Morgunblaðið - 03.12.1991, Qupperneq 30

30
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER 1991
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER 1991
31

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórh og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
Sjálfstæðisyfirlýsing-
Ukraínumanna
TT íkt og búist hafði verið við,
I j reyndist yfirgnæfandi meiri-
hluti Úkraínumanna hlynntur því
að segja skilið við Sovétríkin í þjóð-
aratkvæðagreiðslu þeirri er fram fór
um helgina. Landsmenn hundsuðu
afdráttarlausar viðvaranir Míkhaíls
S. Gorbatsjovs Sovétforseta, sem
sagt hafði að stuðningur við sjálf-
stæðisyfirlýsingu stjórnvalda myndi
hafa hinar alvarlegustu afleiðingar.
Þessi niðurstaða er enn einn naglinn
í líkkistu miðstjórnarvaldsins í
Kreml og staðfesting þess að sov-
éska heimsveldið er liðið undir lok.
Valdagrunnur Gorbatsjovs, sem
aldrei var traustur,. er nú veikari
en nokkru sinni fyrr og tilraunir
hans til að bjarga sovéska ríkjasam-
bandinu, sem bandalagi laustengdra
fullvalda lýðvelda, hafa enn sem
komið er ekki borið árangur. Þótt
líklegt verði að telja að Úkraínu-
menn séu tilbúnir til að eiga sam-
starf á efnahagssviðinu við fyrrum
lýðveidi Sovétríkjanna sýna yfirlýs-
ingar stjórnvalda í Úkraínu, að þar
telja menn hugmyndir Gorbatsjovs
um takmarkaða miðstýringu
Moskvuvaldsins tímaskekkju.
Óvissa ríkir því um framtíð Míkh-
aíls Gorbatsjovs Sovétforseta.
Það þarf ekki að koma á óvart
að Úkraínuménn hafa valið að segja
, skilið við Sovétríkin. Ekki er unnt
að aðskilja sögu Úkraínu og sögu
hryllingsins í Sovétríkjunum, sem
kommúnistar kölluðu yfir þjóðirnar
sem þar búa í nafni sósíalismans.
Talið er að um sjö milljónir manna
hafi látist í hungursneyðinni í Úkr-
aínu 1932-1933 er samyrkjubúskap
var þröngvað upp á þjóðina, sam-
kvæmt fyrstu fimm ára áætluninni.
Öryggislögreglan þáverandi, OGPU,
forveri KGB, leitaði uppi „stéttar-
óvini” og „skemmdarverkamenn”
og ógnir og hryllingur urðu fremur
en nokkru sinni áður viðtekinn þátt-
ur í stjómun ríkisins. Tveimur árum
áður hafði Jósef Stalín látið til skar-
ar skríða gegn smábændum. Hafin
var útrýmingarherferð, milljónir
manna voru ýmist teknar af lífí eða
neyddar til að flytjast á brott m.a.
til Síberíu. Llndir stjórn Níkíta
Khrústsjovs, sem þá var flokksleið-
togi í Úkraínu, voru settar á svið
kosningar í suðausturhluta Póliands
eftir að hann hafði verið hernuminn
og öryggislögreglan þáverandi,
NKVD, sá til þess að íbúarnir lýstu
yfir afdráttarlausum vilja sínúm til
að verða hluti af Úkraínulýðveldinu.
Andstaðan við stalínismann eftir
síðari heimsstyijöldina var ávallt
sterk í Úkraínu en árið 1949 hafði
hún að mestu verið upprætt m.a.
með aðstoð njósnarans Kim Philby.
Og þegar andstæðingar Khrústsjovs
steyptu honum af stóli í október-
mánuði 1964 höfðu þeir í hyggju
að nota þátttöku hans í grimmdar-
verkum Stalíns í Úkraínu gegn hon-
um, neitaði hann að segja af sér.
