Morgunblaðið - 05.05.1991, Síða 12

Ri ✓ íétít Utvi .a jim-.'itlvirte iiiú/uinnUoilöfe
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. MAÍ T99T
í upphafi sljórnaisamstarfs:
YOrboróió
slétt ogfellt...
stjórn þessa lands, en efnahagsmál
og fjármál heyra undir forsætis-,
fjái-mála- og viðskiptaráðuneyti.
Kratar segja að formaður þeirra
nagi sig nú í handarbökin fyrir að
hafa ekki haldið kröfunni um sjáv-
arútveginn til streitu, því þeir jafnt
og ýmsir sjálfstæðismenn eru þess
fullvissir að Sjálfstæðisflokkurinn
hefði ekki látið brotna á þessu máli.
Alþýðuflokknum var það geysi-
legt kappsmál að fá sjávarútvegs-
málin í sinn hlut, og var formaður
flokksins jafnvel reiðubúinn til þess
að gefa eftir umhverfisráðuneytið
til þess að svo mætti verða. En á
löngum þingflokksfundi Sjálfstæð-
isflokksins á mánudagsmorgun, þar
sem þingmenn fluttu yfir fimmtíu
ræður (segi og skrifa fimmtíu ræð-
ur!), kom það berlega á daginn að
meirihluti þingflokksins gat ekki
sætt sig við forræði Alþýðuflokks-
ins í sjávarútvegsmálum og hluta
viðskiptamálanna að auki og þar
með var sá kostur úr sögunni.
Forysta Aiþýðuflokksins er mjög
efins um ágæti þess að Þorsteinn
Pálsson skuli hafa valist í embætti
sjávarútvegsráðherra, þótt kratar
viðurkenni réttilega að það sé Sjálf-
stæðisflokksins en ekki Alþýðu-
flokksins að velja þá menn sem
flokkurinn treystir í þau ráðherra-
embætti sem í hlut Sjálfstæðis-
flokksins komu. Engu að síður segja
kratar að yfirlýsingar Þorsteins
Pálssonar um að hugmyndum krata
um kvótaleigu eða auðlindaskatt
verði stungið undir stól og að við
endurskoðun laga um fiskveiði-
stjómun verði byggt á þeim grunni
sem fyrir er, boði ekki samstarfs-
vilja né það að nýbakaður sjávarút-
vegsráðherra hyggist koma til móts
við stefnu Alþýðuflokksins þegar
að endurskoðun laganna kemur, en
henni á að vera lokið fyrir árslok
1992. Kratar telja að Þorsteinn
Pálsson sé um of bundinn á klafa
hjá Landssambandi íslenskra út-
vegsmanna, og ganga svo langt að
kalla ráðherrann hagsmunagæslu-
mann Kristjáns Ragnarssonar,
formanns LÍU. Eru þeir lítt trúaðir
á að endurskoðun laganna undir
forræði Þorsteins hafi annað í för
með sér en að tryggja hagsmuni
LÍÚ um aldur og ævi. Raunar höfðu
kratar hugmyndir um að ráðherra
Sjálfstæðisflokksins í sjávarútvegs-
málum yrði Friðrik Sophusson, en
ekki Þorsteinn Pálsson, þegar fyrir
lá að Sjálfstæðisflokkurinn gæfi
ráðuneytið ekki eftir, en það breytt-
ist svo eftir að Þorsteinn sóttist
eftir því ráðuneyti.
Það sem er kannski enn alvar-
legra í þessum efnum er að ákveðn-
ir þingmenn Sjálfstæðisflokksins,
þeirra á meðal þingmenn sem
studdu Þorstein í formannsslagn-
um, hafa uppi vissar efasemdir um
Þorstein í embætti sjávarútvegsráð-
herra og eiga bágt með að skilja
hvað ráðherrann sé að fara í upp-
hafi stjórnarsamstarfs, með ofan-
greindum yfirlýsingum. Þeir eru
þeirrar skoðunar að sjávarútvegs-
ráðherra gæti sem best beðið með
yfirlýsingar um það með hvaða
hætti endurskoðun laga um stjórn-
un fiskveiða verði, þar til sú endur-
skoðun er komin vel á veg.
