Morgunblaðið - 23.04.1992, Síða 20

20_____________MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. APRÍL 1992_
í kompaníi við allífið
eftir Halldór Jónsson
Þegar maður les skrif flestra for-
ystumanna okkar í þjóðlífinu, þá
sýnist manni þeir leggja á það mesta
áherzlu, hversu nauðsynlegt það sé
fyrir íslendinga að ráða hafsvæðinu
umhverfís ísland. Skoðanir þeirra
eru skoðanir þjóðarinnar.
í hinni stöðluðu þjóðmálaumræðu
okkar um sjávarútvegsmál virðast
yfírráð íslendinga þýða það eitt, að
erlendum veiðiflotum sé stuggað
burtu. Öllum EB-flotum, Rússum
sem og Færeyingum. Þannig veiði
íslendingar einir þá fáu fiska sem
eftir eru, samkvæmt nákvæmum
talningum og útreikningum fiski-
fræðinga okkar á Hafró.
Þá ráðum við íslendingar haf-
svæðinu kringum landið, að vísu í
kompaníi við allífið í sjónum. Það
er svo spurningin hveijir þessir til-
teknu íslendingar eru.
Afli á íslandsmiðum
Fiskunum, sem Hafró telur veið-
anlega, skiptir LÍÚ upp í kvóta eftir
skipum. Auðvitað til bráðabirgða,
segja þeir, þar sem_ Jijóðin eigi
fiskimiðin en ekki LÍÚ. En sem
stendur er því miður ekki hægt að
hleypa þjóðinni að þar sem LIÚ er
ekki undir það búið. Þeir munu því
sjá um þetta um óvissa framtíð.
Þetta þróast svo þannig, að kvót-
inn verður fremur minni en stærri,
ár frá ári. Þrátt fyrir 200 mílumar
og samfellda 15 ára sóknarstýringu
á vísindalegum gmnni. En skipa-
rúmlestunum og skuldum útgerðar-
fyrirtækjanna fjölgar nokkuð jafnt
og þétt.
Það er svo órökstutt grundvallar-
lögmál í þessari stöðluðu umræðu
hagsmunaaðilanna, að kvóti bundinn
við skip sé betri en sóknarmarkið.
Þá þurfi menn ekkert að flýta sér
og fara á sjó í brælu. Hvað þá að
veiða of mikið á skömmum tíma eða
aflaklær fái notið yfirburða sinna. í
þessu kerfi eru allir jafnir.
Útgerðaraðilar hafa það enda víst
flestir skítt, segir LÍÚ. En auðvitað
segja þeir að það sé ekki af því að
þeir séu alltof margir með of dýr
skip með of lítinn afla. Kvótinn sé
aðeins of lítill. Þess vegna geta þeir
þegið gengisfellingu sér til hressing-
ar í þeirri von að tekjumar af aflan-
um vaxi hraðar og komi fyrr inn en
gjalddagar á skuldunum. En þær
munu vera í erlendri mynt mestan-
part.
En ef til vill hefur aldrei verið til
þess ætlast í alvöru á þessu landi
okkar, að stórútgerðarmenn borg-
uðu eitt né neitt til baka af lánsfé.
Seðlabankinn eða sjóðirnir hringja
kannske í þá einu sinni á ári og
nöldra um vanskil. Þá má alltaf
svara sem svo: Vitið þið ekki þarna
í Svörtuloftum að það árar illa hjá
okkur og þjóðinni og á hveiju þjóðin
iifir? Þið landkrabbar hafið hvort
sem er stolið valútunni af okkur
útgerðarmönnum með vitlausu
gengi. Þetta er auðlindaskatturinn
sem við greiðum. Þið getið ekki
ætlast til að við fömm að borga eitt-
hvað þessu til viðbótar, ha?
Hvað eiga þá landkrabbar og há-
skólahagfræðingar að segja?