Yfírlýsingar Leoníds Kravtsjúks,
sem kjörinn var forseti landsins um
helgina, gefa til kynna að hann og
Borís Jeltsín, forseti Rússlands,
hafi, hið minnsta, myndað með sér
óformlegt bandalag. Svo virðist sem
uppi séu hugmyndir um að mynda
einhvers konar efnahagsbandalag
tiltekinna lýðvelda og að ætlunin sé
sú að hundsa með öllu tillögur Gorb-
atsjovs í þeim efnum. í fyrri viku
lýsti Jeltsín yfir því að hann myndi
ekki undirrita nýjan sambandssátt-
mála stæðu Úkraínumenn utan
ríkjasambandsins. Það fengi ekki
þrifist án Úkraínu, sem er næst fjöl-
mennast lýðveldanna með um 52
milljónir íbúa. Sjálfur hefur Gorb-
atsjov sagt, að hann fái ekki séð
að Sovétríkin geti verið til án Úkr-
aínu.
Margir hafa látið í ljós efasemdir
um Kravtsjúk sem er fyrrum hug-
myndafræðingur kommúnista-
flokksins í Ukraínu en hefur nú
gerst ákafur talsmaður þjóðernis-
stefnu og róttækra umbóta. Niður-
staða kosninganna er á hinn bóginn
ótvíræð og sjálfur hefur Kravtsjúk
sýnt umtalsv'erð pólitísk hyggindi
ekki síst með því að treysta sam-
skiptin við Rússa, sem eru um 20%
íbúa Úkraínu. Forsætisráðherra rík-
isstjórnar hans sem og varnarmála-
ráðherrann eru Rússar og þarf því
ekki að koma svo mjög á óvart, að
umtalsverður hluti rússneska minni-
hlutans var hlynntur sjálfstæði
Úkraínu. Umbótatillögur Kravt-
sjúks og undirsáta hans, sem miða
að því að koma á fijálsu markaðs-
hagkerfi í Úkraínu, þykja á hinn
bóginn ekki sannfærandi.
Þau stórtíðindi sem nú hafa gerst
í Úkraínu munu hafa víðtæk áhrif.
Eðlilegt er að menn hafi nokkrar
áhyggjur af þróun mála þar sem
upplausn sovéska heimsveldisins
raskar þeim stöðugleika sem ríkt
hefur. Einkum og sér í lagi hlýtur
sú staðreynd, að sovésk kjarnorku-
vopn eru staðsett í Úkraínu að valda
ugg en stjórnvöld vilja tryggja, að
þau lendi ekki i höndum Rússa og
að þeim verði eytt. Óvíst er hver
ætti að framkvæma þá upprætingu
og hafa eftirlit með henni. Þá hefur
sá-yfirlýsti ásetningur stjórnvalda
að stofna eigin her einnig vakið
mikla athygli. Á þeim spennu- og
óvissutímum, sem nú ríkja, er mikil-
vægt, að lýðræðisríkin í vestri slaki
hvergi á því samráði sem tryggt
hefur öryggi þeirra.
Úkraínumenn hafa með óyggj-
andi hætti lýst yfir því, að þeir vilji
segja skilið við Sovétríkin og ráða
framtíð sinni sjálfir án afskipta mið-
stjórnarinnar í Moskvu. Nýtt sjáif-
stætt ríki hefur litið dagsins ljós og
nánasta framtíð þess mun ráðast
af samvinnu þeirra Leopíds Kravt-
sjúks og Borís Jeltsíns. Á þeim vett-
vangi má ekki mikið út af bera til
að upplausnin í Sovétríkjunum fýrr-
verandi komist á nýtt og alvarlegra
stig. Míkhaíl S. Gorbatsjov hefur
treyst á stuðning erlendis frá í bar-
áttu þeirri um völdin sem fram hef-
ur farið í Sovétríkjunum á undan-
förnum vikum og mánuðum. Sá
stuðningur hefur ekki dugað honum
til að knýja fram hugmyndir sínar
um ríkjasambandið nýja og það
sögulega skref sem Ukraínumenn
hafa nú stigið kann að verða til
þess, að erlend ríki taki í vaxandi
mæli að leiða hjá sér miðstjórnina
í Moskvu sem er rúin bæði trausti
og áhrifum.