Þorsteinn á hinn bóginn hefur
ekki legið á þeirri skoðun sinni að
það sé grundvallaratriði að sjávar-
útvegurinn viti við hvaða kerfi hann
á að búa til frambúðar. Því sé fjarri
öllu lagi að gefa undir fótinn með
það að í framtíðinni verði ekki byggt
á því kerfi sem nú er við lýði við
stjórnun fiskveiða. Yfirlýsingar
hans um að sjávarútvegurinn mætti
treysta því sem búið er að sam-
þykkja hafi því verið nauðsyniegar.
Þorsteinn er þeirrar skoðunar að
endurskoðun laganna um fiskveiði-
stjórnun eigi einkum að miða að
því að sníða vankanta af núverandi
kerfi, en ekki að því að breyta um
kerfi.
Davíð var því mikill vandi á hönd-
um á mánudaginn var. Hann vissi
sem var að þingflokkurinn myndi
ekki gefa eftir sjávarútvegsmálin
og á mánudagskvöldið hitti hann
Þorstein einslega, eins og hann
hafði hitt alla þingmenn Sjálfstæð-
isflokksins fyrr um daginn, til þess
að kanna viðhorf þeirra til stjórnar-
samstarfs og ráðherravals. Davíð
hafði, áður en þetta var, látið í
veðri vaka að hann hefði hug á að
taka að sér dóms- og kirkjumál auk
forsætisráðherraembættisins. Það
þarf ekki að koma á óvart, í ljósi
þess sem á undan er gengið í sam-
skiptum Daviðs og Þorsteins, að
Davíð bauð forvera sínum á for-
mannsstól að velja sér ráðherra-
embætti. Þorsteinn tók formann
sinn á orðinu og valdi dóms- og
kirkjumálin, auk sjávarútvegsráð-
herraembættisins!
Davíð hafði löngun til þess að fá
Björn Bjarnason sem fjármálaráð-
herra í ríkisstjórn sinni, en þar rak
hann sig enn á fyrirstöðu. I fyrsta
lagi sóttist Björn ekki eftir ráð-
herraembætti, þótt hann hefði að
sönnu verið reiðubúinn, hefði hann
verið til þess valinn. Til þess að
gæta sanngirni er rétt að greina
frá því að sömu sögu er að segja
af Geir H. Haarde. Frá þessu er
greint nú, þar sem mér varð það á
í messunni hér í blaðinu síðastliðinn
sunnudag að segja þá Björn og
Geir virka þátttakendur í slagnum
um ráðherrastóla.
Davíð komst auk þess að ,raun
um það, í könnunarviðræðum sínum
við einstaka þingmenn, að það sjón-
armið var ríkjandi, hvað svo sem
jákvæðu áliti einstakra þingmanna
á Birni leið, að fimmti ráðherra
Sjálfstæðisflokksins yrði að vera
landsbyggðarþingmaður. Til þessa
sjónarmiðs varð formaðurinn að
taka tillit og því þrengdist kandíd-
atahópur þingmanna í fimmta ráð-
herrastólinn eftirsótta fljótt niður í
dúett landsbyggðarþingmannanna
Halldórs Blöndai og Pálma Jónsson-
ar.
Enn rekur Davíð sig á, því líkast
til hefur hann haft hug á því að fá
Pálma til liðs við sig í ríkísstjórn-
inni, því Pálmi studdi hann í for-
mannskjörinu gegn Þorsteini, en
Halldór studdi Þorstein, eins og
ijórði ráðherra Sjálfstæðisflokksins
í ríkisstjórninni, Ólafur G. Einars-
son. Því er aðeins einn ráðherra
Sjálfstæðisflokksins í ríkisstjórn
Davíðs Oddssonar sem getur talist
nokkurn veginn hlutlaus, þegar
horft er til hinna hörðu átaka milli
stuðningsmanna Davíðs og Þor-
steins sem áttu sér stað á lands-
fundi í marsmánuði síðastliðnum —
varaformaður Sjálfstæðisflokksins,
Friðrik Sophusson, sem hélt sig al-
gjörlega fyrir utan átökin um for-
mennskuna og gaf aldrei upp hvorn
hann studdi.
Samtöl Daviðs við þingmenn
flokksins leiddu svo í ljós að yfir-
gnæfandi meirihluti þingflokksins
var hliðhollur Halldóri en andvígur
Pálma. Reyndar hafa ákveðnir
þingmenn Sjálfstæðisflokksins sagt
mér, að þeir hefðu gert tillögu um
Halldór sem ráðherra, ef Davíð
hefði gert tillögu um Pálma á þing-
flokksfundinum á þriðjudaginn.
