. Að minnsta kosti 180 biðu
bana í skjálftanum og mikið tjón
varð á byggingum, einkum í af-
skekktum fjallabæjum.
Tímamótaviðræður á
Norður-írlandi
Leiðtogar katólskra manna og
mótmælenda á Norður-írlandi
komu á þriðjudag saman til við-
ræðna um framtíð landsins og
hvernig unnt væri að binda enda
á óöldina, sem staðið hefur í tvo
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. MAÍ 1991
Evrópubandalagið ræðst að
lífsháttum nútíma Breta
St. Andrews. Frá Guðmundi Heiðari Frímannssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
Framkvæmdastjórn Evrópubandalagsins (EB) hefur ákveðið að
banna sætuefni í nokkrum hluta kartöfluflagna frá og með árinu
1993. Bretar líta á þetta sem alvarlega árás á lífshætti sína.
vera láta fyrir kosningar. Þá lét
hann í veðri vaka að hallinn yrði
um sex milljarðar. Samkvæmt
upplýsingum embættismanna
fjármálaráðuneytisins er þó
líklegt að hann verði um átta
milljarðar króna og Ríkisendur-
skoðun telur að hann geti orðið
rúmir tólf milljarðar króna.
Þátttöku í EES-viðræðum
hætt
Aðalsamningamaður íslands í
viðræðunum um Evrópska efna-
hagssvæðið (EES) gekk út af
samningafundi til að mótmæla
áherslum Evrópubandalagsins
(EB) í sjávarútvegsmálum. Ríkis-
stjórn íslands ætlar að koma sam-
an til sérstaks fundar í kvöld,
sunnudagskvöld til að taka
ákvörðun um áframhaldandi þátt-
töku íslendinga í EES-viðræðun-
um. Jón Baldvin Hannibalsson,
utanríkisráðherra, segir Norð-
menn og Svía styðja aðgerðir Ís-
lendinga.
Skreiðarsamlagið lagt niður
Sölusamband íslenskra fisk-
framleiðenda (SÍF) hefur tekið
yfír starfsemi Samlags skreiðar-
framleiðenda. Var þetta gert að
beiðni Skreiðarsamlagsins.
Tveir íslendingar fórust í
bílslysi í Englandi
Þrír karlmenn, tveir íslendingar
og einn Breti, fórust í hörðum
árekstri norður af borginni Exeter
í Englandi aðfaranótt fimmtu-
dagsins. Fjórir íslendingar liggja
enn á sjúkrahúsi í Exeter eftir
slysið sem varð á alræmdum slys-
akafla. Voru íslendingarnir á
golfferðalagi og höfðu þeir tekið
litla rútu á leigu. Skall rúta þeirra
á sendiferðabíl sem ekið var úr
gagnstæðri átt.
áratugi og kostað 3.000 manns
lífið. Er hér um tímamótaviðburð
að ræða og fyrst og fremst að
þakka skeleggri framgöngu
Norður-írlandsmálaráðherra
bresku stjórnarinnar, Peter
Brooke.
Jeltsín nær samkomulagi við
námamenn
Borís Jeltsín, leiðtogi Rússlands,
hefur samið um það við náma-
menn í'Síberíu, sem verið hafa í
verkfalli í tvo
mánuði, að
snúi þeir aftur
til vinnu muni
yfirstjóm ná-
manna verða
færð undir
yfírvöld í
rússneska lýð-
veldinu. Er
búist við að sovétstjórnin sam-
þykki þessar breytingar eftir
helgi. Níkolaj Ryzhkov, fyrrum
forsætisráðherra Sovétríkjanna,
tilkynnti á miðvikudag að hann
hygðist bjóða sig fram gegn
Jeltsín í forsetakosningunum í
Rússlandi 12. júní. Jeltsín skýrði
frá því á þriðjudag að Míkhaíl
Gorbatsjov hefði fallist á að for-
seti Sovétríkjanna yrði kjörinn í
beinum kosningum þjóðarinnar
eftir að nýr sambandssáttmáli
sovétlýðveldanna gengi í gildi.
íraksstjórn sögð fallast á
frjálsar kosningar
Einn af leiðtogum Kúrda, Jalal
Talabani, skýrði frá því á mið-
vikudag að stjórn Saddams Hus-
seins Iraksforseta hefði fallist á
að leggja niður helstu valdastofn-
un landsins, Byltingarráðið, og
efna til ftjálsra kosninga innan
sex mánaða. Hersveitir Banda-
ríkjamanna og bandamanna
þeirra héldu lengra inn í írak á
fímmtudag og er nú griðasvæðið
fyrir Kúrda í norðurhluta landsins
orðið tvöfalt stærra en í upphafí,
120 km langt og 60 km breitt.
Kartöfluflögur eru álíka mikil-
vægur þáttur í mataræði nútíma
Breta og ölkolla. Bretar innbyrða tvo
milljarða poka af kartöfluflögum á
ári en þær eru hvergi framleiddar í
Evrópubandalagslöndunum nema í
Bretlandi og á írlandi.
