Morgunblaðið - 01.09.1991, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. SEPTEMBER 1991
BORGARFJORÐUR
BARNAFOSSBRU

eftir Matthías Á. Mathiesen
Aþessu sumri eru liðin 100
ár frá því fyrsta brúin á
Hvítá í Borgarfirði —
Barnafossbrú — var
byggð.
Þegar Barnafossbrú var byggð og
tekin í notkun var ekki mikið um
hátíðarhöld eða frásagnir í blöðum.
Önnur og stærri samgöngumann-
virki höfðu athygli manna þá.
Vikublaðið Pjallkonan getur þó
þessa atburðar í eftirfarandi frásögn
'11. ágúst 1891: „Brú á Hvítá er
fyrir skömmu alsmíðuð hjá Barna-
fossi. Yfirsmiður Einar B. Guð-
mundsson á Hraunum íFljótum. Hún
er 29 álna löng. Áætlaður kostnaður
1500 kr.“ Þá segir sr. Pétur Guð-
mundsson frá þessum atbur^i í ann-
álum 19. aldar þár sem getið er vega-
bóta 1891: „Af vegabótum sem ein-
stök sveitarfélög létu gera var mest
mannvirki brú á Hvítá í Borgarfírði,
hjá Barnafossi, sem íbúar sveitarinn-
arþar umhverfís, einkum íReykhóla-
hrepp og Hálsasveit, kostuðu að
mestu leyti. Brúin er 29 álnir á lengd
og 3-4 á breidd og vel geng klyfja-
hestum. Einkum er hún þó gerð fyr-
ir fjárrekstra, sem miklir eru yfír ána
þar um slóðir vor og haust. Brú þessi
kostaði um 2000 krónur.“
Vel má vera að einhvers staðar
sé að finna í vikublöðum frá þessum
tíma frekari frásagnir af þessari brú-
arsmíði, en fræðimaðurinn Kristleif-
ur Þorsteinsson, bóndi á Stóra-
Kroppi, er sá sem varðveitir best
söguna af þessum merka atburði í
ritverkum sínum „Ur Byggðum
Borgarfjarðar". Segir hann frá þess-
ari djörfu framkvæmd og þýðingar-
miklu samgöngubót, sem þarna var
gerð svo og aðdraganda hennar.
y Hann forðar frá gleymsku með frá-
sögn sinni, afar merkilegum hluta
af sögu samgöngumála Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu, upphafi brúar-
gerðar á Hvítá í Borgarfirði. Er
stuðst við frásögn Kristleifs að veru-
legu leyti í því sem hér er ritað.
Skömmu eftir 1880, þegar bændur
í Hálsasveit og Reykholtsdal höfðu
eignast verulegan hluta Arnarvatns-
heiðar til upprekstrar, kom Þorsteinn
bóndi Magnússon á Húsafelli fram
með þá hugmynd að Hvítá yrði brú-
uð á Bamafossi. Þar rennur Hvítá í
djúpu gljúfri þar sem liggja að ánni
100 ARA
Barnafossbrúin sem byggð var
1891. Ljósmyndina tók W.G. Coll-
ingwood 1897.
VESTFROST
FRAB/tRU VERÐI
VERÐFRÁ:
2?^
Frystikistur í mörgum stœrðum
Yfir 25 ára reynsla á íslandi.
Niðurfall í botni fyrir afþíðingu
Öryggisrofar v/hitabreytinga og barna
Sparnaðarstiliing - djúpfrystirofi
Ljós í loki
Danfoss kerfi
Dönsk gœðavara - 3ja ára ábyrgð
ppi
Urval kœli- og
frystiskápa
• Orkusparandi -
• Tvœr pressur í
sambyggðum
skápum
• Hœgri eða vinstrl
opnun
• Djúpfrystirofi -
öryggisrofi
• Danfoss kerfi
adko
• FAXAFEN 12 • S(MI 38000 •
ÓÝRAR FRYSTIKISTUR, K/ELI - OG FRYSTISKÁPAR*

'. í ' -a ri: ■ ..
lönd Hraunsáss í Hálsasveit að sunn-
an, og Gilsbakka í Hvítársíðu að
norðan. Með því að fá þar brú var
ekki lengur ástæða fyrir menn að
tefla lífi sínu í hættu á illfærum vöð-
um til þess að komast yfir Hvítá.
Auk þess miklu auðveldara fyrir
bændur að koma fénaði sínum til
afréttar á vorin og heim á haustin,
því að þá væri ekki lengur yfir fjög-
ur vatnsföll að fara, þ.e. Kaldá,
Geitá, Hvítá og Norðlingafljót.
Þegar hugmynd Þorsteins
Magnússonar var til um-
ræðu var henni að sjálf-
sögðu misjafnlega tekið.
Nokkrir bændur studdu strax hug-
mynd hans, þeirra á meðal Þorsteinn
Árnason, bóndi á Hofsstöðum, og Jón
Magnússon, bóndi í Stóra-Ási, en
hann var bróðir Þorsteins.
Öruggt má telja að auk Þorsteins
á Hofsstöðum og Jóns í Stóra-Ási
hafi þeim bræðrum Þorsteins á Húsa-
felli, sem bændur urðu í Reykholtsd-
al, þeim Einari á Steindórsstöðum,
Sigurði á Vilmundarstöðum og
Hannesi í Deildartungu, einnig litist
vel á hugmyndina, en þeir bræður
allir, synir Magnúsar Jónssonar og
Hildar Magnúsdóttur á Vilmundar-
stöðum, urðu miklir áhrifamenn í
Hálsasveit og Reykholtsdal og for-
ystumenn þar í flestum framfaramál-
um um og eftir síðustu aldamót.
Eins og svo oft þegar fram eru
settar djarfar hugmyndir þarf nokk-
urn tíma til þess að vinna þeim fylg-
is. Svo var einmitt hér. Við brúarmál-
ið voru gerðar ýmsar athugasemdir
og sumum „þótti þetta mesta gjör-
ræði“, eins og Kristleifur orðar það
og spáðu því að slíkt gengi ekki
slysalaust fyrir sig.
Hugmynd Þorsteins þótti snjöll,
en menn sáu ótal ljón á veginum.
Sumir trúðu á gömul álög, sem segðu
svo fyrir, — að um aldur og ævi
skyldi enginn yfir Hvítá hjá Barna-
fossi komast lífs af. — Álög þessi
voru tengd þjóðsögunni um börnin,
í i : r; tvSóiv ■ vm wfgTi (n ':f.6sÖ!rna