Morgunblaðið - 03.12.1991, Page 49

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER 1991
49
hafi komið mér í tengdaföður stað.
Valur sonur minn, sem fæddist ári
síðar, kallaði Kjartan ávallt afa
Kjartan. Á brúðkaupsdegi okkar
hjóna, kom það í hlutverk Kjartans
að halda föðurlega ræðu í tilefni
giftingar „dóttur hússins” eins og
hann komst að orði.
Af helstu einkennum Kjartans
má nefna; vanafestu, hógværð, gott
skap og ríka kímnigáfu. Vanafesta
Kjartans var honum rótgróin og
mátti stilla klukku eða telja viku-
dagana eftir athafnaferli hans.
Kjartan var einstaklega skapgóður
maður og sá ég hann aldrei skipta
skapi þau ár sem ég þekkti hann.
Kjartan hafði ríka kímnigáfu og var
ritfær í betra lagi. Það var því sér-
stök ánægja í langdvölum okkar
erlendis að fá reglulega bréf frá
Kjartani með fréttir af heimaslóð-
um. Þegar þau bréf bárust, var það
eins og helgistund á heimilinu með-
an þau voru lesin. Bréf þessi höfum
við ávallt varðveitt.
Jóna, kona Kjartans, er einnig
gædd sömu góðu skapgerðarein-
kennum og hann, og er erfitt að
ímynda sér rifrildi á því heimili.
Kjartan og Jóna voru sérstaklega
náin hjón sem sjaldan voru í fjar-
veru hvors annars.
Það var sérstök ánægja að fá þau
hjón í reglulegar heimsóknir á heim-
ili okkar erlendis, aðallega í Nor-
egi. Þær heimsóknir skilja eftir
margar góðar minningar um góðar
stundir og skemmtilegar ferðir sem
við fórum með þeim um England,
Skotland, Noreg og víðar. Kjartan
og Jóna voru einstaklega þægileg
í umgengni og við verið búsett á
heimaslóðum.
Kjartan var ekki heilsuhraustur
maður og hafði hann þrisvar sinn-
um legið alvarlega sjúkur á gjör-
gæsludeild, „banalegurnar þrjár”
■eins og hann kallaði það. Hann
henti að því í gamni að sú næsta
yrði sú síðasta. Það lá yfirleitt vel
á Kjartani og lét hann lítið á því
bera að heilsufarið var ekki alltaf
upp á það besta. Hann fór helst
ekki til læknis nema honum væri
ekið þangað í sjúkrabíl. Má segja
að hin síðari ár, er líkaminn var
farinn að gefa sig, að hann hafi
fyrst og fremst lifað á þeim góðu
andlegu eiginleikum sem hann hafði
til að bera.
Kjartan var elstur af átta systk-
inum, sem öll eru á lífi. Mikil sam-
heldni ríkti meðal þeirra systkina.
Hjálpsemi þeirra við Kjartan og
Jónu á síðustu mánuðum vill ég
þakka sérstaklega.
Ég vona að þessar fátæklegu lín-
ur mínar nái að berast héðan af
arabasöndum, á norðlægari breidd-
argráður, þar sem ég get ekki ver-
ið viðstaddur og vottað Kjartani
mína hinstu kveðju við útförina.
Jóna mín, þér votta ég mína inni-
legustu samúð og megi minningin
um góðan mann styrkja þig á þess-
um erfíðleikatímum.
Gunnar Birgisson, Kiyadh
Saudi Arabíu.
• Kjartan Guðnason var í fram-
varðarsveit Sambands íslenskra
berkla- og bijóstholssjúklinga í
meira en fjóra tugi ára. Með honum
er genginn einn af merkustu for-
ustumönnum ftjálsrar félagsstarf-
semi á íslandi.
Berklaveikin vat' lævís sjúkdóm-
ur hér á landi á fyrri hluta þessarar
aldar og hafði mörg andlit. Sjö ára
strákur úr Reykjavík er sendur í
sveit austur fyrir fjall, sem ekki
væri hér í frásögur færandi nema
fyrir það, að strákur þessi var Kjart-
an. Árið var 1920. Hann sagði sjálf-
ur svo frá í viðtali sem birtist í
bókinni SÍBS í 50 ár; „Það voru
berklar á næsta bæ við þann sem
ég dvaldi á. Þegar ég kom úr sveit-
inni um haustið var ég orðinn eitt-
hvað veikur og mér bannað að fara
1 skólann. Það voru mín fyrstu kynni
af þessu. Þá var talað um berkla-
'skoðun en mér batnaði aftur í bili
svo að ekki varð úr í það skiptið.”