Frá ráðstefnu um mótun framtíðarstefnu I vímuefnavörnum.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Frumvarp um vímuefnavarnir:
2% af söluvirði áfengis verði
látíð renna tíl vímuefnavarna
ÁFORMAÐ er að verja 2% af brúttótekjum Áfengis- og tóbaksversl-
unar ríkisins til sjóðs sem er ætlað að standa undir kostnaði við
áfengis- og vímuefnavarnastarfs hérlendis. Kveðið er á um þetta
í frumvarpi til laga um vímuefnavarnir sem kynnt var á ráðstefnu
um mótun framtíðarstefnu þessara mála um helgina. í fyrra námu
2% af áfengissölu ÁTVR um 120 milljónum króna.
y:
Sighvatur Björgvinsson heil-
brigðisráðherra sagði að árangur
ráðstefnunnar hefði verið íjórþætt-
ur. í fyrsta lagi hefði í fyrsta sinn
tekist að skapa samráðsvettvang
allra einstaklinga, félagasamtaka
og stofnana sem vinna að vímuefna-
vörnum og meðferðarmálum vímu-
efnaneytenda. í öðru lagi hefði
þessum aðilum verið gefið tækifæri
til að kynnast betur og kynna starf
sitt hver fyrir öðrum. í þriðja lagi
hefði þátttakendum gefist kostur á
að láta í ljós skoðun sína og hafa
áhrif á lagafrumvarp um áfengis-
varnir og aðrar vímuefnavarnir sem
nú er í smíðum. Með ráðstefnuhald-
inu væri og lagður grunnur að enn
öflugra starfi þátttakenda í framtíð-
inni.
Á ráðstefnunni kom fram mikil
ánægja með 31. grein frumvarpsins
en þar er kveðið á um að 2% af
brúttósölu áfengis hjá ÁTVR skuli
varið til sérstaks sjóðs sem standa
skuli undir kostnaði við áfengis- og
vímuefnavarnastarf samkvæmt
lögunum. Sé miðað við sölutölur
ÁTVR í fyrra nemur þessi upphæð
um 120 milljónum króna.
í áliti vinnuhóps sem ijallaði um
sölu og dreifingu áfengis, kom fram
mikil andstaða við einkavæðingu
ÁTVR vegna áfengisvarnasjónarm-
iða. Er bent á að varhugavert sé
að blanda saman sölu á áfengi og
nauðsynjavörum og sala víns hljóti
að aukast ef sú verður raunin. í
umræðum hópsins komu einnig
fram áhyggjur vegna aukinnar
áfengissölu við áningarstaði ferða-
manna.
Ein af hverjum tólf konum
fær brj óstakrabbamein
Agóði af sýningu Borgarleikhússins á Þéttingu næstkom-
andi fimmtudag rennur til krabbameinsrannsókna
ALLUR ágóði af sýningu á leikritinu Þéttingu í Borgarleikhúsinu, næst-
komandi fimmtudag, rennur óskertur til Rannsóknarstofu Krabbameins-
félags íslands í sameinda- og frumulíffræði, og gefa allir aðstandendur
sýningarinnar vinnu sína. Meginviðfangsefni Rannsóknarstofu Krabba-
meinsfélags íslands er brjóstakrabbamein, en líkur á að konur fái þetta
krabbamein eru einn á móti tólf.
Að sögn dr. Helgu M. Ögmunds-
dóttur, forstöðumanns Rannsóknar-
stofu Krabbameinsfélags íslands í
sameinda- og frumulíffræði, fæst
rannsóknarstofan aðallega við spurn-
ingar svo sem hvers vegna bijósta-
krabbamein er algengara í sumum
Flögguðu
en gleymdu
að opna
AUSTURSTRÆTI var opnað
fyrir bílaumferð 1. desember
síðastliðinn í tilraunaskyni í
næstu sex mánuði. Til stóð að
opna götuna um morguninn en
það gleymdist og var langt lið-
ið á daginn þegar menn rönk-
uðu við sér og opnuðu hliðið.
