Morgunblaðið - 05.04.1992, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. APRÍL 1992
i .5 fltlDAOUVMU& HII/I0I3T3A3 GiaAJt
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. APRÍL 1992
21

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Breytingar á fjár-
málamörkuðum
Bankar og aðrar fjármála-
stofnanir hafa orðið fyrir
verulegum áföllum víða á Vest-
urlöndum undanfarin ár, ekki
sízt í Bandaríkjunum, Bretlandi
og á Norðurlöndum. Þessi áföll
hafa orðið með ýmsum hætti. í
sumum tilvikum hafa bankarnir
tapað gífurlegum fjármunum, en
í öðrum standa þeir frammi fyrir
því, að hafa lánað einstökum al-
þjóðlegum fyrirtækjum svo mikla
fjármuni, að það er orðið brýnt
hagsmunamál bankanna að
koma í veg fyrir fall fyrirtækj-
anna.
Nýjasta og þekktasta dæmið
um lánveitingar af þessu tagi eru
þeir miklu fjármunir sem útgáfu-
fyrirtæki Maxwells fengu lánaða
í bönkum víða um heim. Þessa
dagana standa yfir aðgerðir
banka til þess að koma í veg
fyrir rekstrarstöðvun eins
stærsta fasteignafyrirtækis í
heimi, sem hefur aðsetur í
Kanada en á miklar fasteignir í
Bretlandi og Bandaríkjunum. í
ljós kom, að fyrirtækið skuldaði
20 milljarða dollara, en við ligg-
ur, að enginn einn af viðskipta-
ENGIR
• gera sér betur
grein fyrir þeim vanda
sem fylgir frelsi
mannsins en sumir
forsvarsmenn tilvist-
arstefnunnar eða ex-
istensíalismans, þeir telja við eigum
að leita lífshamingjunnar í sjálfum
okkur. Lífshlaup Alfs frá Vindhæli
í tímamótaverki Sigurðar Nordals,
Hel, fjallar ekkisízt um sjálfgerða
fjötra okkar. Sá sem heldur frelsið
sé takmarkaiaust, rekur sig á vegg.
Það brýndi brezki stjórnmálamað-
urinn Edmund Burke einnig fyrir
okkur í riti sinu um frönsku bylting-
una; frelsið er í réttu hlutfalli við
hófstiilinguna. Það sem býr í okkur
sjálfum skiptir mestu- máli, en þó
þannig að við stjórnum tilfinningum
okkar með einhveijum hætti því
annars verða þær okkur fjötur um
fót en enginn frelsisgjafi svo minnt
sé á Spinoza sem Jón Dan vitnar til
í smásagnasafni sínu, Þytur um
nótt. Ánauð kallar Spinoza hömlu-
lausar tilfinningar. Það er athyglis-
vert.
KIERKEGAARD, HÖF-
•undur tilvistarstefnunnar,
virðist hafa haft ofnæmi fyrir
mergð og hélt því fram hún væri
andstæða boðskapar Krists sem
hefði einungis óskað eftir fámennri
fylgd útvalinna lærisveina, en aldrei
sótzt eftir fjöldahylli eða myndað
söfnuð um sig og kenningar sínar.
Fjöldinn getur ekki elskað náung-
ann, segir þessi upphafsmaður ex-
istensíalismans. I grafstein sinn
vildi Kierkegaard láta höggva: Ein-
staklingurinn.
ENN ERU MENN ÞVÍ
• miður metnir eftir flokks-
bönkum 'fyrirtækisins hafi haft
yfirsýn yfír alhir skuldbindingar
þess, fyrr en það var að komast
í greiðsluþrot. Hið sama má segja
um íjölmiðlaveldi Murdochs, sem
riðaði til falls fyrir rúmu ári, en
var bjargað af bönkum, sem vildu
bjarga sjálfum sér og er nú að
ná sér á strik á nýjan leik.
