Morgunblaðið - 22.03.1992, Blaðsíða 6

Morgunblaðið - 22.03.1992, Blaðsíða 6
6 C MORGUNBLAÐIÐ MANNLÍFSSTRAUMAR SUNNUDÁGUR 22. MARZ 1992 STANGVEIDI/L^m menn af mistökum? Sýnd veiði en ekki gefin OFT ER SAGT að við Iærum mest af mistökum. Það kann að vera satt en þau geta oft orðið dýrkeypt. Því er mönnum ráðlagt að lesa sér til um við- fangsefnið og það er auðvitað góðra gjalda vert. En í veiði- skap verður að segja að þrátt fyrir fjöldann allan af kennslu- og leiðbeiningabókum um veiði er lestur þeirra ónóg æfing. Lærdómurinn fer fram á ár- bakkanum. Reynslan, mislök og velgengni, þokar veiðimann- inum áfram á vegi veiði- mennskunnar. Stundum eiga sér þó stað óvænt atvik sem valda því að maður stendur eftir eins og glópur, klórar sér í höfðinu og spyr: „Hvað gerð- ist nú?“ Við ræddum um daginn um feigan fisk sem náðist á land þrátt fyrir líkurnar einn á móti tíu. Svo eru aðrir fiskar sem frá upphafi virðast dauðadæmdir en synda þegar minnst varir fijálsir og al- sprækir út í strauminn á ný. Stundum veit maður á sig klaufaskap, stundum liggur skýringin í aug- um uppi en ein- staka sinnum gerist eitthvað óskilgreint og fisk- urinn er laus. Þeir fiskar lifa í minningunni. Það virðist nokkuð mikið á einn mann lagt að missa fjóra síðustu fiskana sem hann setur í síðasta veiðidag sumarsins. Þetta varð ég þó að þola. Eg ætla að segja frá einum þeirra. Það var mikið vatn í ánni en þokkalegt veður. Ég var að vígja nýju tvíhenduna mína og setti á „eldfuglinn" nr 6, enn eina út- færsluna af rækju sem oft reynist vel þegar haustar. Á móts við girðinguna tekur fiskur þungt og hiklaust. Eins og vani er þegar veitt er með sökk- línu bíð ég þangað til laxinn snýr við og strengist á línunni. Þá tek ég þéttingsfast á móti, fullviss um að flugan sitji vel í vinstra Lax skal á landi lofa! kjaftvikinu á honum. Finn að þetta er enginn smáfiskur. Nú er gott að hafa tvíhendu. Ég fikra mig í átt til lands, gæti þess að hafa stöngina háreista og læt hjólbr- emsuna eina halda við fískinn. Er kominn á grunnt vatn þegar laxinn stekkur. Felli strax stöngina. Hann er að minnsta kosti fjórtán pund, greinilega harðsnú- inn fiskur, sennilega hængur og tekur roku upp ána. Það er allt með felldu, sambandið eðlilegt og stöngin bregst ekki fremstu von- um. Varla getur nokkuð komið í veg fyrir að þessi fiskur náist. Eg kemst klakklaust um klauf- ina upp á moldarbarðið. Þar er aðstaða og skilyrði hin ákjósan- legustu, átakið upp á við og með straumnum. Fiskurinn er tiltölu- lega rólegur, þumbast aðeins; veiðimaðurinn fumlaus og í fullu jafnvægi, orðinn skjálftalaus í hnjáliðunum, þykist eiga alls kost- ar við þennan fisk. En þá gerist það. - Hvað bilaði? - Allt laust. - Enginn fískur. Flugan kemur sem snöggvast upp úr vatninu, rekur síðan umkomulaus niður ána. Hingað til hafði allt gengið eins og til var ætlast, það er að segja eins og stendur í bókunum. Fiskurinn tekið eins og hann átti að taka, að því er virtist. Veiði- maðurinn brugðist við honum á réttu augnabliki, að því er virtist. Lækkað stangartoppinn - þegar fiskurinn stökk - eins og á að gera. Hann