„Undirbúningurinn hófst
snemraa að morgni og var mann-
skapur sendur til að ljú'ka fram-
kvæmdunum og flagga áður en
gatan yrði opnuð. En svo gleymd-
ist í öllum hamaganginum að
kalla þann til sem átti að sjá um
að opna götuna. Það var síðan
gert klukkan sex að kvöldi,” sagði
Sigurður Skarphéðinsson aðstoð-
argatnamálastjóri.
fjölskyldum en öðrum og hvort hægt
sé að segja fyrir um áhættu á að fá
sjúkdóminn og horfur hjá þeim, sem
hafa fengið hann. Hún segir jafn-
framt að helstu niðurstöður, sem
fengist hafa fram að þessu séu að
fundist hafa breytingar á genum,
sem tengist krabbameinsmyndun í
æxlunum, sem unnið er með, og að
þessar breytingar séu tíðari og meira
áberandi hjá sjúklingum, sem hafa
fjölskyldusögu, þ.e. eiga nákominn
ættingja, sem einnig hefur fengið
bijóstkrabbamein. Afbrigði í frumu-
starfsemi, sem finnist í sjúklingum
og ættingjum þeirra, gæti bent til
aukinnar tilhneigingar til að fá
bijóstakrabbamein.
Rannsóknarstofan var sett á lagg-
irnar eftir þjóðarátakssöfnun árið
1986 og var formlega opnuð vorið
1988. Helga segir að bijóstkrabba-
mein sé lang algengasta krabba-
meinið ásamt krabbameini í blöðru-
hálskirtli, en það er mjög algengt
hjá eldri körlum. „Það hefur verið
vaxandi tíðni jafnt og þétt frá um
1940 og er það sama þróun hér og
í nágrannalöndum okkar. Það má
reikna með að um 1.000 konur á lífi
á landinu, hafi einhvern tíma fengið
bijóstakrabbamein, en meðallíkur á
að konur fái þetta krabbamein eru
einn á móti tólf. Líkurnar eru meiri
hjá þeim, sem hafa einhveija fjöl-
skyldusögu,” segir Helga.
Helga segir að á rannsóknarstof-
unni hafi náðst betri árangur en hjá
flestum öðrum rannsóknarstofum við
að rækta illkynja frumur úr æxlun-
um, en erfiðleikar við það hafi tals-
vert staðið í vegi fyrir rannsóknum
á bijóstakrabbameini. „Þetta höfum
við hagnýtt okkur til rannsókna á
litningum og fundið breytingar, sem
fróðlegt verður að fylgja eftir. Enn-
fremur gefur þetta okkur tækifæri
til að rannsaka hegðun frumnanna
og fá betri skilning á því t.d. hvað
ræður vaxtarhraða og tilhneigingu
til að mynda meinvörp,” segir dr.
Helga M. Ögmundsdóttir.
í erindi sem Tómas Helgason,
yfirlæknir Geðdeildar Landspítal-
ans, hélt á ráðstefnunni kom fram
að áfengisneysla hérlendis hefði
aukist er bjór var leyfður. Athyglis-
vert væri að samhliða þeirri lög-
leyfingu hefði neysla á sterkari
drykkjum aukist meðal ungmenna.
Tómas sagði að rýmkaður að-
gangur að áfengi og betri afkoma
almennings hefði tvímælalaust
meiri áfengisneyslu í för með sér.
Máli sínu til stuðnings benti hann
á að áfengisneysla væri sýnilega
meiri í sveitarfélögum þar sem
áfengisútsala væri fyrir hendi en
þar sem hún væri ekki til staðar.
