Morgunblaðið - 11.12.1991, Blaðsíða 47

V.
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. DESEMBER 1991
47
Af hverjju þarf raf-
magn á Islandi að vera
svo dýru verði keypt?
eftír Dóru Magnús-
dóttur
Mikilvægi ferðaþjónustu á ís-
landi hefur aukist jafnt og þétt á
síðastliðnum áratug og nú er svo
komið að tekjur af erlendum ferða-
mönnum voru rúmlega 11 milljarð-
ar á síðastliðnu ári og munar þjóð-
arbúið um minna. Ef svo fer fram
sem horfir má búast við að tekjur
þessar eigi eftir að aukast á næstu
árum, sérstaklega ef tekið er tillit
til þeirrar landkynningar sem á
undanförnum árum hefur tekið á
sig margs konar myndir í þeim til-
gangi að lokka fleiri ferðamenn til
landsins. En það sem öðru fremur
dregur útlendinga til íslands er
landið sjálft og óspillt náttúra þess.
Hrikaleg, ósnortin náttúrufegurð
íslands heillar erlenda ferðamenn
svo að þeir í mörgum tilfellum
koma aftur og aftur og segja þar
að auki ættingjum og vinum heima
fyrir hvers konar undur Island hef-
ur upp á að bjóða. Vinir og ættingj-
ar gera sér far um að kíkja á
ferðabæklinga um ísland, eitt leiðir
af öðru og tekjur af erlendum ferð-
amönnum aukast.
Um þetta geta sjálfsagt allir
verið sammála en hins vegar standa
deilur um náttúruvernd sem að
mati undirritaðrar er forsenda fyrir
áframhaldandi ferðamannaþjón-
Dreg’ið í
happdrætti
Ólympíu-
nefndar
Dregið hefur verið í happ-
drætti Olympíunefndar Islands.
Vinningar komu á eftirfarandi
7145 Daihatsu Applause, 10502
Chevrolet Blazer, 18035 Nissan
Sunny, 20762 Nissan Micra, 39334
Citroen Ax, 49628 Nissan Micra,
54950 Volvo 940 GLT, 85667 Dai-
hatsu Applause, 102559 Nissan Pri-
mera, 147480 Nissan Pathfinder,
155000 Suzuki Swift, 163400
Suzuki Vitara, 164341 Citroén XM,
180900 Citroén Ax, 221441 Subaru
Legacy, 295272 Suzuki Swift,
340149 Isuzu Trooper, 345543 Ford
Explorer, 362189 Pontiac Grand
Prix, 396593 Nissan Sunny.
(Vinningar eru birtir án ábyrgð-
ar.)
Hefuröu
litiö á
ustu á íslandi. Landsvirkjun hefur
nú í hyggju að reisa rafmagnslínu,
svonefnda Fljótsdalslínu 1, um
Ódáðahraun og Sprengisand á ein-
um fallegasta stað hálendisins. Hér
mætast náttúruverndarsjónarmið
og „rafmagnssjónarmið"; þ.e. hvort
svæði þetta eigi að fá að vera eins
ósnert af manna völdum eins og
hægt er eða hvort stórvirkar vinnu-
vélar eigi að geta lagt svæðið und-
ir sig um stund og hugsanlega
skilið eftir sig óþarfa slóða, eyðil-
agðar jarðmyndanir og mengun af
völdum vinnuvéla og vinnuafls.
Ekki þarf mikla mengun til að
skaða svæðið því það er hátt yfir
sjávarmáli, sumur eru stutt og öll
rotnun er hæg. Þegar framkvæmd-
um lyki yrðum við vitni að óafturk-
ræfum skipulagsmistökum; vold-
ugri rafmagnslínu sem veldur
greinilegri sjónmengun á tilkom-
umiklum ijallahring þessa svæðis.
Það sem íslendingar verða að
hafa í hugar er hvers konar svæði
hér er um að ræða. Því miður hafa
hlutfallslega fáir íslendingar komið
inn á þennan hluta hálendisins en
það gerir svæðið einmitt að spenn-
andi kosti í framtíðinni fyrir íslend-
inga sem hugsanlega fá sig ein-
hvern tímann fullsadda af sólar-
landaferðum. Það má segja sem svo
að ein rafmagnslína „eyðileggi"
ekki umrætt svæði en sú takmarka-
lausa hrifning sem ferðamaðurinn
upplifir á ferð sinni um Ódáðahraun
og Sprengisand vegna þess full-
komlega náttúrulega umhverfis
sem við blasir, er eyðilögð þegar
voldug rafmagnslína — tákn um
framkvæmdagleði mannsins á 20.