er kominn í kjörstöðu til að þreyta fiskinn. Tekur hæfi- lega á laxinum og tækin, stöngin og hjólið, vinna samkvæmt áætl- un. Rétt farið að öllu. Þessi lax var svo gott sem kominn á land þegar öllum kenningum var koll- varpað. Ég veit svo sem ekki hvað átti sér stað eða hvar flugan stóð í fiskinum; velti hann sér svona faglega að hann losaði við hana á snúningum, nuddaði hann úr sér við botninn eða hvað? Ekkert svar. Engin skýring. eftir Gylfa Pólsson UlVIHVERFISIVIAL/Z>/z umhverfismál heimspekilegs eblis? Sannindi aftvennum toga UMRÆÐAN um ástand umhverf- ismála á jörðinni hefur snúist mest um hin ytri lífsskilyrði — hungur, offjölgun, mengun, of- nýtingu takmarkaðra auðlinda og fullyrðinga um að nú sé breyt- inga þörf á lifnaðarháttum mannkyns. Jafnframt heyrast þó raddir um þörf á hinni huglægu byltingu — nýjum viðhorfum og nýjum sannindum. Þá beinast augu manna ekki hvað síst til vísindamanna á sviði lífeðlis- og efnafræði. Menn segja að óbeint eigi sú óöld sem ríki vegna áníðslu manna á náttúruauðlind- irnar rætur að rekja til þess að menn hafi haft tröllatrú á hinum hefðbundnu rannsóknaraðferð- um náttúruvísindanna. Nú segja sumir í hópi þessara vísindamanna að sannindi náttúrunnar séu af tvennum toga. Menn geti aldrei sagt fyrir með óyggjandi vissu um þróun á jörðinni út frá þeim for- sendum sem við- höfð eru á vett- vangi raunvísinda. Menn verði líka að taka með í reikn- inginn hið óvænta og það sem aldrei eftir Huldu verður útskýrt Val.ysdo.tur með okkar rökvísj Menn eigi sem sagt að hætta að gera hinn mikla greinarmun á raun- vísindum og hugvísindum eins og þar sé um að ræða tvo póla sem aldrei geti skarast. Líta beri á al- heiminn sem eina heild og þá sé ekki hjá því komist að ætla hinu óútskýranlega drjúgan þátt. Á þessu eru auðvitað skiptar skoðanir en ekki úr vegi að færa þessa hlið mála í tal í pistli sem þessum. Nýlega birtist viðtal í dönsku blaði við dósent í hagnýtri lífeðlisfræði við háskólann í Roskilde, P.V. Crist- ensen. Hann hefur eins og margur annar miklar áhyggjur af ástandi umhverfismála á þessari jörð og vill endurskoða þá ríkjandi skoðun náttúruvísindamanna eða vísinda- manna raungreina að endanleg vissa fáist um þróun með hefð- bundnum rannsóknum lífeðlisfræð- innar. Þar þurfi ný viðhorf að koma til. Hann er einn þeirra sem draga í efa gildi þróunarkenningar Darw- ins, sem byggist á sigri hins sterka yfir því íjem veikara er. Honum er hugstæðari kenning Jean Baptiste Lamarc sem segir að einbeitt við- leitni einstaklinga í náttúrunni til að öðlast meiri lífslíkur breyti erfðagenum einstaklingsins á löng- um þróunarferli í þá átt. Gíraffinn hefði t.d. ekki svona langan háls nema af því að teygjasig í lauf tijánna um árþúsundir. ^ Þetta ér um- hugsunarefni fyrir þá sem hafa gaman af að líta í kringum sig. Vísindamenn á sviði raun- vísinda sem fjalla um náttúr- una án þess að gera grein fyrir því siðleysi sem felst í ofnýtingu náttúruauðlindanna eru á villigöt- um, segir hann. Ábyrgð þeirra er mikil. Staðreyndin sé hins vegar sú að velferðarríkin hafí komið sér upp hagkerfi sem sæki ótæpilega