í umræðum um þessi vanda-
mál hefur hvað eftir annað kom-
ið fram sú skýring, að stóraukið
frelsi á fjármálamarkaðnum á
síðasta áratug, hafi leitt til þess,
að menn hafi ekki kunnað sér
hóf, hvorki lántakendur né lán-
veitendur og þess vegna hafi
verið gengið alltof langt. í um-
ræðum um vandamál bankanna
á Norðurlöndum, hefur sama
skýring komið fram, að ein af
ástæðunum fyrir rekstrarvanda
bankanna þar hafi verið sú, að
stóraukið frjálsræði í starfsemi
þeirra hafí valdið því, að menn
hafí ekki gætt að sér, auk þess
sem verðhrun á fasteignamark-
aðnum hefur að sjálfsögðu átt
þátt í útlánatöpum bankanna
bæði á Norðurlöndum og annars
staðar.
skírteinum, ekkisízt
listamenn einsog ég
hef minnzt á. En samt
er ungt menntafólk á
vinstra væng að
mestu laust við þessa
andköldu fyrirlitningu
sem einkenndi sósíalista áðurfyr.
Borgaralegir rithöfundar eru samt
ekki bornir á neinum gullstól, síður-
en svo. En þeir njóta stundum sann-
mælis, stéttaskiptingin milli sauða
og hafra er farin að riðlast,. Þó eru
sumir þóknanlegri en aðrir hvaðsem
list þeirra líður. En borgaralegir
höfundar eru ekki taldir óaiandi og
ófeijandi einsog þegar ég var yngri.
Kannski við förum að umgangast
hvert annað einsog menn(!) Og
leggja pólitíska gæðamatið tii hliðar
- einsog víti til vamaðar.
Og þó, og þó, hvað hefur í raun-
inni breytzt? Davíð Oddsson sagði
við mig einhvern tíma um það bil
sem hrikta tók í kommúnismanum,
Það tekur 10 ár að losna undan oki
kommúnismans í menningarmálum.
Ég held þetta sé ekki fráleitt. Allt
gerist nú hægar á vesturlöndum en
eystra. Enn eru einhveijir að hlusta
á marxíska bókmenntafræðinga
sem alltaf hafa haft rangt fyrir
sér. Og þeir eru engu nær „sann-
leikanum" nú en áðurfyr. Þeir ham-
ast á borgaralegum rithöfundum
eða þegja um þá, en reisa hinum
styttur einsog verið er að fella í
öllum lýðveldum Sovétríkianna.
Hugsun þessara manna er fost og
frosin einsog ísinn á Volgu eða eir-
inn í fallinni styttu Dzersinskís.
í BÓKMENNTUM ER
• allra veðra von. Sá sem í
dag er þjóðskáld verður kannski á
morgun dæmdur til þeirrar niður-
Hér á íslandi var frelsi á fjár-
málamarkaðnum einnig stórauk-
ið á síðasta áratug og hingað til
hefur athyglin beinzt meira að
kostum þess frelsis, sem hafa
verið augljósir og ótvíræðir en
vandamálin, sem af frelsinu
leiddu hafa minna verið til um-
ræðu og verða kannski ekki að
nokkru ráði, fyrr en og ef afleið-
ingamar koma fram með alvar-
legum hætti, sem ekki hefur
gerzt hér að nokkru ráði. Að vísu
má segja, að gjaldþrot Ávöxtun-
ar og þeir fjármunir, sem spari-
fjáreigendur töpuðu þar hafi ver-
ið angi af þessu alþjóðlega
vandamáli. Hér hefur einnig orð-
ið umtalsvert verðfall á fasteign-
um og ef til vill ekki komið í ljós
enn, hve mikið áfall lánastofnana
verður af þeim sökum. Niður-
staðan er þó sú, þegar horft er
til fyrrgreindra landa, að það
hefði verið skynsamlegt að fara
heldur hægar í sakirnar, flýta
sér ekki um of.
Núverandi ríkisstjórn áformar
að beita sér fyrir margvíslegum
breytingum og umbótum í þjóð-
félaginu, sem tvímælalaust
stefna í rétta átt. Ein þeirra
breytinga er einkavæðing ríkis-
bankanna. Að vísu hefur meira
verið rætt opinberlega um einka-
væðingu Búnaðarbankans en
Landsbankans. Þessi áform hafa
leitt til einhverra átaka í stjórn-
arflokkunum, sem er út af fyrir
sig ekki óeðlilegt. Morgunblaðið
ætlar ekki að blanda sér í deilur
um það, hvort stjórnarfrumvarp
um þetta efni á að koma fram
nú eða síðar. Hitt er augljóst
m.a. með tilvísun til misjafnrar
reynslu af því að fara of hratt í
breytingar á fjármálamörkuðum
á Vesturlöndum á síðasta áratug,
að hvert skref í einkavæðingu
ríkisbankanna verður að und-
irbúa af kostgæfni. Lykilatriði í
þessari einkavæðingu, svo sem
eignarhald á bönkum, verða að
fá mjög ítarlega umfjöllun, bæði
á Alþingi og í þjóðfélaginu öllu.