Með mikilli fjölgun áfengisverslana
á síðastliðnum áratugum hefði að-
gangur að áfengi aukist sem leiddi
til meiri drykkju. Að mati Helga
má einnig rekja rætur aukinnar
áfengisneyslu til gífurlegrar fjölg-
unar vínveitingastaða á síðustu ára-
tugum. Árið 1950 hefði einungis
einn veitingastaður haft vínveit-
ingaleyfi en nú væru þeir rúmlega
tvö hundruð talsins.
„Bjartsýnisráðstefnur” skipulagðar:
Tæknifræðingar þinga um
nýsköpun í atvinnulífinu
NOKKRAR ráðstefnur um at-
vinnumál eru í undirbúningi. í
desember eru til dæmis ákveðnar
tvær ráðstefnur, önnur er um
nýsköpun í atvinnulífinu og hin
um eflingu atvinnulífs. Báðar eru
þessar ráðstefnur á bjartsýnis-
nótunum, ætlaðar til að vega á
móti umræðunni um erfiðleika í
efnahags- og atvinnulífinu. Fleiri
slíkar eru á döfinni, meðal ann-
ars tvær fljótlega eftir áramót.
Tæknifræðingafélag íslands
heldui' ráðstefnu á morgun undit'
yfirskriftinni Nýsköpun í atvinnulíf-
inu. Tilgangurinn er að vekja at-
hygli á tækifærum sem gætu orðið
lyftistöng þróunar og framfara á
komandi árum. Ráðstefnan er hald-
in í A-sal á Hótel Sögu á morgun
og hefst klukkan 13.30. Meðal
framsögumanna eru Jón Sigurðs-
son iðnaðarráðherra.
Verktakasamband íslands heldur
ráðstefnu um eflingu atvinnulífs á
næstunni. Verktakar segjast vera
búnir að fá nóg af erfiðleikatali og
svartsýni og vilji snúa vörn í sókn
með bjartsýnisráðstefnu. Ráðstefna
þeirra verður haldin 16. desember.
SAMNINGUR UM EES
3000 karfatonn nefnd með sam-
þykki sjávarútvegsráðherra
- segir Hannes Hafstein aðalsamningamaður íslands um könnunarviðræðurnar árið 1990
TALAN 3000 tonn af karfa var
nefnd sem möguleg viðmiðun í
gagnkvæmum veiðiheimildum í
könnunarviðræðum embættis-
manna Islands og Evrópubanda-
lagsins á síðasta ári, með vitund
og vilja Halldórs Ásgríinssonar
þáverandi sjávarútvegsráð-
herra, Jóns Baldvins Hannibals-
sonar utanríkisráðherra og
ýmissa hagsmunaaðila í sjávar-
útvegi. Hins vegar var ekki um
formlegt tilboð að ræða. Þetta
segir Hannes Hafstein aðal-
samningamaður íslands hjá
EFTA, en deilur hafa risið upp
um þetta milli Halldórs og Jóns
Baldvins.
„í áratugi hafa verið í gangi
samtöl milli Evrópubandalagsins
og íslands um tvíhliða samskipti,”
sagði Hannes Hafstein. „1986 átti
Willy De Clerq, sem þá fór með
utanríkismál fyrir bandalagið,
fund með Steingrími Hermanns-
syni [þáverandi forsætisráðherra]
og Matthíasi Á. Mathiesen [þáver-
andi viðskiptaráðherra] þar sem
ákveðið var að halda áfram við-
ræðum um samkipti þessara aðila.
Ári síðar ræddi Steingrímur aftur
við De Clerq, þar sem ákveðið var
að blanda ekki saman viðskiptum
og fiskisamskiptum, heldur yrði
annars vegar rætt um hvað gera
mætti til að bæta viðskiptakjörin
og hins vegar um framtíðarsam-
skipti í fiskimálum.