í þann takmarkaða sjóð. Reyndar hafi marxískt kerfi heldur ekki boðið upp á annan kost. Nú er hins vegar brýn nauðsyn á siðfræðilegum hag- fræðikenningum sem grundvallast á virðingu fyrir öllum þáttum í ríki náttúrunnar. Honum fínnst rangt þegar vísindamenn nútímans gera grcin- armun á því sem líffræðingar kalla „hina lifandi náttúru“ og „hinni dauðu náttúru" sem er viðfangsefni eðlisfræðinnar. Alheimurinn sé ein lifandi heild. Kenningin um að líf hafí fyrst orðið til úr aldauðu stand- ist ekki. „Niels Bohr og Albert Einstein voru ekki hræddir við að taka heim- spekilegar vangaveltur til greina við eðlisfræðirannsóknir sínar,“ segir hann. „Það gaf þeim yfírburð- ina. Og þeir hófu rannsóknir sína út frá hinu almenna og þekkta og fíkruðu sig til hins sértæka. Það er rétta aðferðin. Menn eiga ekki að hefja rannsóknir á hinu sértæka til að gera að almennum sannind- um.“ Hann bendir og á að rann- sóknarverkefni á raunvísindasviði eigi ekki að vera bundin í rannsókn- arstofum. Þau eigi að fara fram úti í náttúrunni, menn eigi að skoða fjöllin og skýin og umhverfíð allt eins og það birtist. Þannig munu þessar fræðigreinar eiga sinn þátt í að eyða fírringu mannsins í nútíman- um. í lok viðtals- ins vitnar hann í breskan prófessor sem er prestlærður eðl- isfræðingur. Sá hefur bent á nauðsyn þess að skapa heildstæða heimsmynd þar sem trúvísindi og raunvísindi njóti jafn- ræðis. Sjálfur aðhyllist hann engar sérstakar trúarskoðanir — fullyrðir bara að aldrei verði sannað að and- inn eða líf hafí sprottið af and- lausri náttúru. Alltaf verði hið óræða fylgifískur mannsins. Það sé staðreynd í sjálfu sér sem aldrei verði sett í formúlu. Tökum dæmi, segir hann. Nýútsprungin lauf tijánna. Náttúruvísindin segja þau vera árstímabundið bylgjufyrirbæri. Ekkert meir. Ekki eitt orð um þá gleði sem vorskógurinn vekur í vitundinni sem er þó staðreynd og nokkuð algild sannindi. Menn geta líka íjallað um mál- verk eftir Rembrandt og sagt sem svo: Jú, jú, faglega samsettir litir — og afgreitt verk eftir Shakespe- are sem blekmynstur á pappír! „Á uppgangstíma markaðslögmálanna sem nú ríkja, á allt að vera svo blákalt og augljóst, segir þessi sér- fræðingur í hagnýtri lífeðlisfræði. „Þau eiga að leysa allan vanda. Állir fá tækifæri til að einblína á eigin hagnaðarmöguleika. Sú af- staða þrengir hins vegar kosti og hugtakavídd hagfræðinnar. Hætt er við að sú ólga sem þessi stefna vakti á 4. áratugnum muni rísa á ný. Lögmál markaðarins ein og sér uppfylla ekki kröfuna um betra líf eða heilbrigðara umhverfi. Því er þörf á nýrri og annars konar hug- myndafræði, sem tekur mið af öll- um þáttum mannlegar tilveru — innri sem ytri — og hún verður að vera í sátt við móður jörð.“ Þetta eru líklega orð að sönnu. NÝJfOGSTÆRRI F JÖLSKY LDUBÍLL Þessi bíll er 20 cm lengri en hin ■ hefðbundna SAMARA og rúmbetri. Bíllinn hentarþvi vel fjölskyldufólki. LADA SAMARA stallbakur er fimm manna og með lokaðri farangursgeymslu (skotti). BIFREIDAR & LANDBÚNAÐARVÉLAR HF Ármiila 13, 108 Reykjavik, simar 68 12 00 8 3 12 36

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.