Þess vegna skiptir máli, að menn
flýti sér ekki um of.
iægingar að vera einskonar sýnis-
horn af smekkleysi síns tíma. Samt
þykjumst við hafa í öllum höncfum
við framtíðina og eigum erfítt með
að taka til greina þann möguleika
að vera neydd til að horfa uppá
smekk okkar forsmáðan og dómum
okkar kollvarpað. Einhveiju sinni
sagði ég við Shikalov, sendiráðsrit-
ara í sovéska sendiráðinu: „Það
verður gaman að búa í Rússlandi
eftir hundrað ár, þegar farið verður
að reisa styttur af Pasternak og
kalia hann þjóðskáld." „Það verður
aldrei," sagði hann, og spurði með
spotzkum glampa í auga: „Hefurðu
lesið ljóð hans á rúsnesku? „Nei,“
svaraði ég. „Hvernig geturðu þá
dæmt um þau?“ sagði hann. „Eg
hef lesið þau í þýðingum," svaraði
ég, „og ljóð sem eru jafngóð á öðr-
um málum og þau eru hljóta að
vera afbragð á frummálinu. Auk
þess er hann snillingur á óbundið
mál einsog öll mikil ljóðskáld.“ “
Hann hristi höfuðið og við slitum
talinu. Ég stóð mig að því að hafa
minnzt á styttur þótt ég hafi lítinn
áhuga á þeim og telji þær einatt
lýsa stirðnuðum kreddum fremuren
hreyfingu; Iífi. Nema þær séu mikil
list, þá lýsa þær mikilli list. En þjóð-
höfðingjastyttur eru eitt af því sem
kerfiskallar skilja, ég tala nú ekki
um kerfiskalla forstokkaðs einræð-
is, og því nefndi ég styttur þótt ég
vissi Pasternak ætti heima í hrynj-
andi eigin ljóða og hreyfingu frum-
legra hugmynda en ekki stirðnuðu,
lífvana efni og táknmyndum hvers-
dagslegrar endurtekningar.
M
(meira næsta sunnudag.)
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Sl. þriðjudag birtist hér í
blaðinu grein eftir ungan
háskólakennara, Gunnar
Helga Kristinsson, þar sem
hann ijallar m.a. um hug-
myndir manna um fullveldi
og segir: „Aukin alþjóðleg
samskipti og nútímatækni
hafa á margan hátt grafið undan hinni
gömlu fullveldishugmynd, frá því, að hún
hlauf eldskírn sína í hernaðarsamkeppni
ríkja Evrópu fyrir fáeinum árhundruðum.
Nú þegar friðvænlegar horfir í’Evrópu og
samfélagið er í vaxandi mæli alþjóðlegt,
er hin gamla fullveldishugmynd augljós-
lega ófullnægjandi."
Jafnframt sagði Gunnar Helgi Kristins-
son: „Hugmyndin um það, að Islendingar
eigi að halda svo fast um fullveldi sitt í
merkingunni „vörn gegn því, sem útlent
er“, að þeir taki jafnvel áhættuna af að
einangra samfélag sitt frá nágrönnum sín-
um er augljós tímaskekkja."
Er málið svona einfalt? Einn af blaða-
mönnum Morgunblaðsins hefur að undan-
förnu verið á ferð um Nýfundnaland til
þess að kynna sér þau vandamál, sem íbú-
ar þess standa frammi fyrir vegna versn-
andi ástands þorskstofnsins. Ástæðan fyr-
ir þvi, að Morgunblaðið taldi nauðsynlegt
að kynna lesendum sínum stöðu mála á
Nýfundnalandi er einfaldlega sú, að við
erum að sumu leyti að kljást við sömu
vandamál. Við búum einnig við versnandi
ástand þorskstofnsins á íslandsmiðum,
sem hefur haft neikvæð áhrif á afkomu
fólks hér. Vel má því vera, að við getum
eitthvað lært af þeirra vandamálum og
viðbrögðum, ekki síður en þeir af okkar.