Um síðustu helgi kom fram í frétt-
um, að framkvæmdastjórn EB hefur
ákveðið að óheimilt verði að nota
sætuefni í kartöfluflögur frá og með
árinu 1993 nema þær séu óbragð-
bættar eða með salt- eða ediks-
bragði. Sætuefni í kartöfluflögur
með öllu öðru bragði verða bönnuð.
Framleiðendur segja, að ómögu-
legt sé að framleiða flögurnar nema
nota sætuefni. Af þeim tveimur millj-
örðum pakka, sem Bretar neyta á
ári hveiju af kartöfluflögum, eru 300
milljónir með öðru bragðefni en þeim
þremur, sem verða leyfíieg.
Þessi ákvörðun framkvæmda-
stjórnarinnar stafar af mistökum.
Við ákvörðun um leyfilega notkun á
sætuefnum sást embættismönnun-
um yfír kartöfluflögur með öðru
bragði en þeir mundu eftir gos-
drykkjum, sælgæti og ís.
Kartöfluflögurnar heyra undir
stjórnarmanninn Martin Bangemann
hjá EB. Þegar athygli hans var vak-
in á yfírsjóninni nýlega, lofaði hann
að leiðrétta þetta hið snarasta. En
ekkert hefur gerst. Fyrir nokkru
Heimastjórnin vill ekki hvika frá
kröfunni um notkun sprengiskutla
ef hvalveiðibyssur eru um borð í
hvalveiðibátum. Undanþága hefur
þó verið veitt 40 fiskimönnum á
upplýsti hann á fundi í Brussel, að
listanum yrði ekki _ breytt. Teddy
Taylor, þingmaður íhaldsflokksins,
segir þetta bara nýjasta dæmið um
yfirgang embættismanna í Brussel.
„Hver er tilgangurinn með því að
kjósa í kosningum ef einhver mann-
fýla í Brussel tekur ákvarðanir sem
hafa áhrif á líf manns og það sem
hann ákveður kann að velta á því
hvað hann fékk sér í morgunmat?"
Landbúnaðar- og viðskiptaráðu-
neytið í London undirbúa nú aðgerð-
ir til að vetja þessan einstæða sið
Breta að éta kartöfluflögur í öll mál.
opnum bátum til hrefnuveiða með
rifflum. Þær undanþágur fara allar
til bæjarfélaga þar sem hvalveiði-
heimild er fyrir hendi en enginn
bátur búinn hvalveiðibyssu.
Saddam sannfærður um
að ekki yrði af innrás
Ráðgátan um það hvers vegna Saddam Hussein virti að vett-
ugi allar viðvaranir um að her hans yrði eytt og land hans lamað,
ef hann ekki drægi hann út úr Kúveit, hefur síðan í Flóastríðinu
verið að velkjast fyrir mönnum. Flestir fréttaskýrendur, erlendir
og innlendir, Iátið sér nægja að segja að viðhlítandi skýring hafi
ekki fengist. Eftir að hafa á undanförnum vikum hitt á þessum
slóðum margt fólk sem var í Bagdad fram á síðustu stundu 15.
janúar, sumt í návígi við atburðarásina frá þeirri hlið, virðist liggja
Ijóst fyrir að Saddam Hussein var sannfærður um að alþjóðaher-
inn mundi aldrei þora að leggja til atlögu. Ekki af því að hann
væri sjálfur viss um að eiga í té við hann, sein má m.a. marka af
því hve fUótt hann brá á það ráð að koma bestu flugvélum sínuin
undan til írans, heldur vegna andstöðunnar í heimalöndunum.
Sama sinnis var utanríkisráðherra hans Tariz Azez, sem fullyrti
það dagin áður, 14. janúar, að slíkt mundu Bandaríkjamenn aldr-
ei þora að leggja í.
BAKSVIÐ
eftir Elínu Pálmadóttur
AVesturlöndum kann þetta að
þykja óraunsæi og hefur
verið látið að því liggja að skýring-
in á þessu ranga mati hafi bara
verið meinloka í höfði Saddams
Husseins. Ekki lítur það þannig
út í hugum
þeirra sem til
þekkja og voru
í Bagdad með-
an dró æ nær
úrslitastund-
inni. Þeir
horfðu beinlínis upp á það hvernig
þessi sannfæring Husseins styrkt-
ist í því að ekki yrði af neinni
árás á land hans eða hersveitir í
Kúveit. Ekki hefi ég leyfi til að
geta heimilda, en þær eru komnar
frá fleirum en einum, m.a. háft
settum aðilum innan Sameinuðu
þjóðanna.
Áður en lengra er haldið ber
að hafa í huga að Saddam Hus-
sein hafði sjálfur litla möguleika
til þess að skilja gangvirkið og
hugsunarhátt á Vesturlöndum.
Hann hefur aldrei út fyrir iand
sitt komið, að undanskildri ferð
til Egyptalands, sem líka er ara-
baríki. Og hann er kominn yfir
það að hlusta á nokkurn mann
sem andæfir skoðunum hans, ef
einhver þorir því enn. En hann
er að margra mati glöggur maður
og slunginn.