öldinni — brýtur upp þá náttúru-
legu ímynd sem ferðamenn sækjast
jafnan eftir á hálendi Íí?lands.
Hrifningin sem vaknar í bijóstum
ferðalanga verður ekki mæld í hag-
vexti eða tölfræði um öruggt raf-
magn. En þar liggur einmitt hund-
urinn grafinn; þó svo að við íslend-
ingar eigum margar perlur í
náttúru landsins megum við ekki
rýra þær stórkostlegustu ef hægt
er að komast hjá því. Ekki bara
okkar vegna heldur ekki síst vegna
þeirra erlendu ferðamanna sem
sækja okkur heim og skilja sífellt
meiri peninga eftir sig, peninga
sem styrkja stöðu þjóðarskútunnar
sem nú siglir í stórsjó, peninga sem
ýta undir hagvöxt. Þetta fólk kem-
ur til íslands til að sjá staði sem
það getur ekki séð heima hjá sér,
staði sem ekki er hægt að sjá ann-
arstaðar í Evrópu og jafnvel ekki
í heiminum. Það svæði sem nú á
að verða leiksvið nýrra fram-
kvæmda á vegum Landsvirkjunar
er stærsta óbyggða svæði Evrópu.
Fjölmargir Evrópubúar sækjast
eftir óbyggðum íslands vegna þess
að ekkert er þar að finna sem
minnir á athafnasemi mannsins
utan lélegs vegarslóða og í mesta
lagi skáli hér og þar fyrir ferða-
menn. Svæði eins og Ódáðahraun
og Sprengisandur eru þess vegna
auðlindir rétt eins og jökulvatn
og jarðhiti. Möguleikar þessarar
auðlindar eru ekki þekktir, ekki er
hægt að fá verkfræðinga til að
mæla framleiðslugetu aðdáunar
erlendra ferðamanna á hálendinu
og fá svo hagfræðinga til að mæla
tekjur í þýskum mörkum. Þessa
auðlind verðum við að nýta eins
skynsamlega og hægt er, en um
leið vernda með öllum tiltækum
ráðum.
Ekki er hægt að byggja upp ferð-
amannaþjónustu á Islandi ein-
vörðungu með því að einblína á
byggingu salerna við Gullfoss og
aðstöðu fyrir ráðstefnugesti. Líta
verður á hlutina í samhengi; útlend-
ingar koma ekki til íslands til að ’
nota salemi við Gullfoss (sem þó
eru vissulega nauðsynleg og tíma-
bær!) heldur til þess að njóta ós-
nortinnar náttúru. Nú mætti
spyija: Hvað er „ósnortin náttúra",
hvar eru mörkin? Strangt til tekið
er umrætt svæði ekki fullkomlega
ósnortið vegna þeirrar umferðar
sem þar er en þó svo, að fólk kemst
þangað ef það ætlar sér og lætur
hrífast.
í Morgunblaðinu 20. nóvember
(bls. 12) má finna grein þar sem
Dóra Magnúsdóttir
„Hrifningin sem vaknar
í brjóstum ferðalanga
verður ekki mæld í hag-
vexti eða tölfræði um
öruggt rafmagn.“
m.a. þau rök til stuðnings fram-
kvæmdum koma fram að ósnortin
náttúra sé auðlind sem ekki á að
fela heldur nýta, því þurfi að af-
marka hvar leyfa skuli umferð og
mannvirkjagerð. Að mati undirrit-
aðrar fara mannvirkjagerð og
ósnortin náttúra einfaldlega ekki
saman, svæðið er fullnýtt með
þeirri umferð ferðalanga sem þar
fer á sumrin. Mannvirkjagerð í of-
análag getur ekki skilið eftir sig
ósnortna náttúru, þvert á móti yrði
hún verulega „snortin". í sömu
grein segir orðrétt: „Náttúruvernd
snýst ekki um að láta náttúruna
ósnerta því hún býr yfir niðurrif-
söflum sem raunar eru mun öflugri
hér en þau náttúruöfl sem virka
til uppbyggingar. Staðreynd er að
oft fegrum við landið með því að
grípa inn i gang náttúrunnar til
þess að veija hana fyrir sjálfri sér
og beinum henni í annan farveg
en hún leitar sjálf... Náttúruvernd
er fólgin í beislun náttúrunnar, rétt
eins og nýting hennar.“ Að mínu
mati snýst náttúruvernd hins vegar
um verndun þess sem er í náttúr-
unni, verndun þeirra afla sem
'byggja upp og rífa niður, svo að
manneskjan geti notið og fylgst
með eðlilegum ferði hennar.