Um þessar mundir birtast hér í blaðinu
greinar um ástandið á Nýfundnalandi eft-
ir þessa ferð blaðamanns Morgunblaðsins.
Si. miðvikudag sagði svo í upphafi einnar
þessara greina: „Sjávarútvegur skiptir
þjóðarbúskap Kanada ekki miklu máli.
Hann skilar innan við 1% af útflutnings-
tekjunum. Sjávarútvegur skiptir Ný-
fundnaland hins vegar öllu máli. Þar eru
sjómenn um 30.000, skip og bátar um
17.000 og fískverkafólk er um 11.000 alls.
íbúar Nýfundnalands eru um 570.000 og
er atvinnuleysi hvorki meira né minna en
20%. Þar sem ástandið er verst, eins og í
sjávarútvegsbænum Catalina, er atvinnu-
leysi um 90%.“
í samtali við Morgunblaðið, sem einnig
birtist hér í blaðinu sl. miðvikudag, lýsti
John Crosbie, sjávarútvegsráðherra
Kanada, hinni pólitísku stöðu málsins m.a.
á þennan veg: „Staða okkar í dag er
• hvergi sambærileg við stöðu íslands gagn-
vart Bretum á sínum tíma. ísland er lítið
land, að öllu leyti háð sjávarútveginum,
en Kanada stórt iðnaðarríki, þar sem sjáv-
arútvegur skilar aðeins broti af þjóðartekj-
unum. Samúðin var með íslandi og því var
ykkur fær sú leið að heija bein átök við
Breta. Sú lausn er okkur gjörsamlega
ófær. Við værum þá að ráðast með valdi
gegn Evrópubandalaginu, Bandaríkjunum
og Rússum, svo dæmi séu nefnd og það
gengur einfaldlega ekki. Að auki beitti
Island aðstöðu varnarliðsins fyrir sig til
að afla sér stuðnings Bandaríkjanna og
það var auðvelt í miðju kalda stríðinu.
Hugmyndir um útfærslu lögsögunnar í 350
mílur eru reyndar út í hött en að auki
hefur Kanada ekki enn staðfest Hafréttar-
sáttmálann vegna óljósra ákvæða hvað
varðar námavinnslu á hafsbotni og því í
raun ekki hægt að beita honum fyrir sig
í málinu.“
Nýfundnaland er hluti Kanada, eins
konar útnes Kanada. Þótt sjávarútvegur
skipti öllu máli fyrir fólkið á Nýfundna-
landi skiptir hann engu máli fyrir Kanada.
Þótt. hafréttarsáttmálinn skipti miklu máli
fyrir þjóðir sem byggja afkomu sína á
auðlindum hafsins, m.a. fyrir íbúa Ný-
fundnalands, hafa Kanadamenn ekki einu
sinni staðfest hann vegna annarra og
meiri hagsmuna. Þeir hagsmunir, sem
fólkið á Nýfundnalandi kann að hafa af
staðfestingu sáttmálans koma þar ekkert
við sögu. Er hægt að hugsa sér skýrara
dæmi um það að „gamaldags“ fullveldi
getur skipt sköpum um líf og örlög þjóða
en einmitt ísland og Nýfundnaland? Við
gátum barizt fyrir rétti okkar og höfðum
sigur. Fólkið á Nýfundnalandi getur ekki
einu sinni tekið upp baráttu að nokkru
marki vegna þess, að aðrir hagsmunir
sambandsrikisins, sem Nýfundnaland er
aðili að, skipta margfalt meira máli. í stað-
inn sendir Kanadastjórn atvinnuleysisbæt-
ur til Nýfundnalands!