Einnig kann það að hafa haft
áhrif á endanlega tillögu Davíðs um
ráðherralista, að Alþýðuflokkurinn
sagði beinlínis þvert nei við hug-
myndinni um Pálma Jónsson sem
landbúnaðarráðherra og setti Davíð
stólinn fyrir dyrnar í þeim efnum.
Nú skal hér engu spáð um það
að fylkingar frá landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins verði áfram við lýði
innan flokksins í því stjórnarsam-
starfi sem nú er nýhafið, en óneitan-
lega læðist að manni sá grunur að
einmanaleiki geti sótt að valda-
mesta manni þessa lands í því emb-
ætti sem hann tók við á afmælis-
degi eins forvera síns á formanns-
stóli Sjálfstæðisflokksins og forsæt-
isráðherrastóli, Bjarna Benedikts-
sonar.
■ Þorsteinn á hinn
bðpinn hefur ekki leg-
ið ð beirri skoðun sinni
að bað sé grundvallar-
atriði að sjávarðtveg-
urinn viti við hvaða
kerfi hann á að bða
til frambððar.
■ Óneitanlega læðist
að manni sá grunur
að einmanaleiki geti
sðtt að valdamesta
manni bessa lands í
bví embætti sem bann
tðk við á afmælisdegi
eins fnrvera síns á
formannsstðli Sjálf-
stæðisflokksins og for-
sætisiáðherrastðli,
Bjarna Benediktssonar.
Það var svo á þingflokksfundi
Sjálfstæðisflokksins á þriðjudags-
morgun, 30. apríl sl., sem Davíð
lagði fram tillögu sína um ráðherra-
listann. Matthías Bjarnason var
fundarstjóri og spurði hvort einhver
vildi skriflega atkvæðagreiðslu og
Ingi Björn Albertsson kvað já við.
Davíð óskaði þá eftir því, studdur
af þeim Þorsteini Pálssyni, Friðrik
Sophussyni og Ólafi G. Einarssyni,
að greidd yrðu atkvæði um tillögu
formanns í heild og varð fundar-
stjórinn við þeim tilmælum. 22
þingmenn samþykktu tillöguna,
einn var henni andvígur og at-
kvæðaseðlar tveggja voru ógildir.
Guðmundur Hallvarðsson var fjar-
staddur þennan þingflokksfund.
Pálmi mun, eftir því sem næst
verður komist, harla ósáttur við
þessa niðurstöðu. Hann flutti harð-
orða ræðu á þingflokksfundi á
þriðjudag, þar sem hann tíundaði
ástæður þess að hann teldi sig eiga
kröfu á ráðherraembætti. Pálmi
sagði í ræðu sinni að hann teldi sig
hafa nokkurn pólitískan rétt á ráð-
herraembætti, þar sem Sjálfstæðis-
flokkurinn í hans kjördæmi (Norð-
urlandi vestra) hefði aukið fylgi sitt
meira frá síðustu kosningum en
önnur landsbyggðarkjördæmi.
Pálmi gerði auk þess grein fyrir
störfum sínum, þekkingu og reynslu
frá liðnum árum, og kvaðst telja
að þeir sem þekktu til starfa hans
og reynslu vissu að slík reynsla
gæti nýst hvort sem væri í emb-
ætti samgöngu- og landbúnaðar-
ráðherra, eða í embætti fjármála-
ráðherra. Það var þó skýrt af hálfu
Pálma, að hann styddi Friðrik Soph-
usson í embætti fjármálaráðherra,
gæfí hann kost á sér í það emb-
ætti. Ræða hans mun hafa fallið í
mjög svo grýttan jarðveg innan
þingflokksins og kallaði raunar
fram ofanígjöf frá formanni flokks-
ins sem sagði Pálma að þarna ætti
ekki að fara fram mannjöfnuður,
heldur val á ráðherrum í ríkisstjórn
sem ætti að taka við völdum síðar
sama dag. „Lítillátur og hógvær
maður, Pálmi Jónsson!" voru háðs-
yrði eins þingflokksbróður hans í
mín eyru, og raunar tóku fleiri í
sama streng, bara ekki jafn kald-
hæðnislega.
Þrátt fyrir þá staðreynd að rúm
ellefu ár eru nú liðin frá því að
Pálmi sveik lit og gerðist landbún-
aðarráðherra í ríkisstjórn dr. Gunn-
Þegar á Viðeyjarfundum formannanna tveggja virðist hafa verið lagður grunnur að góðu samstarfi þeirra á milli.