I framhaldi af því hitti Halldór
Ásgrímsson Manuel Marin deildar-
stjóra fiskimáladeildar EB í Bruss-
el. Halldór bauð Marin þá til Is-
lands í endurgjaldsheimsókn til að
tala áfram um sjávarútvegssam-
skipti. En áður en von var á honum
komu fulltúar fiskimáladeildar og
utanríkismáladeildar EB til að sjá
hvað hægt væri að ræða um. Þetta
var þessi margumræddi fundur,
sem var auðvitað enginn samn-
ingafundur,” sagði Hannes.
Fundur þessi var' haldinn 29.
mars 1990 í Reykjavík, og Hannes
sagði að þar hefði verið rætt um
almennan fiskimálasamning sem
næði yfir vísindasámstarf og hugs-
anleg skipti á takmörkuðum gagn-
kvæmum veiðiheimildum. „Þá var
nefnt, að það gæti verið í því formi
að það væri allt að 3000 tonnum
af karfa fyrir jafngildi loðnu úr
stofninum sem Grænlendingar
eiga en voru búnir að selja EB.
Þetta var nefnt að undangengnum
umræðum um málið á íslandi og
með samþykki sjávarútvegs- og
utanríkisráðherra. Og daginn áður
hafði verið rætt við nokkra hags-
munaaðila í sjávarútvegi sem að
töldu að í lagi væri að reyna þetta
til að kanna hvort þannig mætti
finna einhvern flöt á þessum sam-
skiptum.
En bandalagið sagði, að þetta
væi'i svo sem gott og blessað _ef
horft væri á tvíhliða samskipti ís-
lands og EB. En ef íslendingar
ætluðu að fá lækkaða tolla af sjáv-
arafurðum krefðist EB veiðiheim-
ilda í staðinn. Því varð ekkert úr
þessu máli, og heldur ekkert af
heimsókn Marins,” sagði Hannes.
Þegar Hannes var spurður hvort
hann túlkaði þetta sem tilboð af
hálfu íslands, sem Evrópubanda-
lagið gæti nú vitnað til, svai'aði
hann: „Auðvitað getur Evrópu-
bandalagið vitnað til þess að við
höfum talað við þá fyrir tveimur
árum að hugsanlega væri mögu-
leiki á að gera þetta. Þar með vissu.
þeir að við værum tilbúnir að ræða
við þá á þessum nótum. En þetta
voru ekki samningaviðræður og
menn setja ekki formleg tilboð
fram í öðru en samningaviðræð-
um, Þetta voru einungis könnunar-
viðræður vegna hugsanlegrar
heimsóknar,” sagði Hannes Haf-
stein.
Nýjar upplýsingar staðfesta
að ekki var sagt rétt frá
- segir Magnús Gunnarsson formaður SAS
MAGNÚS Gunnarsson formaður
Samtaka atvinnurekenda í
sjávarútvegi segir að upplýs-
ingar, sem samtökin séu að afla
sér um þessar mundir, styrki
þann grun'að þeim liafi ekki ver-
ið sagt alveg rétt frá samninga-
viðræðum Islands og Evrópu-
bandalagsins um sjávarútvegs-
þátt samninganna uin evrópskt
efnahagssvæði.
„Eftir uppákomuna í síðustu viku
fórum við að kanna eftir okkar leið-
um hvernig þessi mál stæðu, og
hvernig þau hefðu þróast frá því í
október. Þær upplýsingar sem við
höfum aflað okkur staðfesta frekar
það sem við höfum haft á tilfinning-
unni, að hlutirnir séu ekki eins og
okkur hafa verið sagðir. Þetta
styrkir enn þá afstöðu okkar að við
viljum fá þessi mál öll upp á borðið
áður en við gerum upp okkar hug
til EES-samningsins,” sagði Magn-
ús Gunnarsson við Morgunblaðið.
Samtökin hafa dregið til baka
fyrri stuðningsyfirlýsingu sína við
samninganá um evrópskt efnahags-
Ekki hægt að túlka þetta
á annan hátt en sem tilboð
- segir Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra
JÓN Baldvin Hannibalsson utan-
ríkisráðherra segir, að ekki sé
hægt að túlka það á annan hátt
en sem tilboð, að íslenskir emb-
ættismenn hafi nefnt í viðræðum
árið 1990 við embættismcrm Evr-
ópubandalagsins að Island gæti
hugsanlega boðið 3000 tonn af
karfa gegn jafngildi af loðnu í
lögsögu EB.