Hussein hernam Kúveit í ágúst-
mánuði si. haust. Óþarfi er að
rekja atburðarásina frá þeirri
stundu og þar til aiþjóðaherinn
réðst gegn honum 15. janúar.
Samþykktir öryggisráðs Samein-
uðu þjóðanna og úrslitakostir, svo
og gíslarnir sem Hussein neitaði
að sleppa úr landi, er alkunn saga.
En hvernig blasti hún við í
Bagdad?
í októbermánuði tóku að
streyma á fund Husseins fyrrver-
andi leiðtogar frá Evrópulöndum
þeim sem áttu þar gísla. Þetta
voru þekkt nöfn. Josuk Nakasane
fyrrv. forsætisráðherra Japans,
Jessie Jackson
blökkumanna-
leiðtoginn frá
Bandaríkjunum,
Edward Heath,
fyrrverandi for-
sætisráðherra
Bretlands, Willy Brandt, fyrrver-
andi kanslari Þýskalands, Anker
Jörgensen fyrrverandi forsætis-
ráðherra Danmerkur, Kurt Wald-
heim kanslari Austurríkis o.fi.
Allir komnir vel meinandi til þess
að lokka Hussein til þess að sleppa
gíslum sinnar þjóðar úr landi. Og
í sjónvarpinu í Bagdad gátu allir
séð og heyrt viku eftir viku hve
þessir áhrifamestu stjórnmála-
menn umheimsins mátu Saddam
Hussein mikils og styrkleika hans.
Þeir stóðu og kvöddu á flugvellin-
um eftir að hafa hitt hann og lýstu
því yfír að þeir vildu frið, ails
ekkert stríð. Vel var tíundaður
ferill þessara manna, svo allir
mættu skiija að þeir væru áhrifa-
menn í sínu landi og síðan voru
þeir látnir lýsa aðdáun sinni á
Hussein. Sá eini sem ekki lét hafa
sig í þetta var Kurt Waldheim,
sögðu heimildarmenn mínir. Sum-
ir smurðu vel á, sjálfsagt í þágu
gíslanna. Ekki þori ég að hafa
eftir það sem menn þóttust t.d.
muna að Anker Jörgensen hefði
sagt við brottförina á flugvellin-
um, en eftir að hafa í öðru sjón-
varpi í næsta landi horft á allar
fréttir byija á einhveijum heilla-
óskaskeytum eða lofsamlegum
ummælum erlendis eða á einhveij-
um fundum um viturleika Assads
Sýriandsforseta, þegar ekkert er
svosem um að vera, get ég ímyn-
dað mér áhrifin. Niðurstaðan var
semsagt sú, að ekki aðeins al-
menningur í írak heldur líka
æðstu menn urðu æ sannfærðari
um að áhrifamenn í hveiju landi
mundu beita sér gegn því að fjöl-
þjóðaherinn fengi að ráðist inn í
Kúveit. Það yrði ekki liðið.
Þegar komið var fram undir jól
og allir gíslar lukkulega leystir,
tók við nýtt tímabil í sjónvarpi í
Bagdad, þar sem í hveijum frétt-
atíma mátíi sjá mótmælastöður
og göngur í Bandaríkjunum og
Evrópuborgum gegn hugsanlegu
stríði. Öll slík mótmæli sjálfsagt
tínd upp, að því er heimildarmenn
mínir sögðu. Og þar mátti sjá fjöl-
skyldur að kveðja með tárum her-
mennina sem Bush var að senda
til Saudi Arabíu í þetta voðalega
stríð.
Niðurstaðan var semsagt sú,
að hvorki Saddam Hussein né
öðrum írökum datt í hug að það
yrði liðið í heimalöndunum að ráð-
ist yrði til atlögu. Fyrir því væri
einfaldlega ekki fylgi. Slík væri
andstaðan heima fyrir. Og því var
það að Tariez Azez utanrikisráð-
herra Husseins, sem þó þekkir
meira til gangs mála í vestrænum
lýðræðisríkjum en Hussein, lýsti
daginn fyrir úrslitastundina yfír
með sannfæringu: „Það verður
ekkert stríð. Þeir munu aldrei
þora að leggja í það.“ Og því var
það samkvæmt skoðun heimilda-
manna minna að Saddam Hussein
var óviðbúinn innrásinni 17. jan-
úar, þrátt fyrir allar aðvaranir.
Boris Jeltsín
Hvalveiðireglur hunsaðar
Kaupmannahöfn. Frá N.J. Bruun, fréttaritara Morgunblaðsins.
GRÆNLENSKIR veiðimenn hafa ekki orðið við kröfu um að kaupa
sprengiskutla til hvalveiða, sem innleiddir voru 1. maí á Grænlandi,
m.a. að kröfu Alþjóðahvalveiðiráðsins. Engar pantanir liafa borist
Grænlandsverslun.