En svo hefur maður líka heyrt,
að útgerðarmenn ætli sér fjórfrelsið
til handa við inngönguna í EB. Hvar
skyldu horaðir kaupahéðnar á ís-
landi þá ætla að ná sér í gjaldeyri
þegar LÍÚ á bæði fiskimiðin og legg-
ur aurana inn í Lúxemborg?
Gagnkvæmni í viðskiptum
Þegar Sameinaðir verktakar út-
hlutuðu áramótaglaðningi sínum
uppá 900 milljónir til hluthafa sinna
voru sumir sem héldu því fram, að
þetta væri til góðs fyrir þjóðfélagið.
Hluthafar Sameinaðra væm miklu
færari en banki útvegsmanna að
fínna þessu fé stað í þjóðfélaginu
öllu atvinnulífi til gagns.
Nú er það hins vegar ekki lengur
svo, að það sé sjálfgefið að þessir
peningar, fremur en kvótasölupen-
ingar, fari allir í umferð hér á landi.
Hér starfa fasteignasölur, sem selja
mönnum ódýrari hús í Flórída, Lúx-
emborg eða á Spáni en hægt er að
kaupa hér. Þetta er leyfilegt sem
betur fer og ekkert við það að at-
huga.
En það er eitt yndislega þjóðlegt
við þetta allt!
Við íslendingar ætlum vitlausir
að verða ef svo mikið sem ein þýsk
kerling vill kaupa sér sumarbústað
hér á landi. Helst má enginn útlend-
ingur kaupa sér íslenzkt hús nema
hafa búið hér í sjö ár. Ef útlending-
ur eignast hlutabréf í íslenzku út-
gerðarfyrirtæki skal það hið snar-
asta svipt kvóta sínum af augljósum
þjóðernisástæðum.
Þessu trúir þjóðin af því að áður-
nefndir túlkendur hins staðlaða þjóð-
arálits segja henni að þetta sé rétt.
Gagnkvæmni viðskiptafrelsis
virðist íslendingum algerlega fram-
andi hugsun. Við krefjumst frelsis
okkur til handa til að selja trollfrítt
til allra landa og hafa þar öll rétt-
indi til náms, búsetu og atvinnu.
En hér? Nei, hér gegnir öðm
máli. Hér skal enginn fá neitt né
eiga neitt nema hann sé kominn
sannanlega af Agli Skalla-Gríms-
syni. Sértrúaratriði hjá þjóð við ysta
haf.
Við erum miklir menn, Islending-
ar, og berum skyn á flest mál. Eg
hef lengi dáðst að því hvað við erum
þó reiðubúnir að sýna öðmm þjóðum
mikið tillit ef LÍÚ eða SH telja hags-
munum sínum ógnað. Svo skilyrðis-
laust lútum við andlegri leiðsögn
þessara samtaka. Enda eru þetta
mennirnir sem skaffa okkur gjald-
eyrinn, ekki satt?
Við verðum opinberlega stórkost-
lega umhverfíssinnaðir ef Greenpe-
ace eða Sea Shepherd heimta að við
hættum að drepa hval og hóta SH
markaðsþvingunum af þeim ástæð-
um.
Þegar blásið er í lúðrana hjá SH
og LIÚ, hlaupum við til og lokum
hjá Hval hf. Sem var þó eitt af þeim
íslenzku fyrirtækjum sem bám sig
hvað best.
Ekkert kemst að í hinni stöðluðu
umræðu um hvalveiðar nema að SH
og LÍÚ segja að einhver Langi Jón
Silfur geti farið í fýlu vestur í Coldw-
aterlandi og hann Aldi í EBlandi ef
við veiðum hval.