Það voru þó þessi veikindi sem
mörkuðu síðar lífshlaup Kjartans
þótt ekki létu þau ýkja mikið yfir
sér þá.
Árið 1945 var merkisár í sögu
íslenskra heilbrigðismála fyrir þá
sök að það ár voru landsmenn allir
berklaskoðaðir. Miðað við aðferðir
og skoðunartækni þess tíma var
þarna á ferðinni stórmerkilegt átak
sem ekki hefur verið leikið eftir síð-
an. í þessari allsheijar berklaleit
kom í ljós að Kjartan hefði vissu-
lega sýkst af berklum en yfirunnið
sýkinguna, samt talin hætta á að
hún væri ekki að fullu úr sögunni.
Það var því fylgst grannt nteð hon-
um á Berklavarnarstöðinni Líkn,
en ekki frekar aðhafst í bili, þar
eð hann var einkennalaus. Svo ger-
ist það, sem ekki var óalgengt á
þeim árum, að eftir erfitt ferðalag
árið 1948 veiktist Kjartan illilega
og reyndist kominn með virka
lugnaberkla. Hann lá á Vífilsstöðum
í 9 mánuði, sem ekki telst langur
tími ntiðað við það sem þá gerðist.
Meðferðin var fólgin í legu og
„blásningu”. Kjartan náði sérsæmi-
lega á.strik en var þó „blásinn”
áfram næstu 4 árin.
Strax á næsta ári, 1949, er Kjart-
an orðinn virkur í félagsskap ber-
klasjúklinga, kominn í stjórn
Berklavarnardeildarinnar í Reykja-
vík, sem nú heitir SIBS deildin —
Reykjavík. Hann var á meðal full-
trúa á 7. þingi SÍBS sem haldið var
á Reykjalundi árið 1950 og var þar
kosinn varamaður í stjórn sam-
bandsins. í stjórn SÍBS situr hann
síðan óslitið til ársihs 1988, í 38
ár, varamaður í 6 ár, meðstjórnandi
og síðar ritari í 18 ár og að lokum
formaður í 14 ár. Á þessum árum
stórefldist SíBS jók umsvif sín á
Reykjalundi og kom á fót marvís-
legri starfsemi og fyrirtækjum.
Ætla mætti að það væri nægt
verkefni af félagslefum toga hvetj-
um manni, auk þess að sinna fullu
starfi til lífsviðurværis, að taka
þátt í stjórnarstörfum SíBS. Svo
var þó ekki með Kjartan, heldur
gegndi hann jafnframt margvísleg-
um öðrum trúnaðarstörfum fyrir
sambandið.
Hann sat í stjórn Reykjalundar
árin 1950-1956 en á þeim árum
risu margar af þeim byggingum
sem nú eru á Reykjalundi og grunn-
urinn var þá lagður að plastiðnaðin-
um þar, sem í dag er stærstur sinn-
ar gerðar hér á landi. Aftur sat
Kjartan í stjórn Reykjalundar árin
1984-1986.
Árið 1958 ákvað SíBS að koma
á fót vinnustofu fyrir öryrkja í
Reykjavík. Var Kjartan í undirbún-
ingsnefnd vinnustofunnar sem
hlaut nafnið Múlalundur. Reglugerð
um Múlalund var samþykkt 22. jan-
úar 1959, stjórn var skipuð og var
Kjartan formaður hennar. Starf-
semi vinnustofunnar hófst síðan 20.
maí það ár í Ármúla 34. Múlalund-
ur á þannig nú að baki sér 32
starfsár og hefur á þeim tíma gefið
ótölulegum fjölda öryrkja kost á
vinnu sem þeim hefði annars' ekki
boðist. Kjartan var formaður stjórn-
ar Múlalundar næstu árin á meðan
framleiðslugreinarnar voru að þró-
ast og starfsemin að mótast.
Árið 1982 fluttist starfsemi
Múlalundar úr Ármúla 34 í nýtt
húsnæði í Hátúni 10 í Reykjavík.