Það bryddar töluvert á áþekkum hug-
myndum og hér var vitnað tii hjá Gunnari
Helga Kristinssyni í umræðum um afstöðu
okkar til Evrópubandalagsins. Það er gerð
tilraun til að gefa hugtakinu „fullveldi"
nýja merkingu. Þeir sem það gera ættu
að staldra við og huga að sögu þjóðar
okkar og reynslu annarra þjóða, m.a. þeirr-
ar sem byggir Nýfundnaland, áður en
lengra er haldið á þessari braut í umræð-
Raunar lýsti Davíð Oddsson, forsætis-
ráðherra, þessu á mjög skýran hátt í um-
ræðum á Alþingi nú í vikunni er hann
sagði: „Ungur fræðimaður kom á dögunum
í sjónvarp, sem hafði rannsakað, sem loka-
verkefni hygg ég í lagadeildinni, sjávarút-
vegsstefnu Evrópubandalagsins. Og hann
var að ræða það að út af fyrir sig þyrfti
ekki hin sameiginlega sjávarútvegsstefna
Evrópubandalagsins að vera í veginum
fyrir því, að íslendingar sæktu um aðild
að því bandalagi vegna þess, að íslending-
ar mundu að öllum líkindum fá mjög sterka
úthlutun úr sameiginlegum kvóta vegna
hefðarréttar og einhæfni íslenzks atvinnu-
lífs. Þetta er allt gott og blessað. En ég
get ekki séð það fyrir mér, ég segi það
alveg eins og það er, að íslendingar mundu
nokkru sinni una því að þurfa að sækja
um það til erlends valds, til Brussel, hvort
- þeir mættu veiða við íslandsstrendur, þótt
búast mætti við, að það sem skammtað
yrði, yrði mjög ríflegt. Ég get ekki séð
það fyrir mér, að íslendingar gætu nokkru
sinni samþykkt þá stöðu.“
Þetta eru orð að sönnu. Það er hægt
að færa fram alls kyns fræðilegar vanga-
veltur um það, að við gætum með einum
eða öðrum hætti búið við sjávarútvegs-
stefnu Evrópubandalagsins. Kjarni málsins
ér hins vegar þessi: Islenzka þjóðin mun
aldrei una því, að það verði ákveðið í Bruss-
el hvað við megum veiða við ísland, alveg
sama hversu ríflega þad verður skammt-
að, eins og forsætisráðherra segir. Full-
veldið í hinni hefðbundnu merkingu skipt-
ir máli, það ræður úrslitum um örlög okk-
ar og framtíð sem þjóðar.
EB og EES
UMFJÖLLUN UM
Evrópubandalagið í
skýrslu utanríkis-
ráðherra til Alþing-
is um utanríkismál, er með þeim hætti,
að spurningar hlutu að vakna um það,
hvað fyrir ráðherranum vekti. Um þetta
sagði Jón Baldvin Hannibalsson í umræð-
um á Alþingi um skýrsluna: „Nokkrir þing-
menn sem hraðlesið hafa skýrslu mína til
Alþingis hafa greinilega misskilið hana á
þann veg, að stefnu núverandi ríkisstjórn-
ar hafi verið breytt. Að nú hafi íslenzka
ríkisstjórnin fallið frá yfírlýstri stefnu sinni
að vinna öllum árum að því forgangsverk-
efni að ná fram samningnum uin evrópska
efnahagssvæðið, að nú haí'i kúrsinn verið
tekinn á það að leggja frám umsókn af
hálfu íslenzku ríkisstjórnarinnar með hin-
um Norðurlandaþjóðunum um aðild að
Evrópubandalaginu.