„Eins og [Hannes Hafstein] aðal-
samningamaður íslands hjá EFTA
staðfestir, þá gerðist þetta á undir-
búningsfundi, sem haldinn var í
Reykjavík mars 1990, til að búa í
haginn fyrir komu Manuels Marins
[framkvæmdastjóra EB sem sér um
sjávarútvegsmál],” sagði Jón Bald-
vin Hannibalsson. „Á fundinum er
þetta tilboð gert, með öllum eðlileg-
um fyrirvörum um samþykki mót-
aðila og heildarlausn.
En það reyndi ekki á þetta tilboð
vegna þess að á þessurn tíma hélt
EB sig við grundvallarforsendur
sínar, einhliða veiðiheimildir, með
þeim rökurn að þetta væri engin
fórn af hálfu íslands. Vegna þessa
hélt málið ekki áfram. Það breytir
hins vegar engu um, að tilboðið var
gert. Ef á það hefði verið fallist
hefði það auðvitað verið til nánari
umfjöliunar á formlegmm fundi í
framhaldinu með sjávarútvegsráð-
herra íslands og Marin.
En þetta er ekkert einstakt til-
felli. Eins og fram kom í ádeilum
framsóknarmanna á mig fyrir kosn-
ingar, sem ég svaraði, þá hefur það
gerst áður að af hálfu íslenskra
stjórnvalda höfðum við lýst okkur
reiðubúna um gagnkvæmni í veiði-
heimildum. Það gerðum við Stein-
grímur Hermannsson á fundi með
framkvæmdastjórn EB árið 1990.
Það gerði þáverandi sjávarútvegs-
ráðherra á fleiri slíkum fundum, og
þetta hafa allar ríkisstjórnir gert,
sem setið hafa við völd frá því frí-
verslunarsamningurinn og bókun 6
urðu virk,” sagði utanríkisráðherra.
Hann bætti við, að ekki væri
verið að rifja þetta upp nú neinum
til hnjóðs, heldui' aðeins verið að
skýra frá staðreyndum. „En nú
hafa þeir sömu, sem að þessu stóðu,
allt á hornum sér og telja það fá-
heyrt að slík tilboð séu gerð nú, en
sem eru ekkert annað en endurtekn-
ing á tilboðum sem áður hafa verið
gerð,” sagði utanríkisráðherra.
Hannes Hafstein sagði við Morg-
unblaðið, að ekki hefði þarna verið
um samningaviðræður að ræða
heldur könnunarviðræður og form-
leg tilboð væru ekki sett fram í
öðru en samningaviðræðum. Þegar
utanríkisráðherra var spurður,
hvort það væri' því ekki veruleg
oftúlkun hjá honum, að tala um til-
boð í þessu sambandi svaraði hann
að svo væri ekki. „Ef þetta var
ekki tilboð, hvernig ætluðu menn
að draga í land ef því hefði verið
tekið?” sagði utanríkisráðherra.
svæði á þeirri forsendu, að upplýs-
ingar Jóns Baldvins Hannibalssonar
utanríkisráðherra um gagnkvæman
sjávarútvegssamning íslands og
Evrópubandalagsins hafi ekki verið
réttar. En SAS telur að nokkuð
lengi hafi legið fyrir, að EB myndi
krefjast þess að veiða hér eingöngu
karfa.
Magnús Gunnarsson kom á fund
utanríkismálanefndar Alþingis í
gærmorgun, þar sem þetta mál var
rætt, en vildi á þessu stigi ekki tjá
sig um hvað þar hefði farið fram.
„Menn mega ekki túlka þetta
þannig, að við séum að leggjast
gegn samningnum um evrópska
efnahagssvæðið. Við viljum einfald-
lega vita um hvað þetta snýst, og
fá allar upplýsingar upp á borðið,”
sagði Magnús.