Skyldu handhafar hins staðlaða
þjóðarálits annars hafa nokkum
áhuga á að auka afla eða vinnslu
frá því sem nú er, eða breyta vinnslu-
háttum? Uppbygging annars út-
flutningsiðnaðar í landinu sé ekki
keppikefli sjávarútvegsmanna vegna
þess að þá minnki vald greinarinnar
til þess að stjórna efnahagslífí, utan-
ríkismálum og kaupgjaldsþróun í
landinu? Þeir séu ánægðir m'eð stat-
us quo og aflaúthlutanir Hafró með-
an þeir eigi íslandsmið?
En hvernig ætla menn að mæla
loðnu- og aðra fískistofna og reikna
út veiði án þess að vera í kompaníi
við allífíð?
í kompaníi við allífíð
Það eru ekki bara LÍÚ og SH sem
nýta hafíð við ísland. Sambýlingar
Halldór Jónsson
„Milljónir tonna éta
kumpánar okkar með-
an okkar afli hangir
óbreyttur um milljón-
ina eða bara fellur.
Þrátt fyrir 200 mílurn-
ar og- alit það.“
okkar með heitt blóð eru hvalir, sel-
ir og fuglar. Það er ástæða fyrir
okkur að gefa þeirra útgerð gaum
þegar sífellt harðnar á dalnum hjá
okkur.
Ekki er ólíklegt að svo hátti til í
hafínu, að það sem við neitum okkur
um að veiða éti sambýlingar okkar
upp. Og meðan við minnkum okkar
sókn þá auka þeir sína. Og stækka
sinn flota um kannske 5-10% á ári
í brúttórúmlestum meðan okkar á
að minnka.
Getur það verið þess vegna sem
við verndum og verndum fískimiðin
og 200 mílurnar en alltaf koma
svartari skýrslur um ástand físki-
stofnanna? Það er ekkert fyrir okkar
skip að hafa. En sambýlingar okkar
blása út.
Hvað er að gerast í kompaníinu?
Afli kompanísins
Á Látrabjargi situr sjófugl í tug-
þúsundavís. Það hefur verið áætlað
að þetta fuglabjarg þurfi um 10-15
tonn af físki og seiðum á sólarhring
sér til viðurværis. Ekki verða þau
seiði sem þarna farast að kvóta fyr-
ir LÍÚ. Þetta er bara eitt fuglabjarg
af mörgum í kringum landið.
í hafínu umhverfís landið synda
minnst 13.000 hrefnur. Þessi floti
veiðir og étur um eina milljón lesta
árlega af átu, loðnu, síld og seiðum.
15.600 langreyðar gófla í sig um
2,2 milljónum lesta á ári. 3.000
hnúfubakar sporðrenna um 600.000
lestum á ári. 90.000 hnísur éta
50.000 tonn á ári. 110.000 háhyrn-
ingar éta 160.000 tonn á ári. 75.000
marsvín éta eina milljón tonna.
10.800 sandreyðar éta hálfa milljón.
1.000 steypireyðar éta 380.000
tonn. Allur þessi floti er að veiðum
hvað sem ógæftum okkar, hólfalok-
unum, kvótum, möskvastærðum eða
skrapdagatali líður.
Búrhvalimir einir, sem kannski
koma hér fimmþúsund stykki á ári
sem flækingar frá Portúgal til þess
að eta og pipra, éta líklega milljón
lestir árlega af góðfíski á íslands-
miðum, svo sem karfa, hrognkelsi,
skötu, þorsk og smokkfíski. Af þess-
um höfðingjum veiddum við áður
um 100 stykki á ári, 2% af fjöldan-
um. Nú friðum við þá alfarið svo
þeim geti liðið hér vel og étið sinn
skammt af íslandsmiðum. Þetta er
enda eini umtalsverði túrisminn frá
Portúgal til íslands. Enda mættu
Portúgalir ekki kaupa sér kofa hér
meðan fjöldi íslenskra sægreifa
kaupir nú íbúðir í Portúgal, þar sem
rauðvínið er billegra en Gvendar-
brunnavatn.
Af langreyði veiddum við áður um
200 stykki eða 1,5% af stofninum
og minna en 1% af hrefnustofninum.
