Morgunblaðið - 01.09.1991, Blaðsíða 28

SKOPII
Næstu stríð um vatnið
JÖRÐIN er eina plánetan sem hefur nýtilegt vatn. Og það er ein-
mitt vatnið sem gerir líf mögulegt. Tveir þriðju hlutar likama
hvers manns eru vatn. Hingað til höfum við tekið vatn sem sjálf-
sagðan hlut, en nú með auknum mannfjölda og stóraukinni vatn-
snotkun á hvern mann dugir það vart Iengur fyrir alla. Fyrirsjáan-
lega verða stríð framtíðarinnar í heiminum um vatnið. Einkum
fara átökin vaxandi þar sem það er af skornum skammti. Vatnslít-
il eyðimerkursvæði eru einmitt staðirnir þar sem við sjáum orðið
árvisst hungursneyðir, svosem í Afríkulöndunum sunnan Sahara.
Hvergi blasa komandi átök um vatnið þó betur við en á óróasvæðun-
um í Mið-Austurlöndum. ísrael getur illa sleppt Gólanhæðum því
að þaðan fær landið sitt vatn. Og það er nú þegar svo fulinýtt í
áveitur og ræktun um allt landið að vatnslónið mikla Genesaret-
vatn hefur þegar lækkað um þrjá metra. í rauninni kemur allt
vatn sem þjóðirnar á þessu svæði nota norðan að. Stórfljótin Tigr-
is og Efrat koma frá Tyrklandi og það síðarnefnda rennur í gegn
um Sýrland áður en það heldur áfram inn í írak. írakar telja að
Sýrlendingar séu að ræna dýrmætu vatni frá sér með Efratstífl-
unni. Vatnsbyrgðir Miðausturlanda eiga sér engin landamæri. Tyrk-
land, Irak og Sýrland verða að deila með sér vatninu úr Efrat-
fljóti. Sýrland, Jórdanía og ísrael leggja sitt traust á árnar Jórdan
og Yarmuk úr fjöllunum í Líbanon og Gólan. Vatnið í Níl rennur
gegn um mörg og/ilík lönd inni í Afríku áður en það nær til Egypta.
A svæðinu verða ísrael, Vesturbakkinn, Jórdania, Túnis og Yemen
nú þegar að finna leið til að takmarka vatnsnotkun sína.
eftir Elínu Pólmadóttur
I ikilvægi vatnsins og
afleiðingar vatnss-
korts blasa við
manni, þegar ferð-
ast er um þessar
slóðir. Upp frá botni
Miðjarðarhafsins
eru fjallgarðar sem
vinda úr rakann frá
sjónum og handan þeirra taka við
þurrlendi og eyðimerkur með stöku
vinjum. Mætti að vísu segja að nú
þegar Sýrlendingar eru að komast
að hafinu með töku Líbanons þá
skipti rakinn þá ekki jafn miklu
máli. En Sýrlendingar gætu lfka
sveigt árnar úr fjöllunum þar fyrir
norðan í austur og þá ratar það
hvort eð er ekki niður til ísrael. Það
er ekki nýtt að þessar þjóðir geri
sér grein fyrir því að vatnið er það
sem skiptir sköpum. Innflutningur
gyðinga hófst um 1882 og um 1914
höfðu 70 þúsund gyðingar sest að
á svæðinu, sem þá hafði um 400
þúsund múhameðstrúarmenn og
kristna íbúa. Við friðarsamningana
í París 1919 setti Zionistahreyfing-
in fram sínar hugmyndir um heima-
land fyrir gyðinga, sem tók mið af
vatninu, þó ekki fengju þeir allar
óskir uppfylltar. En þær voru:„Öll
Palestína, suður Líbanon, upptök
árinnar Jordan í Hermonfjalli og
suðurhluti Litaniárinnar, Golan-
hæðir í Sýrlandi, Yarmukáin, Al-
Harieh hverasvæðið, allur dalurinn
meðfram ánni Jórdan, Dauðahafið
og landið niður að Aqabaflóa.“ Spá-
dómar um að vatnsskortur mundi
leiða til styijalda hafa lengi skotið
upp kollinum, án þess að mikið
hafi verið gert í málinu. Anwar
heitinn Sadat Egyptalandsforseti
sagði 1979 að það eina sem gæti
þaðan af leitt Egypta út í styijöld
væri vatnið. Núna hefur vatnið
stóru hlutverki að gegna í hemámi
Vesturbakkans. Margir neðanjarð-
arbrunnar sem ísraelar treysta á
til vatnsöflunar eru á hertekna
svæðinu, sem gæti orðið hjarta
Palestínu í framtíðinni. ísrael, Vest-
urbakkinn og Jórdanía standa
ásamt Túnis og Yemen þegar and-
spænis þvílíkri vatnsþröng að þess-
ar þjóðir eru nú neyddar út í átak,
fjárfestingar, hömlur og stýringu á
vatninu til þess eins að halda í við
sívaxandi fólksfjölgun.
Lækkar í Genesaretvatni
ísraelar hafa komið sér upp
áveitum um allt landið til ræktun-
ar. Þegar ekið er um landið sér
maður þessa giænu lundi og
ávaxtaekrur samyrkjubúanna, sem
standa upp úr svörtum sandinum
með gróðurvana arabaþorpum.
Þegar á árinu 1937 hófu Israelar
vatnsáætlun sína til að leiða vatn
um þetta þurra land. Árið 1964 var
þar komið vatnslagnanet sem náði
suður að Negeveyðimörkirini. Til
suðurs, norðurs og austurs var net
dælustöðva, skurða, undirganga,
stýfla og lóna. Það flutti næringu
til ótal búgarða, bæja og iðnaðar-
svæða. Stærsta miðlunarlónið er
Genesaretvatn, sem er 168 ferkíló-
metrar og geymir 4000 milljón kúb-
ikmetra af vatni. Þaðan er dælt
vatni suður yfir landið. I vatnið
bætast í meðalári 520 milljón kúbik-