Ég verð að taka það fram nijög skýrt
og afdráttarlaust, að ekkert af því sem
stendur í þessari skýrslu rís undir þessari
túlkun, ekki neitt. Þeir sem þessu halda
fram geta ekki fundið þeim orðum sínum
stað. Enda stendur það hvergi í þessari
skýrslu. Það er þess vegna ástæða til að
ítreka það, að stefna íslenzku ríkisstjórnar-
innar er óbreytt og það er forgangsverk-
efni hennar að koma EES-samningnum í
höfn. Og við höfum enn það inat, að tak-
ist það, þá geti samningurinn um evrópska
efnahagssvæðið leyst biýnustu vandamál
okkar í samskiptum við Évrópubandalagið
á efnahags- og viðskiptasviðinu. Ekkert
sem í þessari skýrslu stendur breytir þess-
um grundvallarstaðreyndum.“
Laugardagur 4. apríl
Morgunblaðið/Þorkell
Þessi afdráttarlausa yfirlýsing Jóns
Baldvins Hannibalssonar er fagnaðarefni
og í fullu samræmi við það sem hann hef-
ur áður sagt, m.a. í glöggri ræðu á ráð-
stefnu, sem Evrópubandalagið efndi til hér
í höfuðborginni fyrir skömmu. Davíð Odds-
son, forsætisráðherra, gaf einnig afdrátt-
arlausa yfírlýsingu um málið í umræðunum
á Alþingi. Hann sagði: „Aðild að Evrópu-
bandalaginu er ekki á dagskrá ríkisstjórn-
arinnar. Það er ekki ástæða fyrir íslend-
inga að leggja inn aðildarumsókn núna til
að sjá, hvernig tekið verður í okkar sér-
kröfur. Það verður ekki gert vegna þess
eins, að önnur EFTA-ríki og Norðurlönd
eru á leið í aðildarsamninga.“
Yfirlýsing Davíðs Oddssonar dugði Ólafi
Ragnari Grímssyni, formanni Alþýðu-
bandalagsins, sem sagði: „Ég tel, að hæst-
virtur forsætisráðherra hafi í ítarlegri
umfjöllun sinni hér staðfest þær fyrri yfir-
lýsingar, sem hann var búinn að gefa um
afstöðu ríkisstjórnarinnar frá 16. maí í
fyrra og til og með 17. marz í þessum
mánuði, að aðild að Evrópubandalaginu
væri ekki á dagskrá þessarar ríkisstjórnar
... Ég vil þakka hæstvirtum forsætisráð-
herra fyrir að hafa hér staðfest sínar fyrri
yfirlýsingar um það, hver sé stefna hæst-
virtrar ríkisstjórnar."
Steingrímur Hermannsson, formaður
Framsóknarflokksins, taldi yfirlýsingar
forsætisráðherra einnig fullnægjandi er
hann sagði: „Ég met þær svo, að hann
hafni því, að til greina komi þrátt fyrir
það, sem hefur gerzt, eins og hann sagði
með Norðurlöndin, að við Islendingar lát-
um á það reyna hvort við eigum að gerast
aðilar að Evrópubandalaginu með því að
sækja um. Hæstvirtur forsætisráðherra
sagði, að það væri alls ekki á dagskrá.“
Með þessum umræðum á Alþingi hefur
sá misskilningur verið leiðréttur, sem upp
kom yegna skýrslu utanríkisráðherra til
Alþingis, og ráðherrann telur stafa af
„hraðlestri", um afstöðu ríkisstjórnarinnar
til EES og EB. Auðvitað liggur í augum
uppi, að af hálfu okkar íslendinga getur
ekki annað verið á dagskrá, en að tryggja
framgang þeirra samninga, sem gerðir
hafa verið um myndun hins evrópska efna-
hagssvæðis. Þeir samningar tryggja alla
þá hagsmuni, sem mestu máli skipta fyrir
okkur. Við þurfum ekki á öðru að halda
gagnvart Evrópubandalaginu. Þess vegna
hlýtur öll okkar starfsorka að beinast að
því, að þessi samningur verði staðfestur
af báðum samningsaðilum og komi til
framkvæmda. Það er fásinna að ræða
önnur mál nú og trufla þar með þær um-
ræður, sem hér eiga eftir að fara fram
um evrópska efnahagssvæðið á næstu vik-
um og mánuðum að öllu óbreyttu.
Margir hafa efasemdir um, að þessir
samningar nái fram að ganga. Vel má
vera, að það eigi eftir að koma í ljós, að
þeir hafi rétt fyrir sér. En það liggur ekki
fyrir nú. Menn hafa áður verið svartsýnir
á þessa samninga við Evrópubandalagið.
Slík svartsýni gaus upp meðal stjórnmála-
manna hér sl. sumar/þegar skrifstofu-
mennirnir í Brussel fóru í sumarfrí án
þess að samningum væri lokið. Hún kom
aftur til sögunnar sl. haust á síðustu vikurn
og .dögum samningagerðarinnar og enn
gætti hennar mjög eftir úrskurð Evrópu-
dómstólsins.