Við veiddum ekkert af marsvínum,
hnúfubak eða steypireyði.
Nú veiðum við ekkert af neinum
hvölum og allir vísindamenn viður-
kenna, að þeim hefur snarfjölgað.
Marteinn Friðriksson áætlaði að
heildarafli þessara kumpána okkar
næmi 7,7 milljónum tonna á ári.
Auðvitað eru ekki allir sammála um
þessar tölur. En við sjáum þó greini-
lega hver hefur yfirhöndina á miðun-
um. Það erum ekki við með okkar
skip.
Og svo er það allur selurinn.
Hveijir þúsund selir geta auðveld-
lega sporðrennt 10-20 tonnum á
sólarhring, kannske meira. Meira en
þijátíu þúsund selir eru taldir vera
við landið og éta ekki minna en
40.000 tonn af bolfiskmeti á ári. Til
viðbótar þessu hefur selurinn þann
vana að bíta kjaftfylli úr hveijum
físki um lifrarsvæðið og láta restina
eiga sig. Hann nýtir veiðina því lík-
lega ámóta og íslenzkur frystitogari
í 200 mílunum, sem er sagður drepa
þijá físka fyrir hvern einn sem hann
hirðir. Þannig gæti selurinn kálað
hundrað þúsund tonnum af kvóta-
fiski árlega.
Afli þessara kumpána okkar á
íslandsmiðum er þannig að öllum
líkindum meiri í tonnum talið en LÍÚ
er að krækja í.
Milljónir tonna éta kumpánar okk-
ar meðan okkar afli hangir óbreyttur
um milljónina eða bara fellur. Þrátt
fyrir 200 mílumar og allt það.
Svo grætur Kristján Ragnarsson
í sjónvarpi yfír einhveijum 450 tonn-
um af lúðu, sem við leyfum Færey-
ingum að veiða í staðinn fyrir það
að þeir éta 350 tonn af lambakjötinu
okkar, sem annars færi kannski á
haugana. Og þjóðin grætur með
honum í stöðluðum grátkór yfir ís-
lands óhamingju og ásælni óskyldra
útlendinga eins og Færeyinga.
Til viðbótar notar þorskurinn lík-
lega uggana sína til þess að forða
sér undan köldum sjó, sem sækir
stöðugt á á íslandsmiðum. Syndir
jafnvel út fyrir 200 mílumar okkar
á svona 20-30 hnúta hraða á klukku-
stund þegar honum passar. Kemur
og fer eins og núna fyrir Suður- og
Vesturlandi og virðist ekki nást í
reiknivélar Hafró frekar en loðnan.
Að halda jafnvægi
Hættum við að drepa hval og sel,
þá fjölgar þeim 5-10% á ári og þeir
éta meira af því sem okkar afli þrífst
á eða éta aflann sjálfan án milliliða.
Allar efnahagsráðstafanir ríkis-
stjórna okkar, hveijar sem þær eru
og hveijir sem sitja í ráðherrastólun-
um, ganga út á það hvort illa stödd
sjávarútvegsfyrirtæki eigi að fara á
hausinn eða ekki. Og ef já, þá hver.
Þetta úrval tegundanna hefur borið
nafnið íslenzk pólitík svo lengi sem
ég man eftir mér. Efnahagsráðstaf-
anirnar fjalla svo um það, hvemig
eigi að skipta þeim skorti milli lands-
manna, sem aflaleysið skapar.
Til hvers emm við hinir að sitja
á þessu skeri? Erum við bara ekki
fyrir?
Hvaða framtíð á líka að bíða þessa
lýðs á þessu landi, sem ekki má
rækta gras á til þess að búa til
matvæli. Ekki veiða fugl nema vinna
Eið fyrst. Ekki má gera út krókatr-
illur frá, ekki má tjalda á, ekki tína
ber á, ekki virkja á, ekki leigja und-
ir varaflugvöll eða herstöð. Og ekki
er einu sinni hægt að selja úr landi
sem byggingarefni, þar sem gijótið
er svo lélegt, að það er flutt inn frá
Noregi ef búa þarf til almennilegt
íslenskt malbik. Hver á að syngja
ísland farsælda Frón við þær að-
stæður?