Þar með var húsnæðið í Ármúlanum
laust til annarra nota. Samstarf
myndaðist milli SíBS, Reykjavíkur-
deildar Rauða kross íslands og
Samtaka aldraðra um að koma þar
upp þjónustumiðstöð aldraðra og
öryrkja. Þjónustumiðstöðin opnaði
6. janúar 1983 og hlaut nafnið
Múlabær. Kjartan var fyrsti stjórn-
arformaður hennar og var raunar
fulltrúi SíBS í stjórninni allt til dán-
ardægurs.
Árið 1985 tókust samningar milli
rekstraraðilja Múlabæjar annars
vegar og Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðuneytisins og Reykjavíkur-
borgar hins vegar utn að koma upp
þjónustumiðstöð fyrir Alzheimer-
sjúklinga. Hún tók til starfa árið
1986 og hlaut nafnið Hlíðarbær.
Þar var Kjartan enn að verki og
sat hann einnig í stjórn þeirrar þjón-
ustumiðstöðvar til dánardægurs.
Fleira mætti rekja af trúnaðar-
störfum Kjartans fyrir SíBS og
skulu hér aðeins tvö þeirra nefnd:
Kjartan var árum saman fulltrúi
SÍBS í stjórn Norræna berklavarn-
arsambandsins (DNTC) sem stofn-
að var á Islandi árið 1948. Nafni
sambandsins var breytt 1971 til
samræmis við þróun sem orðið hafði
í áranna rás á starfsemi félaga
berklasjúklinga á Norðurlöndum,
heitir sú Nordiska Hjárt- och Lung-
handikappades Förbund (NHL).
Kjartan var allt fram á þetta ár
tengiliður SÍBS við NHL.
Árið 1950 stofnaði Katrín Páls-
dóttir sjóð til minningar um dóttur
sína, Hlíf Þórðardóttur hjúkrunar-
nema, sem látist hafði úr berklum,
Hlífarsjóð. Skyldi sjóðurinn vera í
vörslu SíBS og gegna því hlutverki
að styrkja þurfandi berklasjúklinga
og aðstandendur þeirra. í mörg ár
hefur Kjartan verið formaður
stjórnar sjóðsins sem á starfstíma
sínum hefur styrkt ófáa berkla-
sjúklinga. Það sýndi hug Kjartans
til stuðnings og aðstoðar af þessu
tagi að fáum dögunt fyrir andlátið
ræddi hann við mig um málefni
tveggja einstaklinga sem hann taldi
að Hlífarsjóður ætti að styrkja.
Hér hefur verið stiklað á stóru
varðandi framlag Kjartans til fé-
lagsmála á vettvangi SÍBS. Eitt er
þó ótalið: Á 26. þingi SíBS haustið
1988 féllst Kjartan á að taka kosn-
ingu sem fúlltrúi þingsins í stjórn
Reykjalundar, þá 75 ára að aldri,
og var hann formaður stjórnar Rey-
kjalundar frá því hausti til dánar-
dags.
Óll þessi félagsstörf lét Kjartan
í té í sjálfboðavinnu. Nú má spytja:
Gafst honum færi á að sinna brauð-
stritinu? Brauðstritið heitir öðru
nafni lífsstarf á máli okkar. Lífs-
starf sitt vann Kjartan í Trygginga-
stofnun ríkisins, einu stærsta opin-
bera almenningsþjónustufyrirtæki
þessa lands. Segja má að hér eigi
við orðtakið: Skylt er skeggið hök-
unni. Kjartan hóf störf í Trygginga-
stofnuninni í ársbytjun 1954 og
vann þar langan dag fram að starfs-
aldursmörkum, og raunar eftir það
í hlutastarfi sent félagsmálafulltrúi
á skrifstofu tryggingayfirlæknis
allt fram á þetta ár. Lífsstarf hans
var þannig síður en svo óáþekkt
félagsstarfi hans á vegum SíBS.