Það er hins vegar fráleitt með öllu að
afskrifa þennan samning á þessu stigi og
taka upp umræður um það hér og nú,
hvernig við skuli bregðast, verði hann
ekki staðfestur af samningsaðilum. Hið
eina sem við blasir er að vinna að því að
samningurinn komi til framkvæmda. Iíf
og þegar annað gerist, er hægt að taka
upp viðræður um stöðu mála þá, en fyrr
ekiri.
Einangrun
og metnað-
ur
í UMRÆÐUM
síðustu daga hefur
þess gætt mjög, að
talsmenn þess að
sótt verði um aðild
að Evrópubanda-
laginu segja að við íslendingar megum
ekki einangrast á alþjóðavettvangi eða frá
samstarfi Norðurlandaþjóða og Evrópu-
þjóða. Frá hverju einangrumst við, þótt
við gerumst ekki aðilar að Evrópubanda-
laginu? Við erum fullgildir aðilar að Atl-
antshafsbandalaginu. Það stendur ekki til
að leggja það niður, þvert á móti sýnist
starfsemi þess vera að eflast. Okkur hefur
verið boðinn einhvers konar aukaaðild að
Vestur-Evrópusambandinu, sem væntan-
lega verður einhvers konar samstarfsvett-
vangur Evrópuþjóða um öryggismál. Það
stendur ekki til að rifta varnarsamstarfi
okkar við Bandaríkin, þótt augljóst sé,
eins og bæði forsætisráðherra og utanrík-
isráðherra hafa tekið fram, að umsvif varn-
arliðsins muni minnka verulega frá því,
sem nú er, eins og eðlilegt er miðað við
breyttar aðstæður í heiminum.
Dettur einhveijum í hug, að aldagömul
tengsl okkar við Norðurlandaþjóðirnar
rofni, þótt þær verði allar innan Evrópu-
bandalagsins en við utan? Auðvitað ekki.
Þau verða kannski með öðrum hætti, en
er nokkuð við því að segja? Norðurlanda-
samstarfið hefur verið í stöðnuðum farvegi
um margra ára skeið og ekkert athuga-
vert við það, þótt einhveijar breytingar
verði á því.
Það sem máli skiptir fyrir okkur er að
tryggja hagsmuni okkar, bæði öryggis-
hagsmuni og viðskiptahagsmuni. Það eiga
að vera tvö. helztu markmið utanríkisstefnu
okkar. Við höfum hingað til getað tryggt
viðskiptahagsmuni okkai' án aðildar að
Evrópubandalaginu. Halda menn, að það
verði erfiðara eftir að frændþjððic. okkar
hafa allar gerzt aðilar að bandalaginu?!
En hver á metnaður íslenzkrar utanrík-
isstefnu að vera? Á hann að vera sá að
vera þátttakendur í valdatafli stórveldanna
- eða öllu heldur þykjast vera það? Sá eini
metnaður í utanríkismálum, sem skiptir
þessa þjóð máli er sá, að við höldum fullri
reisn, sem sjálfstæð þjóð í samskiptum við
aðrar þjóðir og ræktum þau tengsl, sem
við teljum mikilvæg á sviði menningar,
viðskipta og öryggismála. Það er óraunsæi
að ætla, að við getum með einum eða
öðrum hætti verið þátttakendur í hags-
niunatogstreitu stórþjóðanna og það er líka
óraunsæi að halda, að með því að sitja við
borðið með hinum, sem virðist ein helzta
röksemd danska utanríkisráðherrans, get-
um við haft einlwer þau áhrif sem máli
skipta.
Það eru næg verkefni fyrir þessa litlu
þjóð að rækta sinn eigin garð og það get-
um við gert mun betur en hingað til.
„Er hægt að
hugsa sér skýrara
dæmi um það að
„gamaldags" full-
veldi getur skipt
sköpum um líf og
örlög þjóða en
einmitt Island og
Nýfundnaland?
Við gátum barizt
fyrir rétti okkar
og höfðum sigur.
FólkiðáNý-
fundnalandi get-
ur ekki einu sinni
tekið upp baráttu
að nokkru marki
vegna þess, að
aðrir hagsmunir
sambandsríkisins
sem Nýfundna-
land er aðili að
skipta margfalt
meira máli. I stað-
tnn sendir
Kanadastjórn at-
vinnuleysisbætur
til Nýfundna-
lands!“
\
t