Ef LÍÚ vill auka framtíðarafla
sinn ætti það að senda hvalbátana
út á mið í skjóli nætur og Iáta þá
sökkva hvölum úr því að við höfum
ekki burði til að nýta þá vegna hót-
ana Greenpeace, SH og Langa Jóns.
Áhafnir hvalbáta ættu að geta þagað
eins og handhafar kvótans, þegar á
að ræða aflanýtingu.
LÍÚ ætti líka að sjá til þess, að
5-10.000 selir séu drepnir hér árlega
á hljóðlegan hátt. Og svo mættu
þeir fara að síga eftir eggjum í aukn-
um_ mæli.
Án jafnvægis í lífkeðjunni lifum
við ekki. Við emm í kompaníi við
allífið hvort sem okkur líkar betur
eða verr.
Höfundur er vcrkfræðingur.
Þorsteinn Gylfason:
Það kom söngfugl að sunnan
Tónskáld hafa keppzt við upp á síðkastið,
eftir áskorun Helga Hálfdanarsonar, að semja
hvert lagið öðm betra við skólavísur Guðjóns
Guðjónssonar „Það er leikur að læra“. Það
hefur ábyggilega ekki gerzt síðan í stríðinu
að jafnmargir fletti Morgunblaðinu jafnspennt-
ir á hveijum morgni. „Skyldi ekki koma nýtt
lag á morgun?" spyr maður mann.
í þessu fengsæla flóði má það samt ekki
gleymast að þjóðlagið þýzka, sem jafnan hefur
verið ranglega haft við þessar vísur, er framúr-
skarandi lag eins og fleiri þýzk þjóðlög. Vin-
sældir þess á íslandi ekki síður en í Þýzka-
landi em engin furða. Þess vegna er það verð-
ugt verk fyrir íslenzk ljóðskáld að yrkja fáein-
ar hendingar sem hæfa þessu lagi. Kannski
þykir einhveiju skáldi fróðlegt að sjá hvemig
Þjóðveijar hafa hagað orðum sínum þegar
þeir syngja lagið. Þýzku vísurnar munu vera
þjóðvísur eins og lagið er þjóðlag, og þær em
kveðnar á mállýzku sem mig brestur lærdóm
til að nefna og staðsetja. A þeirri mállýzku
em þær jafnan sungnar hvar sem er í Þyzka-
landi og Austurríki.
Það kom söngfugl að sunnan
Það kom söngfugl að sunnan.
Hann var sendur af þér.
Hann bar gullblað í goggi
sem var gjöf handa mér.
Já þú baðst mig að bíða
eftir bjartari tíð.
Nú er sól, nú er sumar,
og ég syrgi og bíð.
Því þú hímir enn heima
svo ég hef ekki þig.
Hvorki Kátur né Kisa
vilja kannast við mig.
Góði söngfugl minn, svífðu
aftur suður með koss.
Hvað ég fylgdi þér feginn!
Ég legg fingur í kross.
Kimmt a Vogerl geflogen
Kimmt a Vogerl geflogen
setzt sich nieder auf mein Fu,
hat a Zetterl im Goscherl
und vom Dimderl an Gru.
Hast mi all weil vertröstet
auf die Summeri Zeit,
und der Summer is kimma
und mein Schatzerl is weit.
Daheim is mein Schatzerl,
in der Fremd bin i hier,
und es fragt halt ka Katzerl
ka Hunderl nach mir.
Liebes Vogerl, flieg weiter,
nimm a Gru mit, an Ku!
Und i kan di nit begleita,
weil i hier bleiba mu.