Aðdáunarvert var hversu vel honum
tókst að korna í veg fyrir að lífs-
starfið og félagsstarfið rugluðust
saman í eina sæng, sem vitaskuld
hefði ekki að öllu leyti verið tilhlýði-
legt. Á hinn bóginn duldist engum
að í persónu hans sameinuðust fé-
lagsgarpurinn og hinn trúverðugi
opinberi starfsmaður, aðskildir í
tíma og rúmi, en þó naut hvor unt
sig góðs af þekkingu og reynslu
hins. Að miklum verðleikum sæmdi
forseti íslands Kjartan riddara-
krossi fálkaorðunnar árið 1988 fyr-
ir störf hans að félagsmálum og í
opinberri þjónustu.
Kjartan var léttur í viðmóti, bón-
góður og fjaslaus með afbrigðum.
Hann afgreiddi mál án vafninga og
gætti þess að verða ekki kerfis-
þræll, hikaði ekki við að túlka regl-
ur skjólstæðingum í vil ef því var
að skipta og hann vissi að þörfin
var meiri en kaldur bókstafurinn
leyfði í þröngri túlkun.
Enn má spyrja hvaðan Kjartan
hafði andlegu og líkamlegu orkuna
til að sinna jöfnum höndum viða
miklum opinberum störfum og um-
fangsmiklum félagslegum trúnað-
arstörfum. Ástæður eru án efa fleiri
en ein. Hvað sem öðru líður má
fullyrða að ekki hefði þetta getað
gengið upp áratugum saman hjá
Kjartani fremur en öðrum án dyggi-
legs stuðnings eiginkonu hans. Þau
Kjartan og Jóna Jónasdóttir gengu
í hjónaband árið' 1951 og stóðu
saman í fjörutíu ár að -hverju því
sem hann tók sér fyrir hendur. Án
Jónu sér við hlið hefði frantlegð
Kjartans ekki orðið slík sem hún
varð. Skerfur hennar þar er stór.
Um leið og ég flyt hér þakkir
meðlima SíBS fyrr og síðar fyrir
áratuga óbrotgjörn störf Kjartans
til heilla fyrir öryrkja og fatiaða í
þessu landi, flyt ég Jónu og vensla-
mönnum þeirra Kjartans innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Haukur Þórðarson
Nafni minn er dáinn. Ég á enn
erfitt nteð að trúa þessu. Ég var
nefnilega farinn að trúa því að nafni
væri ódrepandi, því oft í gegnum
tíðina hefur hann orðið alvarlega
veikur er sprottið jafnharðan eins
og stálfjöður upp frá veikindum.
Því var það að í síðustu viku þegar
faðir minn tilkynnti mér að nú ætti
nafni mjög stutt eftir þá neitaði ég
að trúa því. En þar sem faðir minn
er læknir og ekkert sérlega svart-
sýnn í þessum málum þá neyddist
ég til að leggja trúnað á orð hanS
og ég grátbað Guð um að kalla
ekki nafna heim. Daginn eftir heim-
sótti ég .nafna rninn og þegar ég
sá hversu kvalinn hann var þá hvarf
eigingirnin fyrir skynseminni enda
fann ég til viss léttis þegar mér var
tilkynnt að þjáningar hans væru á
enda og viss þakklætis til Guðs
fyrir að láta hann ekki þjást lengi.
Ég umgekkst nafna rnikið í æsku
og mínar sterkustu æskuminningar
tengjast honum og því sem við bröll-
uðum eins og t.d. sunnudagsbíltúr-
arnir okkar þegar við fórum til
hans Marinó í Kópavoginum og
nafni fékk sér alltaf hálfan bjór hjá
honum sem fyrir tuttugu árum var
nú ekki á allra borðum svo ég hélt
alltaf að Marinó væri mjög voldug-
ur maður. Þessa sunnudagsbíltúra
okkar enduðum við nafni alltaf hjá
besta vini nafna, Friðfinni heitnuin
Ólafssyni, bíóstjóra í Háskólabíói. Á
meðan nafni og Friðfinnur sátu inni
á skrifstofu hjá Friðfinni og spjöll-
uðu um iandsins gagn og nauðsynj-
ar eða spiluðu rommý og mátti þá
ekki tnilli sjá hvor svindlaði meira
á hinum, þá var mér komið fyrir
inni í bíósalnum. Þessar bíóferðir
voru oft heilmikil ævintýri fyrir mig
því það kom jú oft fyrir að það var
verið að sýna bannaða'mynd og því
þurfti nafni að smygla mér inn 'í
salinn í tnyrkri og hafa sama hátt-
inn á þegar hann náði í mig. Það
er mér minnisstætt hversu fallegur
vinskapur ríkti milli nafna og Friðf-
inns og eflaust verða fagnaðarfund-
ir með þeim núna.