I samtali við Hannes Hafstein
aðalsamningamann íslands hjá
EFTA kom fram, að hagsmunaaðil-
um í sjávarútvegi hafi á sérstökum
fundi árið 1990 verið kynntar hug-
myndir um að bjóða EB 3000 tonn
af karfa gegn jafngildi af loðnu í
lögsögu EB, og þeir hafí ekki gert
athugasemdir við það. Magnús
sagðist ekki kannast við þennan
fund sérstaklega. En margir fundir
hefðu Verið haldnir um mögulega
skiptingu á veiðiheimildum og hags-
munaaðilar hefðu ekki sett bremsur
á allar þær hugmyndir sem þar
komu fram. Hins vegar hefðu þeir
alltaf lagt á það áherslu að uppi-
staðan í veiðiheimildum EB hér við
land yrðu vannýttar tegundir.
Minnist þess ekki að hafa
gefið heimild til að nefna magn
-segir Halldór Asgrímsson fyrrverandi sjávarútvegsráðherra
HALLDÓR Ásgrímsson fyrrver-
andi sjávarútvegsráðherra segist
ekki niinnast þess sérstaklega að
hafa gefið embættismönnum
heimild til að nefna, í könnunar-
viðræðum við embættismenn
Evrópubandalagsins, að Island
gæti hugsanlega boðið 3000 tonn
af karfa gegn jafngildum veiði-
heimildum í lögsögu EB ef það
yrði til að liðka fyrir frekari við-
skiptaívilnunum fyrir íslenskar
sjávarafurðir.
Hannes Hafstein aðalsanminga-
inaðui' íslands hjá EFTA, segir að
þessi tala hafi verið nefnd í könnun-
arviðræðum snemma árs 1990, með
vitund og vilja Halldórs og Jóns
Baldvins Hannibalssonar utanríkis-
ráðherra.
„Ég minnist þess ekki sérstak-
lega. En hitt er ljóst, að Árni KoL
beinsson, sem var með Hannesi í
þessu máli, hafði mitt fulla traust
og ég treysti þeim til að þreifa fyr-
ir sér í þessu máli. En aðalatriðið
er að það var ekkert tilboð lagt
fram. Eg fullyrði, að það hefði ver-
ið bókað í fundargerð, hefði slíkt
tilboð verið gert. Og ég hefði aldrei
látið mér detta til hugar, að leggja
fram eitt eða annað tilboð án þess
að hafa til þess heimild frá ríkis-
stjórninni, sem ég hafði ekki,” sagði
Halldór Ásgrímsson.
Halldór hefur sagt að Jón Bald-
vin Hannibalsson utanríkisráðherra
hafi farið með ósannindi, þegar
hann sagði að á undirbúningsfundi
embættismanna íslands og EB í lok
mars 1990 hafi tilboð af þessu tagi
verið lagt fram. Hannes Hafstein
sagði við Morgunblaðið, að á fund-
inum hefði áðurnefndri tölu verið
varpað fram af hálfu Islendinga.
Hannes sagði einnig, að þarna hafi
verið urn könnunarviðræður að
ræða, og formleg tilboð séu aðeins
lögð fram á formlegum samninga-
fundum.
„Á þessum fundi var hreyft hug-
mynd um skipti á jafngildum veiði-
heimildum í litlum mæli. En and-
rúmsloftið á fundinum var þannig,
að af hálfu Evrópubandalagsins var
þetta ekki talið koma til greina, til
að greiða fyrir frekari viðskipta-
ívilnunum fyrir íslenskar sjávaraf-
urðir. Jón Baldvin Hannibalsson
hefur sagt, að þetta hafi verið til-
boð af Islands hálfu, en allir hljóta
að geta séð, að það hefði ekki þjón-
að nokkrum tilgangi að leggja fram
eitthvað tilboð um tegundir og
magn inni í slíku andrúmslofti,”
sagði Halldór.