Einnig kemur fram í umræddri
grein að tillögur um að leggja nýj-
ar línur samhliða byggðalínu séu
vafasamar þar sem öryggi verði
mun minna þegar allar línur geta
rofnað samtímis vegna staðbund-
inna áfalla. Hvað tryggir það að
staðbundið áfall eins og til dæmis
fárviðri ijúfi ekki einnig hálend-
islínuna? Staðreyndin er sú að
svæðið er fremur einsleitt og engin
trygging er fyrir því að hálendislína
verði ekki fyrir áföllum ef byggða-
línan bregst. Hið sama gildir um
jarðskjálfta, engin trygging er fyr-
ir því að hálendislínan verði ekki
fyrir sama tjóni og byggðalínan ef
um öflugan jarðskjálfta er að ræða.
Eitt helsta niðurrifsafl náttúr-
unnar, a.m.k. það sem mest hefur
verið í deiglunni, er gróðureyðing,
en hafa verður í huga að frumorsök
gróðureyðingar er búseta manns-
ins. Þær framkvæmdir sem stuðla
að gróðurvernd og landgræðslu eru
aðeins tilraun nútímamannsins til
að vernda þann gróður sem fyrir
er og gefa landinu aftur hluta þeirr-
ar gróðurþekju sem forfeður okkar
(og húsdýr þeirra) eyðilögðu. Mörg
svæði sem girt hafa verið og lokuð
fyrir beit hafa náð sér á undraverð-
um tíma án afskipta mannsins.
Friðun lands og landgræðsla er í
flestum tilfellum fegrun lands þar
sem maðurinn að hluta grípur inn
„i gang náttúrunnar til að veija
hana sjálfri sér“ en hið sama gildir
ekki um uppsetningu rafmagnslínu.
Ekki getur undirrituð skilið hvernig
náttúruvernd á að felast í beislun
náttúrunnar því að beislun hlýtur
í eðli sínu að vera í andstöðu við
náttúruvemd.
Vissulega þurfum við íslending-
ar á báðum þessum þáttum að
halda til þess að geta lifað á okkar
afskekkta hijóstruga landi og
vandinn felst í að sameina þessa
tvo þætti. Vegna vaxandi hlutverks
ferðamannaþjónustu hlýtur
náttúruvernd að vera ein skynsam-
legasta „nýting“ hálendiSins.
Að lokum vil ég minna á 1. grein
laga um náttúruvernd (nr. 47
1971):
Tilgangur þessara laga er að
stuðla að samskiptum manns og
náttúru, þannig að ekki spillist að
óþörfu líf eða land né mengist sjór,
vatn eða andrúmsloft. Lögin eiga
að tryggja eftir föngum þróun ís-
lenskrar náttúru eftir eigin lögmál-
um og verndun þess sem er sér-
stætt eða sögulegt. Lögin eiga að
auðvelda íslensku þjóðinni um-
gengni við náttúru landsins og
auka kynni af því.
Höfundur er Ieiðsögumaður og
leggur stund á lnndafræði við
Háskóla Islands.
CORAL GÓLFBÚNAÐUR
CORAL GÓlFBÚNAÐUR iCORAL GÓLFBÚNAÐUR ▲
oc
3
Q
<
CORRl

HREINSISVÆÐI
-hindrar að óhreinindi
berist inn
Coral hreinsisvæði er sérstakur gólfbúnaður
sem fangar óhreinindi og bleytu.
Hver fermetri af Coral getur sogað upp 61 af vatni
eða 5 kg af götuskít.
Coral gólfbúnaður burstar óhreinindin aí og þegar
gengnir hafa verið 6 metrar af Coral verða að jafnaði
90% óhreininda eftir á hreinsisvæðinu.
Coral gólfbúnaður lækkar ræstingarkostnað, eykur
hreinlæti og bætir útlit.
KJARAN
Gólfbúnaður
> SÍÐUMÚLA 14 • SÍMI (91) 813022 <
3
m
Ll_
_l
'O
o
_J
<
cc
o
o
tr
3
Q
<
2
O
m
U_
_J
o
o
—I
<
DC
O
O
CORAL GÓLFBÚNAÐUR# CORAL GÓLFBÚNAÐURáCORALGÓLFBÚNAÐUR