Ég gæti viðhaft hér rnörg orð
urn mannkosti Kjartans Guðnason-
ar en þess er ekki þörf, þeir sem
kynntust honum vita allt um þá.
Ég læt mér nægja að segja að þó
að nafni hefði ekki gjört nema helm-
ing af því sem hann afrekaði á sinni
ævi þá væri honum samt vistin
tryggð í himnaríki.
Foringinn minn hefur verið kall-
aður heim en ég veit að nafni minn
mun samt halda áfram að vaka
yfir mér eins og hann hefur gert
alveg síðan Jóna hélt mér undir
skírn og ég varð þess heiðurs að-
njótandi að vera skírður í höfuðið
á honum. Elsku Jóna, mikill er miss-
irinn en til hughreystingar höfum
þá orð Cyprianusar í huga: „Hinir
látnu eru ekki horfnir að fullu. Þeir
eru aðeins komnir á undan.”
Ég þakka Guði fyrir að hafa
fengið að kynnast Kjartani Guðna-
syni. Ég bið góðan Guð að blessa
minningu míns góða frænda.
Kjartan Guðjónsson
Pétur
„Ég hafði þurft að taka inn blóðþynningarmeðal að læknis-
ráöi í langan tíma, þegar ég byrjaði að borða ALLIRICH-
hvítlaukinn með LECITHINI (glasið með græna miðanum).
Ég þakka því nú, að með mikilli og daglegri neyslu
ALLIRICH-hvítlauksins hefur orðið þvílík breyting á heilsu
minni að við reglulega skoðun hjá lækni kom í Ijös, að
blóðþrýstingurinn er orðinn eðlilegur. Fyrir mér hefur
ALLIRICH -hvítlaukurinn sannað áhrifamátt sinn. Frábær
náttúruafurð, sem stendur undir nafni."
Grétar
„Já, ég læt mér líða vel með ALLIRICH. Það er ótrúlegt
hvað ALLIRICH hvítlaukurinn gerir mann allan friskari
og hressari í lífi og starfi. Áður vissi ég ekki einu sinni að
ALLIRICH væri til. Ég borða ALLIRICH daglega. Það er
málið. Ég hvet alla, sem hugsa vilja vel um heilsuna, að
byrja á ALLIRICH lyktarlausa hvítlauknum ekki seinna
en núna. Þið finnið muninn, það gerir ALLICÍNIÐ.“
1 „Ég er búinn að reyna allar þessar hvitlaukstegundir á
jjÚ&" ' markaðinum og ALLIRICH slær þeim öllum við. Það er M \
Wf’&m maM , örugglega ALLICÍNIÐ sem gefur manni svona mikinn kraft
»1 f 09 vel|íðan- Ég tek ALLIRICH daglega með lýsinu og gæti m "
M “X* f Þess að missa ekki dag úr. Ég hlakka til að reyna þann
nýja, CARLIC TIME, sem væntanlegur er bráðleqa.
ALLIRICH heilsuvörur mæla með sér sjálfar."
Þórhallur Linda
„í minni íþróttagrein, fimleikum, reynir á þolið og einbeit-
inguna. Þess vegna borða ég ALLIRICH lyktarlausa
hvítlaukinn daglega og árangurinn er ótrúlegur. Ég er
miklu hressari, andlega og líkamlega, auk þess sem
námið verður skemmtilegra. Ég sleppi aldrei degi úr,
tek 2-4 hylki með morgunmat. Meiri háttar kraftur."
MUNDU AÐ ALLIRICH HVÍTLAUKURINN HEFUR MEIRA
ALLICÍNINNIHALD EN NOKKUR ÖNNUR VÍTAMÍNAFURÐ.
LÁTTU ÞÉR LÍÐA VEL. -BYRJAÐU STRAX Í DAG Á ALLIRICH.
Fæst I apótekum, heilsuhúsum og verslunum um land allt
Laukrétt Danberg - heildverslun,
ákvÖrÖUn Skúlagötu 61, 105 Reykjavík, sími 626470.